“เราไม่ปฏิบัติกับเด็กเป็นเด็ก”
กฎเหล็กของคณะละคร kabinet k สร้างนักแสดงตัวเล็กๆ ให้กลายเป็นมืออาชีพในวงการละครยุโรป คาบิเน็ต คา เป็นคณะละครเล็กๆ จากเมือง Ghent ในประเทศเบลเยียม คณะละครนี้ก่อตั้งมา 15 ปีแล้ว และจัดทัวร์การแสดงทั่วโลก จุดเด่นของคณะละครนี้คือทุกๆ โชว์มีนักแสดงหลักเป็นเด็กชั้นประถม
อย่าเพิ่งนึกภาพการฝึกเต้นบัลเลต์สุดเข้มงวดแบบรัสเซีย หรือการฝึกเด็กตัวเล็กๆ ให้ตัวอ่อนพับครึ่งได้แบบกายกรรมจากเมืองจีน ในห้องซ้อมก่อนการแสดงเปิดตัวใน เทศกาลละครนานาชาติสำหรับเด็กและเยาวชน เด็กไทย 6 คนที่ฝึกซ้อมหัวเราะกันลั่นห้องเมื่อถูกผู้ใหญ่อีก 6 คนอุ้มและเหวี่ยงตัวไปรอบๆ พวกเขาสนุกได้เต็มที่ มีอิสระ และมีความรับผิดชอบเท่าๆ กับนักแสดงตัวโตกว่าบนเวที
Joke Laureyns (โยเค่อ ลอเรนซ์) และ Kwint Manshoven (ควินต์ มอนสโฮเวิน) พาละครเรื่อง Horses ตระเวนแสดงมามากกว่า 80 รอบทั่วยุโรปและประสบความสำเร็จอย่างงดงาม เมื่อสองผู้กำกับละครเรื่องนี้เดินทางมาถึงเมืองไทย พวกเขาสร้างเวิร์กช็อป 7 วันให้นักแสดงชาวไทย 12 คนฝึกซ้อม และจัดแสดง Horses ฉบับย่อที่หอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพมหานคร ในวันที่ 17 และ 19 พฤษภาคม 2018
ไม่ว่าคุณจะมีตั๋วอยู่ในมือหรือไม่ ลองมาทำความรู้จักการทำงานของคณะละครที่เป็นห้องเรียนให้เด็กเติบโตกันดีกว่า
ผ้าขาวที่ว่างเปล่า
“ฉันเลือกเด็กๆ เหมือนจิตรกรบางคนเลือกใช้เฉพาะบางเฉดของสีฟ้า หรือเหมือนประติมากรที่เลือกใช้ดินเหนียวบางชนิดเท่านั้น”
โยเค่ออธิบายว่าสิ่งที่เธออยากถ่ายทอดกับโลกต้องบอกผ่านร่างกายเล็กๆ ของเด็ก แม้การทำงานกับเด็กไม่ใช่เรื่องง่าย แต่เด็กตัวเล็กๆ เป็นแรงบันดาลใจ และเป็นวัตถุดิบในการสร้างงานอย่างดี ผู้กำกับหญิงบอกว่าเมื่อเด็กๆ อยู่บนเวที พวกเขาส่งผลกับผู้ชมแบบที่ผู้ใหญ่ทำไม่ได้ เมื่อพวกเขาพูด ผู้ใหญ่จะตั้งใจฟัง
“ส่วนใหญ่เราจะเลือกเด็กๆ กันเอง โดยเลือกจากความสามารถในการทำงานร่วมกัน ไม่ใช่ว่าเราทำงานกับเด็กคนไหนก็ได้ เราต้องหาเด็กที่ตั้งใจ เปิดกว้างกับผู้ใหญ่และหน้าที่แปลกใหม่ ไม่ใช่เด็กทุกคนที่รับเรื่องนี้ได้
“เราไม่เลือกเด็กๆ ที่มีพื้นฐานการเต้น เพราะความคิดของพวกเขาที่มีต่อการเต้นแบบปกติไม่ใช่ความคิดของเรา เราชอบทำงานกับผ้าขาว กับร่างกายที่ว่างเปล่า เราคือคนกลุ่มแรกที่สร้างไอเดียเรื่องการเคลื่อนไหว เราสร้างมาตรฐานของเราขึ้นมาให้พวกเขา เราเลือกเด็กที่เห็นแล้วว่าพวกเขามีความสุขกับการเต้น เหมือนเวลาเราทำความรู้จักเพื่อนใหม่ เรามองตาเขาแล้วรู้สึกถูกชะตากัน รู้ว่าเขาจะมีความสุขในจักรวาลเล็กๆ ของพวกเรา”
คาบิเน็ต คา คัดเลือกเด็กอายุ 8 – 11 ขวบมาทดสอบหลายครั้ง ก่อนจะเทรนอย่างน้อย 5 – 6 เดือนตลอดวันหยุดเสาร์อาทิตย์ และบางครั้งก็ซ้อมในบ่ายวันพุธ (โรงเรียนที่เบลเยียมเรียนแค่ครึ่งวันในวันพุธ) การซ้อมที่ยาวนานทำให้พวกเขามักเลือกเด็กที่อายุน้อยไว้ก่อน เพราะกว่าจะเล่นจริงและออกทัวร์แสดง เด็กๆ จะตัวโตจนอุ้มไม่ค่อยไหว และกลายเป็นวัยรุ่นตอนต้นไปแล้ว
“พวกเราชอบความไม่รู้ของเด็กอายุ 8 ขวบ แค่โยนตัวเองลงไป บางครั้งพวกเขาอาจจะเล่นมากไป แต่พวกเขากล้าเสี่ยง วัยรุ่นมีความสัมพันธ์กับร่างกายที่ต่างออกไป ฉันเคยดูสารคดีที่บอกว่าเด็กอายุ 10 ขวบมีความฉลาดทางอารมณ์มากกว่าเด็กอายุ 12 ขวบ แค่ช่วงเวลาสั้นๆ ที่ร่างกายเปลี่ยนแปลง พวกเขาจะกลับไปรู้สึกไม่มั่นใจกับร่างกายอีกครั้ง และมีปัญหาอื่นๆ ในชีวิตเข้ามา ทั้งเรื่องความปกติธรรมดา และกฎของสังคม”
โชว์แต่ละเรื่องของ คาบิเน็ต คา จึงมีวันหมดอายุ เมื่อนักแสดงชุดเดิมเข้าสู่ช่วงมัธยม พวกเขาจะออกตามหาและสร้างนักแสดงใหม่ พร้อมสร้างเรื่องราวใหม่ๆ ขึ้นมาอีกครั้ง
Take them serious
“เด็กๆ ชอบที่เราจริงจังกับพวกเขา เราไม่ปฏิบัติกับพวกเขาเหมือนเป็นเด็ก แต่เป็นมนุษย์ที่เท่าเทียมกัน”
ควินต์เอ่ยถึงวิธีการทำงานกับนักแสดงตัวจิ๋ว แน่นอนว่าเด็กๆ มีข้อเรียกร้องที่แตกต่างจากผู้ใหญ่ และมีคำถามมากมายเกี่ยวกับการเต้น พวกเขาพยายามตอบคำถามของเด็กๆ เสมอ แต่ไม่สั่งหรือบอกความต้องการออกไปตรงๆ แต่ให้เด็กๆ ใช้ร่างกายเรียนรู้ด้วยตัวเอง
“เราให้เสียงและอิสรภาพกับพวกเขา แต่อิสรภาพเป็นสิ่งที่ต้องใช้เวลาเรียนรู้ เด็กๆ ไม่ได้รู้ทันทีว่านี่คือความสัมพันธ์ที่เท่าเทียม แต่พวกเขาจะเริ่มรู้เมื่อไม่ต้องรอรับคำสั่ง พวกเขาหัวเราะตลอดเวลาและสนุกกับการเล่น และลืมว่ากำลังทำงานอยู่ ซึ่งเป็นเรื่องดี”
โยเค่อเสริมต่อว่าอีกด้านหนึ่งของเสรีภาพคือการให้ความรับผิดชอบ และผลักข้อจำกัดศักยภาพของนักแสดงออกไปในทุกๆ ด้าน
“เราผลักขอบเขตของความเหนื่อยออกไป ถ้ายังไม่ถึงเวลาหยุด เราต้องบอกว่าขอโทษนะ แต่เราจะยังไม่พักตอนนี้ ผลักขอบเขตของความรับผิดชอบ ถ้าเธอไม่รับเพื่อนไว้ เพื่อนก็จะตกลงมา เด็กจะได้เรียนรู้เรื่องนี้อย่างเป็นรูปธรรมและสนุกกับการทำสิ่งยากๆ เรื่องเหล่านี้ทำให้พวกเขาเติบโตขึ้น”
“ถึงเราผลักขอบเขต แต่เราก็ต้องการขอบเขตนะ” ควินต์กล่าวย้ำ
“เราต้องทำตามจังหวะของเด็กๆ ไม่งั้นเราจะพ่ายแพ้ เราจะกลายเป็นเผด็จการที่สั่งให้พวกเขาเต้นต่อไป เราทำแบบนั้นไม่ได้เพราะเราจะเสียความสัมพันธ์ไป”
นักแสดงมืออาชีพ
“เราสร้างสนามเด็กเล่นและกฎขึ้นมา การเล่นละครทำให้เด็กๆ มั่นใจในตัวเอง เราเห็นการพัฒนาในการซ้อม พวกเขากลายเป็นนักแสดงมืออาชีพ มีความรับผิดชอบ มีความตั้งใจ รู้ว่าต้องวอร์มอัพหรือยืดตัวก่อนการแสดงโดยไม่ต้องบอก เราเห็นเรื่องนี้ชัดที่สุดเวลาด้นสด เมื่อนักดนตรีเล่นดนตรีตอนคนดูเริ่มเข้าโรงละคร แล้วเราก็เห็นสิ่งใหม่ๆ บนเวที เรารู้ทันทีเลยว่าพวกเขาเข้าใจว่าเรากำลังทำอะไรอย่างเต็มที่”
ไม่ใช่แค่เรื่องการแสดง การเดินทางไปทัวร์ในเมืองต่างๆ ในฐานะนักแสดงมืออาชีพ ทำให้เด็กๆ เรียนรู้เรื่องกาารใช้ชีวิต การพึ่งพาตนเอง การสื่อสารภาษาใหม่ๆ ไปจนถึงทักษะการใช้เงินตราต่างประเทศ
“เด็กๆ เห็นเราจ่ายเงิน 190 โครนเพื่อแซนด์วิชในสนามบินแล้วรู้ว่ามันแพงมาก มันไม่ใช่เงินยูโรแต่ก็ยังแพงอยู่ดี ฉันคิดว่าพวกเขาเรียนรู้เยอะ ไม่ใช่แค่ว่าการเต้นคืออะไร แต่เรื่องอื่นๆ ด้วย ที่สำคัญคือเรื่องความเชื่อใจ เราทำงานไม่ได้ถ้าไม่ได้เชื่อใจกันเหมือนเป็นครอบครัว”
เวทีกรุงเทพฯ
เมื่อพูดถึงละครเรื่อง Horses ที่กำลังจะแสดงในเมืองไทย สองผู้กำกับบอกว่าพวกเขากำลังผลักขอบเขตเวลา จาก 6 เดือนเป็น 1 สัปดาห์ เป็นการก้าวไปข้างหน้าก้าวใหญ่ที่ท้าทาย
“Horses มาจากความอยากทำงานที่ทำให้คนดูรู้สึกถึงการโอบอุ้ม เข้าโรงละครแล้วเหมือนถูกโอบกอด มันเกิดจากการฝึกซ้อมแล้วเหนื่อย ช่วงนั้นใกล้มืดแล้วเราเลยวิ่งออกมา แต่พวกเราอยู่ข้างๆ ป่า ในป่ามีเนิน กิ่งไม้ระเกะกะตามทาง ทั้งนักดนตรี ช่างเทคนิค เด็กๆ ก็อยู่กับเรา ขี่คอ เกาะแขนเกาะขาเต็มไปหมด มันวุ่นวายมากแต่มีพลังงานพลุ่งพล่านสวยงามมาก เราเลยอยากนำช่วงเวลานั้นมาสร้างผลงาน ช่วงเวลาที่ร่างกายเกี่ยวพันเชื่อมต่อกัน มันน่าสนุกที่จะค้นหาว่าอะไรคือการเชื่อใจและการดูแลกัน”
Horses และละครเรื่องอื่นๆ ของ คาบิเน็ต คา เป็นละครสำหรับคนทุกเพศทุกวัย ไม่ใช่แค่เด็ก แต่การมีเด็กๆ อยู่บนเวทีทำให้ผู้ชมเด็กรู้สึกเชื่อมโยงได้ ไม่ว่าจะอายุเท่าไหร่ก็รู้สึกถึงความสัมพันธ์ระหว่างร่างกายใหญ่และร่างกายเล็กเสมอ
