The Cloud x TAT Contact Center เพื่อนร่วมทาง
‘สตูล สงบ สะอาด ธรรมชาติบริสุทธิ์’
เป็นจริงตามคำขวัญประจำเมือง แถมให้อีกสักฮิด คนสตูลน่ารักอย่างแรงนิ
เราเยือนสตูลด้วยการต้อนรับอย่างเป็นมิตรของคนสะโตย คนที่นี่ยิ้มหวาน ไม่รู้ว่าเป็นเพราะอะไร แต่เห็นแล้วอยากส่งยิ้มหวานตอบกลับเป็นการทักทาย เราม่ายโร้ว่าคุณเคยเที่ยวสตูลแบบไหน ครานี้เราชวนคุณเที่ยวสตูลแบบสัมผัสวิถีชุมชนกับชาวสวน ชาวคลอง ชาวเล ชาวเกาะ และชาวประมงพื้นบ้าน ดูให้เห็นกับตา สัมผัสให้ถึงหัวใจ
เสน่ห์ของการท่องเที่ยวชุมชนคือความน่ารักของชาวบ้านที่แสดงออกอย่างเป็นธรรมชาติ กินอาหารง่ายง่าย อยู่กันแบบบ้านๆ เป็นความสวยงามที่ไร้การปรุงแต่ง ทว่าทำเอาผู้มาเยือนประทับจิตประทับใจจนยากจะเลือน
แถมความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยาการที่นี่มีกะลุยเสียเหม็ด มองทางนั้นก็ต้นไม้เขียวขจีบายตา มองทางนู้นก็ทะเลสีครามบายใจ ฮาย อิจฉาคนสตูลที่เดินออกมาริมเลก็เจออาหาร แวบเข้าสวนก็เจอสารพัดผัก เพราะความเพียบพร้อมทางธรรมชาติและความสำคัญทางธรณีวิทยา ทำให้เมืองเล็กเมืองนี้ถูกยกให้เป็นหนึ่งในอุทยานธรณีโลก
เก็บกระเป๋าเตรียมออกเล ไปแลคนสตูลแหลงใต้กันอย่างออกรสและกินอาหารทะเลสดให้หรอยอย่างแรง
01
เข้าสวนตามหา ‘ขวัญสตูล’ จำปาดะพันธุ์รางวัลที่เลื่องชื่อของคนสะโตย
สวนพันธุ์ไม้สตูลจำปาดะ
“ขวัญสตูลคนแหลงถึงกันมาก คนเคยกินก็ติดใจ บางคนสั่งทุกอาทิตย์เลย”
บังหลน-อารุณ ทองสีสัน ชายคารมดีที่ปลูกจำปาดะมาร่วม 30 ปี พ่วงตำแหน่งเจ้าของสวนพันธุ์ไม้สตูลจำปาดะ อำเภอควนโดน จังหวัดสตูล เล่าปรากฏการณ์จำปาดะพันธุ์ดังไม่พอขายให้เราฟังด้วยเสียงหัวเราะร่า
เจ้าของสวนเล่าว่า เขาเปลี่ยนจากสวนยางมาเป็นสวนจำปาดะ จากการเริ่มต้นสะสมพันธุ์จำปาดะที่คว้ารางวัลที่หนึ่ง จนสุดท้ายมาลงเอยที่พันธุ์ขวัญสตูล ซึ่งรสชาติหรอยแรงนิ เนื้อหนาสีเหลืองทอง ยุมใหญ่ หวานมัน ถ้าได้ลิ้มเป็นติดใจ แกะผลทานสดก็หวานฉ่ำ ทำจำปาดะทอดก็อร่อยเพลินเกินห้ามใจ หรือทานกับข้าวเหนียวมูนก็ได้
“ม๊ะผมก็เคยขายจำปาดะ สมัยก่อนไม่ค่อยมีกิน ผมก็กินจำปาดะกับข้าวเหนียวเป็นอาหารเช้า เวลาลงแขกกันเขาก็ทำต้มถั่วเขียวใส่จำปาดะ ลูกเดียวกินได้ทั้งหมู่บ้าน จะทำน้ำปั่นก็ได้ เม็ดจำปาดะเอาไปแกงพุงปลาก็หรอย”
จำปาดะยังเป็นผลไม้ GI จังหวัดสตูล ถ้าอยากลองชิม ‘ขวัญสตูล’ ตั้งหน้าตั้งตารอให้ดี เพราะหนึ่งปีมีครั้งเดียว บังหลนเปิดให้จองจำปาดะราวเดือนกุมภาพันธ์ ส่วนใครอยากปลูกจำปาดะ ชายใจดีคนนี้ยินดีพาเข้าสวนไปเรียนรู้และให้คำปรึกษา เรียกว่ามาที่เดียวได้ครบทุกอย่าง กล้าพันธุ์ไม้ก็มี วิธีปลูกและดูแลรักษาก็แถมด้วย ที่สำคัญยังแนะพันธุ์ไม้ที่ปลูกร่วมกับจำปาดะแล้วออกผลดีงาม เช่น พริกไทย สะตอ ลองกอง ฯลฯ เพิ่มรายได้ได้อีกหนึ่งต่อ
“ถ้าพูดถึงจำปาดะ สตูลดังกว่าเพื่อน ได้ยินแบบนั้นผมดีใจนะ เราเป็นคนสตูล มีของดีที่ทำให้คนพื้นที่อื่นเขาติดใจเหมือนลองกองตันหยงมัสของนราธิวาส ส่วนขวัญสตูลสุดยอดเลย มันพรีเมียมจริงๆ” บังหลนยกนิ้วการันตี
ที่ตั้ง : 229 หมู่ 6 ตำบลย่านฃื่อ อำเภอควนโดน จังหวัดสตูล (แผนที่)
สนใจเยือนสวนจำปาดะและศึกษากระบวนการปลูก โทร 08 0886 2584 (บังหลน)
Facebook : สวนพันธุ์ไม้สตูลจำปาดะ
02
กินอาหารทะเลสดๆ แบบ ‘ตามมีตามเกิด’ ที่จะทำให้เข้าใจวิถีชีวิตชาวประมงอย่างลึกซึ้ง
ตาลาฆาตูโย๊ะซีชอร์ รีสอร์ตชุมชน
แผ่นฟ้าเปลี่ยนเป็นสีส้ม ดวงตะวันกำลังเคลื่อนตัวซ่อนใต้ผืนมหาสมุทรสีเข้ม นกน้อยบินกลับรัง แว่วเสียงขับขานไม่เป็นภาษาทว่าไพเราะจับใจ ใบไม้พลิ้วไหวลู่ตามทิศทางลม บันทึกภาพตรงด้วยดวงตา งดงามเกินบรรยาย
เรานอนแกว่งเปลชิมบรรยากาศจนอิ่มดวงใจ เพียงครู่ บังยู่หนา หลงสมัน อดีตชาวประมงที่เป็นประธานกลุ่มท่องเที่ยวชุมชนสตูล ควบหน้าที่ไกด์ท้องถิ่นประจำบ้านบ่อเจ็ดลูก ชวนเราทานอาหารทะเลสดจากทะเล ด้วยคอนเซปต์น่ารัก ‘กินตามมีตามเกิด’ บังยู่หนาเฉลยว่า กินตามมีตามเกิด เป็นหนึ่งในวิถีของประมงพื้นบ้าน เพราะคนจับปลาไม่อาจคาดเดาว่าวันนั้นทะเลมอบอะไรให้ ปูบ้าง กุ้งบ้าง ฉะนั้น ชาวประมงหาอะไรได้ พวกเขาก็ทานเท่าที่ตนมี
ก่อนหน้าจะมานั่งใจจดจ่อพร้อมจ้วงปูเข้าปาก บังยู่หนาพาเราช้อปปิ้งปูก้ามโตจากแพประมงพื้นถิ่นละแวกนั้น แล้วเอากลับมาประกอบอาหารร่วมกับแม่ครัวฝีมือดี ตรงนั้นเป็นปลากะม่องเขียวทอด (เอาไปทำแกงตอแม๊ะ อร่อยเหาะ) หอยตลับผัดน้ำมัน หอยหมากนึ่ง (จับได้หน้าหาด) กุ้งนึ่ง ปูนึ่ง รสหวานจากธรรมชาติไม่ต้องเติมแต่ง ทานแกล้มกับผักท้องถิ่นที่ชาวบ้านปลูก ปลอดภัยไร้สารเคมี อาหารบนโต๊ะมีไม่มาก อย่างที่บอกกินตามมีตามเกิด
ชาวบ้านชุมชนบ่อเจ็ดลูกใช้ของดีอย่างอาหารทะเลที่มีกะลุยเสียเหม็ด (มีเยอะมาก) ในท้องทะเลหน้าบ้านมาเป็นจุดเด่น โดยอาศัยการท่องเที่ยวชุมชนเป็นเครื่องมือให้คนหันมาดูแลรักษาทรัพยากรธรรมชาติ
“ผมรับรองว่าคนที่มาจะได้ประสบการณ์ที่เขาไม่เคยได้รับที่ไหนมาก่อนและเขาจะเข้าใจวิถีคนสตูล เข้าใจการอยู่ร่วมกันกับธรรมชาติอย่างรู้คุณค่าของชาวประมงพื้นบ้าน ตอนนี้ผมหลงใหลบ้านตัวเองจนไม่อยากไปไหนแล้ว”
พูดแล้วจะหาว่าคุย อาหารมื้อนั้นหรอยมากจนอยากขอบคุณทะเล 🙂
ที่ตั้ง : 180 หมู่ 1 ตำบลปากน้ำ อำเภอละงู จังหวัดสตูล (แผนที่)
โทร : 08 1542 0071 (บังยู่หนา)
Facebook : การท่องเที่ยวโดยชุมชนบ้านบ่อเจ็ดลูก – ปราสาทหินพันยอด
03
ทำ ‘บุหงาบุดะ’ ขนมสตูลโบราณกับทายาทรุ่น 3 ที่สืบทอดสูตรดั้งเดิมของครอบครัว
บ้านโกยบุดะ
เปิดประตูเยือนบ้านโกยบุดะ ทำความรู้จัก ‘บุหงาบุดะ’ ขนมพื้นเมืองสตูล กับ จ๊ะอุสา หลีขาว หญิงที่สืบทอดสูตรขนมโบราณของครอบครัวเป็นรุ่นที่ 3 เอาล่ะ! เตรียมสมุดจดสูตรถึงหน้าเตา เราส่งความอร่อยถึงหน้าจอ
บุหงาบุดะ เป็นภาษามลายู บุหงา แปลว่า ดอกไม้, บุดะ เป็นชื่อดอกไม้ชนิดหนึ่ง มีชื่อไทยว่า ขนมดอกเตย
แม่ครัวขนมเล่าว่า สมัยก่อนแถวนี้ปลูกมะพร้าวกันทุกบ้าน ซึ่งเป็นหนึ่งในวัตถุดิบหลักของบุหงาบุดะ โดยตัวแป้งทำจากแป้งข้าวเหนียวคลุกเคล้ากับน้ำเปล่าผสมเกลือปลายช้อน จากนั้นปั่นให้เนื้อเนียน ส่วนไส้ทำจากมะพร้าวทึนทึกบดนำไปคั่วจนแห้ง ผสมน้ำตาลเล็กน้อย เปิดเตาไฟกลางให้กระทะร้อน ร่อนแป้งสีขาวลงกระทะ หยิบไส้มะพร้าววางตรงกลาง ใช้ตะหลิวตลบแป้งทุกด้านเข้าหากันจนมีลักษณะสี่เหลี่ยมคล้ายหมอนใบจิ๋ว เป็นอันเสร็จ
ม๊ะมา-กุสุมา นกเกษม วิทยากรผู้ส่งต่อวิชาอาหารคาว-หวานพื้นถิ่นสตูล ย้อนความอร่อยในความทรงจำให้ฟังว่า ขนมบุหงาบุดะมีรสชาติหวานนิดจากมะพร้าวทึนทึกคั่ว กัดหมับ! เข้าไปจะเจอความหนึบและเยิ้มของน้ำตาลที่คั่วผสมกับเนื้อมะพร้าว สมัยก่อนหาทานยาก เป็นขนมมงคลของชาวมุสลิมที่เห็นในงานทางศาสนาอิสลาม เช่น งานเทศกาลฮารีรายอ ตรุษอิสลาม งานถือศีลอด เป็นของชำร่วยและที่ระลึกงานแต่งงานและงานเข้าสุหนัต
รสชาติความอร่อยและสีสันสดสวยราวกับดอกไม้ของบุหงาบุดะทำให้คนสตูลติดใจ หากมองลึกถึงนัยตาของจ๊ะอุสาและม๊ะมา หญิงสองวัยที่มีความตั้งใจเดียวกันคือการฟื้นขนมพื้นเมืองขึ้นมาเพื่อสืบสานและส่งต่อให้กับคนสมัยใหม่ ได้ลิ้มรสเรื่องราววัฒนธรรมของคนสะโตยผ่านขนมของบรรพบุรุษและการคงอยู่ยังช่วยให้ชุมชนมีรายได้
หากสนใจทำความรู้จักบุหงาบุดะถึงหน้าเตา จ๊ะอุสาเปิดประตูบ้านต้อนรับอย่างเป็นกันเอง
บ้านโกยบุดะยังมีขนมพื้นเมืองสตูลให้อุดหนุนอีกเพียบ รับรองว่าคุณจะติดใจ
ที่ตั้ง : ตำบลกำแพง อำเภอละงู จังหวัดสตูล (แผนที่)
วัน-เวลา : เปิดบริการทุกวัน เวลา 08.00 – 18.00 น.
โทร : 08 1599 6169
Facebook : บ้านโกยบุดะ
04
จักสานเสวียนหม้อ เดินเก็บหอย ล่องคลองแลหิ่งห้อยที่สวยจนไม่อยากจาก
ศูนย์การเรียนรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่นบ้านท่ายาง
บังสีด-วิรัช นาคสง่า ไกด์ท้องถิ่นประจำบ้านท่ายาง ต้อนรับเราด้วยยิ้มหวาน พร้อมส่งน้ำมะพร้าวสดจากลูกมาเป็นเวลคัมดริงก์ ก่อนจะนั่งลงสนทนากับ ม๊ะจิ-ฐิตินันท์ องศารา ปราชญ์ชุมชนที่คนท้องถิ่นเรียกว่า ‘ครูแม่ย่า’
ม๊ะจิเป็นหญิงมุสลิมที่สืบทอดภูมิปัญญาจักสานมาตั้งแต่รุ่นคุณย่าทวด พอดีกันกับพื้นที่บ้านท่ายางเป็นป่าชายเลน มีต้นจากขึ้นมากตามธรรมชาติ เป็นต้นไม้ที่ใช้ประโยชน์ได้ทั้งต้น ตั้งแต่พอน (กาบตรงโคนต้น) ใบ ใช้ห่อขนม มุงหลังคา ผล เอามาลอยแก้วก็ดี ทานสดคลุกน้ำตาลมะพร้าวก็หรอย ส่วนก้านตรงกลางเอามาจักสาน คนโบราณจะสานเป็นเสวียนหม้อใบกลม เน้นการใช้งานเป็นหลัก ปัจจุบันประยุกต์เป็นของใช้ โคมไฟบ้าง แจกันบ้าง
สายหัตถกรรมทำมือถูกใจสิ่งนี้ คุณจะได้เรียนรู้เรื่องต้นจากตั้งแต่การสำรวจต้นจากรอบชุมชน ปูพื้นฐานการจักสาน 101 โดยช่างชาวบ้านผู้ชำนาญการสาน แวะอุดหนุนผลิตภัณฑ์ชุมชนติดมือกลับบ้าน ส่วนของแถมที่ได้เป็นการเข้าถึงวิถีชุมชนคนริมคลอง ต้นไม้หนึ่งต้นช่วยเหลือคนได้ทั้งหมู่บ้าน และเป็นส่วนหนึ่งที่ช่วยอนุรักษ์ป่าต้นน้ำ
ขออีกนิด ถ้าพอมีแรงเหลือ อยากชวนล่องเรือด้วยกัน ย่ำพื้นทรายและชายเลนเก็บหอยตลับกลับไปประกอบอาหารรสเด็ด พักนอนตีพุงแล้วเดินขึ้นเรือล่องคลองแลหิ่งห้อยที่ส่องแสงสีทองอร่ามเต็มต้นลำพู ปรับสายตาให้ชินกับความมืด บังสีดจะคอยต้มกาแฟหอมกรุ่นแบบบ้านบ้านเสิร์ฟเคล้าบรรยากาศ โรแมนติกจนอยากมีคนข้างกาย
ทริปนี้ช่างเพลินเกินห้ามใจ บังสีดและคณะบ้านท่ายางการันตีแล้วว่า “ไม่ผิดหวังแน่นอน”
แถม ก่อนออกเรือบังสีดจะร้องเพลง ท่ายาง City ที่แต่งขึ้นเองเพื่อร่ำความบันเทิงให้แขกผู้มาเยือนสดับรับฟังพร้อมเช็กลิสต์ว่าสิ่งที่เจอระหว่างทางตรงกับเนื้อเพลงหรือไม่ มีวงดนตรีรองเง็งของตัวเองและเพื่อนด้วยนะ สนุก!
ที่ตั้ง : บ้านท่ายาง หมู่ที่ 5 ตำบลปากน้ำ อำเภอละงู จังหวัดสตูล (แผนที่)
โทร : 08 6955 1688 (บังสีด)
Facebook : เที่ยวท่องล่องคลองท่ายาง
05
ด้อมด้อม-มองมองที่แผ่นหินหาฟอสซิลที่ทำให้สตูลเป็นเมืองอุทยานธรณีโลก
อุทยานธรณีสตูล (อ่าวโต๊ะบะ)
เราออกจากท่าเรือบ่อเจ็ดลูก เดินทางไปยังอ่าวโต๊ะบะ (อ่าวฟอสซิล) หนึ่งในอุทยานธรณีสตูล ตามที่ UNESCO ออกมารับรองให้สตูลเป็นอุทยานธรณีโลกแห่งแรกของประเทศไทย แถมเน้นการท่องเที่ยวแบบธรณีวิทยาด้วย
เรือเทียบหาด เราขึ้นจากเรือแล้วเดินบนทราย ก้าวข้ามหินก้อนโตที่เรียงซ้อนกันเป็นบันไดธรรมชาติ
“ตัวนั้นสมบูรณ์มาก เรียกว่าหอยแอมโมไนต์ ใช้เวลาหลายล้านๆ ปีกว่าจะขดเป็นตัว”
นัด-นัสรูน หลงสมัน ไกด์ท้องถิ่น หนึ่งในผู้ร่วมสำรวจและวิจัยฟอสซิลจังหวัดสตูลร่วมกับ อาจารย์บรรจง บินกาซัน ชี้ให้เราดูบนหินแผ่นหนาที่มีเจ้าฟอสซิลหอยตัวกลมนอนขดตัวอยู่ นัดว่าต้องใช้เวลาล้านๆ ปีกว่าฟอสซิลจะวิวัฒนาการ และเขาต้องใช้เวลาหลายเดือนกว่าจะด้อมๆ มองๆ สังเกตว่าแผ่นหินไหนมีฟอสซิลซ่อนตัวอยู่
ห่างจากฟอสซิลหอยมาอีกนิด เป็นฟอสซิลลักษณะทรงกรวย จัดอยู่ในตระกูลนอติรอยด์ ส่วนแผ่นหินตรงโน้นเป็นฟอสซิลเบเลมไนต์ เป็นบรรพบุรุษคุณปลาหมึกที่เราทานกันอย่างอร่อยในปัจจุบัน นัดบอกว่าหลังจากฟอสซิลตายก็ราบไปกับพื้นทะเล เกิดตะกอนทับถมและแร่ธาตุเข้าแทรก พอเปลือกโลกขยับจนเกิดการกัดเซาะทำให้มองเห็นฟอสซิลแจ่มแจ้ง ระหว่างตาดู-หูฟังเรื่องฟอสซิลจากไกด์ท้องถิ่นที่อินเรื่องธรณีวิทยา เราก็เผลอมองวิวทะเลอย่างเพลินใจ
“มองผิวเผินก็เป็นแค่หิน พอผมศึกษาแล้วมองมันใหม่ด้วยความรู้ กลับสำคัญมาก เป็นหลักฐานทางธรณีวิทยาของสตูลและสำคัญกับการท่องเที่ยว ถึงนักท่องเที่ยวที่สนใจเรื่องนี้มีน้อย ถ้าเราให้ข้อมูลว่าฟอสซิลสำคัญยังไง เขาจะเกิดคำถามและการเรียนรู้ตามมา บางคนมาแล้วก็กลับไปยื่นเรื่องให้เด็กๆ ได้มาศึกษาเรื่องนี้ด้วย”
แววตาของชายหนุ่มเปล่งประกายระยิบระยับ ไม่ต่างจากผิวทะเลต้องแสงแดดเมื่อเขาพูดถึงสิ่งที่รัก
ป.ล. มาเยือนบ่อเจ็ดลูกทั้งที ยังมีหลายสถานที่ที่นัดพร้อมจะพาคุณไปล่องและท่องโลกธรรมชาติพ่วงธรณีวิทยาอย่างสันหลังมังกร (ตัวที่ 7) ผาใช้หนี้ ปราสาทหินพันยอด และปิดทริปด้วยแตงโมเย็นๆ หวานฉ่ำ
ที่ตั้ง : ตำบลปากน้ำ อำเภอละงู จังหวัดสตูล (แผนที่)
โทร : 09 8695 6461 (นัด) , 09 2634 8509 (อัน)
Facebook : การท่องเที่ยวโดยชุมชนบ้านบ่อเจ็ดลูก – ปราสาทหินพันยอด
06
เดินลุยป่าชายเลนไปเก็บหอยและลงเรียนวิชาสัตว์ทะเลน่ารักที่มีห้องเรียนอยู่ในอันดามัน
หาดตันหยงอุมา
จ๊ะอ้อย-วิไลวรรณ ภูมิฐาน สาวหนองคายที่กลายมาเป็นคนสตูลเกือบ 30 ปี บอกเลยว่าเธอแหลงใต้ชับพึด (พูดภาษาใต้คล่องมาก) เรามีนัดกับจ๊ะอ้อยตอนสายว่าจะชวนกันเก็บหอยชักตีน ตามเวลานัดจ๊ะอ้อยให้ลูกชายขับสามล้อพ่วงมารับเราถึงท่าเรือ (ขึ้นเรือจากทุ่งริ้น ลงเรือที่ตันหยงอุมา) จ๊ะอ้อยเตรียมถังสำหรับเก็บหอย พร้อมน้ำดื่มเย็นชื่นใจไว้เสร็จสรรพ คราวนี้จ๊ะอ้อยเป็นนักบิด ไม่นานก็ถึงหาดตันหยงอุมาแหล่งอาหารทะเลอันอุดมสมบูรณ์ของชาวเกาะ
เราเดินลุยป่าชายเลน เจอปูก้ามดาบสีส้มวิ่งไล่กันมีมากนับไม่ถ้วน เย่! ในที่สุดก็ถึงจุดบรรจบระหว่างป่าชายเลนและทะเล น้ำขนาดตาตุ่ม ใสแจ๋ว มองเห็นเปลือกหอยหลากสี แถมด้วยสัตว์ทะเลน้อยใหญ่ที่ผลัดกันออกมาโชว์ตัว
“นั่นหอยแครง ด้านข้างเห็นเป็นสามเหลี่ยมคล้ายหัวใจ” จ๊ะอ้อยตาดีหยิบหอยแครงที่นอนฝั่งโคลนให้เราดู
เพิ่งเคยเห็นหอยแครงตัวเท่าฝ่ามือ นึกแล้วอิจฉาเจ้าหอยตัวนี้ คงกินอิ่มนอนหลับถึงได้ตัวเบิ้มขนาดนี้
“ตรงนั้นมีหอยดาว สีสวยนะ” “มาดูเร็ว ปลาดาวแม่ลูกนอนกอดกัน” “ตัวนั้นเขาเรียกปูหิน”
นักสังเกตแห่งท้องทะเลชี้ให้เราดูสารพัดสัตว์ที่เดินไปทางไหนก็เจอ ดีใจจังที่ธรรมชาติยังคงสมบูรณ์ จ๊ะอ้อยเล่าว่า เวลาเจอปูตัวเล็กจะไม่เก็บกลับไปเป็นอาหาร เป็นปูธรรมชาติที่ปล่อยให้พวกเขาโตตามธรรมชาติ ส่วนหอยชักตีนที่เราตั้งใจดิบดีว่าจะมาหากลับไม่เจอสักตัว แต่สิ่งที่ได้เห็นระหว่างทางและความรู้ทางทะเลของสาวชาวเกาะคนนี้เติมเต็มความสุขของวันได้มากโข จ๊ะอ้อยแนะว่า ถ้าอยากเก็บหอยชักตีนต้องรอน้ำทะเลลดเสียก่อน ไม่เช้าตรู่ก็ตอนเย็นนู่นเลย
“เราอยู่กับทะเล เราต้องรู้จักพื้นที่ของเราให้ดีว่าอะไรอยู่ตรงไหน ต้องสังเกตและระวังตัวตลอด”
ไม่ทันขาดคำ เท้าของเราเจอะกับก้ามปูหินที่นอนอาบโคลนสบายใจ เสียวสันหลังวาบ ดีที่ก้าวหนีทัน
ก่อนกลับบ้าน เจ้าถิ่นขับสามล้อพ่วงพาเราแวะบ้านบากันใหญ่ ดูสันหลังมังกรแดงที่โผล่พ้นจากน้ำ ดันประจวบเหมาะเจอชาวบ้านที่กลับจากการหาปู หาปลา เราเลยอุดหนุนปูม้าสดจากทะเลมาเข้าครัวมื้อกลางวันที่บ้านจ๊ะอ้อย
ที่ตั้ง : 124 หมู่ที่ 1 ตำบลเกาะสาหร่าย อำเภอเมือง จังหวัดสตูล (แผนที่)
สนใจสัมผัสวิถีชีวิตชาวประมงบนเกาะ ติดต่อ 09 3791 9184 (จ๊ะอ้อย)
07
ทำปลาเค็มสูตรลับจากปลาท้องถิ่น ที่หอมกลิ่นทะเลและปราศจากสารเคมี
บ้านตันหยงอุมา
ระหว่างซ้อนสามล้อพ่วงกลับบ้าน ผู้ใหญ่และเด็กต่างส่งยิ้มทักทาย เป็นกันเองจนเหมือนเราเป็นหนึ่งเดียวกับที่นี่ จากการสังเกตวิถีชีวิตคนบนเกาะ ธรรมดาและเรียบง่าย มีครอบครัวแพะและเจ้าเหมียววิ่งเล่นกันอย่างบายใจ
อีกหนึ่งอาชีพที่จ๊ะอ้อยเรียนรู้หลังจากมาเป็นชาวเกาะเต็มตัว คือการแปรรูปอาหารทะเล ทั้งเคยแท้ (หมายถึง กะปิกุ้งเคยแท้แท้) ปลาเค็ม มีขนมทานเล่นอย่างมะพร้าวแก้วด้วยนะ แต่วันนี้เชฟใหญ่เสนอสูตรลับทำปลาเค็ม!
ปลาที่เอามาทำปลาเค็มเป็นปลาท้องถิ่น รับซื้อจากชาวบ้านบ้าง ออกเรือหาเองบ้าง เช่น ปากเก๋า ปลากระบอก ปลาม่อง ปลาตาหลัง ปลากุเลา ปลาใบปอ (จ๊ะอ้อยแนะนำปลาชนิดนี้ เนื้ออร่อย เราทานแล้วติดใจมาก) ฯลฯ หลังจากได้ปลามาแล้วปล่อยให้ปลาพองตามธรรมชาติไม่ต้องอัดน้ำแข็ง ขั้นตอนถัดมาขอดเกร็ด ผ่าหลัง และตัดหัวปลาออก
ล้างน้ำเปล่าให้ปลาสะอาดเอี่ยมอ่อง สูตรโบราณจะหมักด้วยเกลืออย่างเดียว บางทีทำมาจากในเรือระหว่างหาปลาเสียด้วยซ้ำ พอขึ้นฝั่งก็ยกขึ้นตากแดด ส่วนสูตรจ๊ะอ้อยจะใช้เกลือเม็ดใหญ่ เพราะเม็ดเล็กจะทำให้มีรสชาติขม ตัดรสเค็มปี๊ดด้วยน้ำผึ้งจิ๊ดเดียว (คนใต้เรียกน้ำตาลว่าน้ำผึ้ง ส่วนน้ำผึ้งเรียกว่าน้ำผึ้งรวง) จากนั้นเอาปลาวางสลับในกะละมัง ตัวใหญ่วางข้างล่าง ตัวเล็กวางข้างบน โรยเกลือและน้ำผึ้งให้ทั่วทั้งหมด ปิดด้วยผ้าขาวบาง สำคัญอย่าให้แมลงวันเข้า
หลังจากหมักจนได้ที่ สังเกตจะมีหนอนสีขาวอยู่ในตัวปลา เป็นปกติ แถมปลอดภัยด้วย แสดงว่าจ๊ะอ้อยไม่ได้เติมแต่งสารเคมีเพื่อกำจัดหนอน คนทานสบายใจได้ หญิงที่ทำปลาเค็มมา 20 กว่าปีบอกว่า ต้องล้างปลาและชะหนอนออกด้วยน้ำทะเล แล้วนำปลามาตากสัก 2 แดด เพียงเท่านี้ก็พร้อมรับประทาน ส่วนขั้นตอนถัดไปตั้งเตาจุดไฟรอเลย
วันนั้นมีปลาใบปอเค็มเหลืออยู่หนึ่งตัว จ๊ะอ้อยเลยทอดให้เราลองชิม กลิ่นปลาห้อมหอม ชักไม่แน่ใจว่าหอมเกลือหรือหอมทะเล แต่เอนเอียงไปทางข้อที่สอง รสปลาเค็มนัวมาก หนังก็กรอบ คลุกข้าวสวยร้อนร้อน หรอยอย่างแรง
อ้อ ถ้าใครอยากมาดูกระบวนการทำเคยแท้ ต้องมาช่วงเดือนพฤษภาคม-กรกฎาคมนะ
ที่ตั้ง : 124 หมู่ที่ 1 ตำบลเกาะสาหร่าย อำเภอเมือง จังหวัดสตูล (แผนที่)
สนใจสั่งปลาเค็มมาลองชิมหรือสัมผัมวิถีชีวิตชาวประมงบนเกาะ ติดต่อ 09 3791 9184 (จ๊ะอ้อย)
08
นอนบ้านติดริมเล สัมผัสวิถีชาวเกาะและการอยู่ร่วมกันแบบพี่น้องของ 3 ศาสนา
ติดเกาะ Coffee&Home
“เราอยากเป็นพื้นที่ที่คนมาแบ่งปันเรื่องราวกับเรา”
บังศักดิ์-ยุทธนา พรมสุวรรณ คุณพ่อผู้รักการเดินทางเปรยความตั้งใจของการเปิดโฮมสเตย์ริมเลหลังนี้
ชายหนุ่มเบื้องหน้าเราเป็นคนเกาะสาหร่ายดั้งเดิม วิถีชีวิตวัยเด็กของเขาขลุกอยู่กับการออกอวนหาปู หาปลา มีหนหนึ่งเขาออกอวนหากุ้งถึงเกาะตะรุเตา ค้างแรมกลางทะเลร่วมอาทิตย์ นั่นเป็นวิถีของเด็กเกาะที่นี่ เขาว่าอย่างนั้น
บ้านพักอาคารไม้หลังจิ๋วมีด้านล่างเป็นร้านกาแฟสำหรับหย่อนใจ ส่วนด้านบนเป็นที่พักสำหรับหย่อนกาย มี 2 ห้องถ้วน จุคนได้มากที่สุด 6 คน บังศักดิ์บอกว่าไม่อยากเป็นที่พักที่ใหญ่โต ขอขนาดกะทัดรัดเท่านี้แหละ บายใจแล้ว
ด้วยความเป็นชอบท่องเที่ยว บังศักดิ์จัดทริปเดินทางให้แขกมาเรียนรู้ธรรมชาติกลางผืนน้ำสีคราม อาทิ ล่องเรือดูสันหลังมังกร เล่นน้ำที่เกาะตะเกียง อ่าวตะโล๊ะวะ ฯลฯ สายลุยจะออกหาปลากับเรือประมงท้องถิ่น บังศักดิ์ก็จัดให้ได้
อีกหนึ่งไฮไลต์ที่ชอบมาก มานอนพักที่นี่ไม่ต้องเช่ารถ เอาไปเลย! ขับฟรีจนกว่าจะพอใจ พูดไปดูจะไม่เชื่อ เจ้าบ้านชวนเราสตาร์ทรถสามล้อพ่วงพาเที่ยวรอบเกาะ ได้เห็นวิถีชีวิตของชาวบ้านบนเกาะสาหร่ายสมใจอยาก ความน่ารักของที่นี่ คือชาวไทย-พุทธ ชาวไทย-มุสลิม และชาวไทย-จีน อาศัยร่วมกันอย่างพี่น้องมาตั้งแต่สมัยบรรพบรุษ เข่รถเครื่องสักพัก บังศักดิ์ชี้ให้ดูบ้านอย่างจีน ซึ่งส่วนใหญ่สืบเชื้อสายมาจากจีนปีนัง ประเทศมาเลเซีย ที่อพยพมาตั้งรกรากกันที่นี่
“ผมว่าการเที่ยวชุมชนทำให้เขาสัมผัสวิถีชีวิตจริง ได้ดูและได้รู้จักกรรมวิธีและภูมิปัญญาดั้งเดิม
“สตูลเป็นเมืองเล็ก แต่ละชุมชนมีเสน่ห์ต่างกันออกไป ผมว่าแบบนี้ดีแล้วนะ ได้รู้สึกว่าเวลาเดินช้าบางก็ดี”
สายสโลว์ไลฟ์เชิญทางนี้ มาต่ะ มานอน ‘ติดเกาะ’ ให้หายหวังเหวิด สูดอากาศบริสุทธิ์ให้เต็มปอด ถ้าโชคดีคุณจะเจอโลมามาเต้นระบำรับแสงแดดตรงหัวสะพาน เป็นเครื่องการันตีว่าธรรมชาติเมืองสตูลสมบูรณ์แท้และแน่นอน
ที่ตั้ง : หมู่บ้านระยะโตดใหญ่ หมู่ที่ 5 ตำบลเกาะสาหร่าย อำเภอเมือง จังหวัดสตูล (แผนที่)
จองห้องพักและท่องเที่ยวธรรมชาติพ่วงวิถีชีวิตชาวเกาะ ติดต่อ 08 4300 0645 (บังศักดิ์)
Facebook : ติดเกาะ Coffee&Home
09
พิมพ์ผ้าปาเต๊ะ เขียนเทียนผ้าบาติก และย้อมสีธรรมชาติจากดินเทอราโรซ่าสีส้ม
ปันหยา บาติก
ผ้าปาเต๊ะและผ้าบาติก อีกหนึ่งศิลปะที่สะท้อนวัฒนธรรมเมืองใต้ผ่านเครื่องแต่งกาย ถ้าย้อนกลับไปหลายร้อยปีก่อน ผ้านุ่งผืนสวยเป็นอิทธิพลจากประเทศอินโดนีเซีย ซึ่งเป็นเพื่อนบ้านใกล้เรือนเคียงของจังหวัดแดนด้ามขวาน
‘ปันหยา บาติก’ ครอบครัวรักงานศิลป์ที่มีจุดเริ่มต้นจากคุณแม่ของ กิ่ง-กอบกุล โชติสกุล สนใจการพิมพ์ผ้าปาเต๊ะโบราณ จึงค้นคว้าและลองทำด้วยตนเอง แถมชวนคุณพ่อหัวสร้างสรรค์มาทำบาติกเขียนเทียนด้วยกัน ความพิเศษของปันหยา บาติก คือวิธีการพิมพ์บล็อกผ้าปาเต๊ะและบาติกเขียนเทียนที่ทำมือทุกขั้นตอน บอกเลยชิ้นเดียวในโลก
นอกจากพิมพ์และเขียน ปันหยา บาติก ยังย้อมสีธรรมชาติด้วยใบหูกวาง ซึ่งสีที่ได้แตกต่างกันตามฤดูกาล มีสีเทา สีน้ำตาลอมเทา สีเขียวอ่อน และสีเหลืองอมน้ำตาล แต่ที่เห็นแล้วต้องทึ่ง! เป็นการย้อมสีด้วยดินเทอราโรซ่า จากอุทยานธรณีสตูล ซึ่งเป็นดินยุคเดียวกับการเกิดฟอสซิล เมื่อย้อมแล้วสีจะออกส้มอมน้ำตาล มีการพิมพ์บล็อกและเขียนเทียนลายฟอสซิลสารพัดชนิด เก๋ไก๋อย่างแรง นับเป็นการประยุกต์ที่ร่วมสมัยจนสร้างความต่างให้ผ้าเมืองสตูล
บ้านไหนคันไม้คันมืออยากปะลองทักษะศิลปะ ปันหยา บาติก เตรียมเทียนและบล็อกพิมพ์ให้คุณเสร็จสรรพ ต้องการเวิร์กช็อปรูปแบบไหนกระซิบบอกเจ้าบ้านล่วงหน้านะ จะมาเดี่ยว มาคู่ มาเป็นครอบครัว หรือมาเป็นกลุ่มใหญ่ ก็สนุกกับการสร้างผ้าลายสวยที่เล่าเรื่องวัฒนธรรมด้วยกันได้ ถ้ายังไม่หน่ำใจ เชิญควักเบี้ยในกระเป๋าช้อปปิ้งเสื้อผ้าสำเร็จรูป หมวก กระเป๋า ผ้าอเนกประสงค์ที่ผ่านการออกแบบมาแล้วอย่างเรียบง่ายไปฝากคนทางบ้านได้เลย
ที่ตั้ง : 263 หมู่ที่ 2 ตำบลละงู อำเภอละงู จังหวัดสตูล (แผนที่)
วัน-เวลา : เปิดบริการทุกวัน เวลา 09.00 – 19.00 น.
เวิร์กช็อป จับจ่ายผ้าบาติกและผ้าปาเต๊ะ โทร 09 7110 1314 (กิ่ง)
Facebook : ปันหยา บาติก
10
เยือนมิวเซียมมีชีวิตที่เล่าเรื่องคนสะโตยและเมืองสตูลผ่านภาพถ่ายเก่า
พิพิธภัณฑ์แหล่งเรียนรู้ห้องถ่ายภาพของพ่อ
“ตอนหกขวบ เราเห็นห้องถ่ายภาพของพ่อ พ่อเจาะหลังคา ด้านบนมีกระจกฝ้า มีผ้าสองชั้น ชั้นหนึ่งเป็นสีเทา อีกชั้นเป็นสีขาวโปร่งแสง พอแปดขวบเราเข้าห้องมืด ช่วงจบป.สี่ หลังเล่นบาสเกตบอลเสร็จ เหงื่อยังไม่ทันแห้งสนิท เรากลับบ้านมาหัดทำกรอบรูป วันแรกเลื่อยไม้ก่อน แล้วค่อยเข้ามุม วันสุดท้ายติดกระจก สามวันเราทำกรอบรูปได้สามสิบอัน”
ครูลินจง โกยะวาทิน ช่างภาพวัย 76 ทายาทรุ่นสองของห้องภาพนครศิลป์ ห้องฉายภาพแห่งแรกของเมืองสตูล ที่มีอายุเกือบหนึ่งร้อยปี เล่าความสมัยเป็นเด็กที่เธอคลุกคลีกับการถ่ายภาพด้วยฟิล์มและฉายแววความสนใจตามรอยคุณพ่อช่างภาพมือดีของเมืองสะโตย ปัจจุบันครูลินจงแบ่งที่ดินจากน้ำพักน้ำแรงมาสร้างพิพิธภัณฑ์มีชีวิตในบั้นปลาย
เชิญคุณโหลดฟิล์มเข้ากล้องตัวโปรดแล้วเปิดประตูย้อนอดีตมาเรียนรู้กระบวนการถ่ายภาพด้วยฟิล์มแบบดั้งเดิม ฟังสารพัดเทคนิกและคำบอกเล่าจากช่างภาพวัยเก๋าที่เก่งฉกาจมากประสบการณ์ เธอยินดีอย่างมากที่จะแบ่งปันความรู้ผ่านภาพถ่ายและเครื่องไม้เครื่องมือสร้างภาพที่วางเรียงรายอยู่ในบ้านที่กลายมาเป็นพิพิธภัณฑ์ขนาดกะทัดรัด
ครูลินจงจำลองห้องฉายภาพของคุณพ่อ ห้องถ่ายภาพแสงธรรมชาติตามที่เธอถนัด มีเครื่องขยายภาพจากแสงธรรมชาติที่ครูลินจงจำความได้ดีครั้นคุณพ่อสอนประดิษฐ์เครื่องนี้เองสมัยวัยเยาว์ กระบวนการล้างและอัดฟิล์มแบบครบวงจร ช่างภาพมาดเท่บอกว่า ช่วงเวลาที่อัดภาพได้สวยที่สุดคือตอนเมฆบังพระอาทิตย์ รับรองสวยเด็ดขาด
ความสนุกของการมาเยือนมิวเซียมที่มีคนยุคเก่าเป็นผู้ถ่ายทอดเรื่องราว คุณจะได้ฟังเรื่องเล่าของคนและเมืองสตูลเป็นของแถมผ่านภาพขาวดำและแผ่นฟิล์ม ไม่ว่าจะความสนิทสนมของคนสองอาชีพอย่างการแข่งขันกีฬาระหว่างพ่อค้ากับข้าราชการ แฟชันสตูลยุคเก่าก่อน ภาพงานแต่งงานของชาวจีนที่เขียนคำอวยพรและลงรายมือชื่อบ่าวสาวพร้อมวันเดือนปี มอบเป็นที่ระลึกให้กับแกงค์เพื่อน ส่วนภาพ ส.ค.ส ประจำปี ยกให้เป็นที่หนึ่ง!
ปัจจุบันครูลินจงยังคงทำหน้าที่ช่างภาพและคงเอกลักษณ์ของการแต่งภาพดั้งเดิมด้วยดินสอและพู่กัน
ที่ตั้ง : ตรงข้ามกับสำนักงานพัฒนาฝีมือแรงงานสตูล ตำบลคลองขุด อำเภอเมือง จังหวัดสตูล (แผนที่)
เข้าชมพิพิธภัณธ์และแลกเปลี่ยนความรู้ กรุณาติดต่อล่วงหน้าได้ที่ 08 7160 4103 (ครูลินจง)
Facebook : ห้องภาพนครศิลป์
ขอบคุณข้อมูลจาก กฤตานนท์ ทศกูล นักทำสารคดีรุ่นใหม่ชาวสตูล และ Rolling Satoy เพจของคนรุ่นใหม่ที่เล่าเรื่องเมืองสตูล
