ใครจะเชื่อว่า ลูกสาวคนกลางจากครอบครัวฐานะปานกลาง หัวดีกลาง ๆ ในบ้านที่ทุกคนเป็นหัวกะทิ ไม่เคยคิดว่าตัวเองเป็นคนสร้างสรรค์

วันหนึ่งจะกลายเป็นศิลปินหญิงที่ดังและงานชุกที่สุดคนหนึ่งของพอร์ตแลนด์ (และสหรัฐฯ) ณ ขณะนี้

รวมทั้งเป็นตัวตึง เสียงดังเรื่องพลัง LGBTQ โดยเฉพาะในโลกออนไลน์เป็นอันดับต้น ๆ ด้วย

ในฐานะที่เดือนนี้เป็น Pride Month อุ้มเลยอยากแนะนำให้รู้จักกับ Lisa Congdon ศิลปินที่อุ้มชอบมากและตามงานมานาน เรื่องของลิซ่าน่าจะเป็นแรงบันดาลใจและให้ข้อคิดกับเราเยอะมากเลยค่ะ

อย่างที่เกริ่นไปตอนต้นว่าลิซ่าเป็นเด็กผู้หญิงธรรมดา ๆ คนหนึ่ง พ่อเป็นนักฟิสิกส์นิวเคลียร์ โตมาในหมู่บ้านจัดสรรแถวชานเมืองที่แคลิฟอร์เนีย พี่น้องเป็นเด็กหัวดีเกินมาตรฐาน แต่ตัวลิซ่าเอง ถึงจะขยัน ฟังครู ตั้งใจเรียนยังไง แต่ก็เป็นเด็กกลาง ๆ ไม่มีอะไรโดดเด่น

จนมาตอนอายุ 13 ลิซ่าค้นพบสิ่งหนึ่งเกี่ยวกับตัวเอง คือเธอชอบผู้หญิง แต่ในยุค 80 เรื่องความหลากหลายทางเพศไม่ใช่สิ่งที่ใครจะเอามาพูดกัน ลิซ่าคิดว่าตัวเองผิดปกติ เพราะสังคมบอกว่าเป็นผู้หญิงก็ต้องชอบผู้ชาย หรือถ้าผู้หญิงคนไหนชอบผู้หญิงด้วยกันก็ต้องเป็นทอม แต่เธอยังชอบใส่กระโปรงแต่งตัวเหมือนเด็กผู้หญิงคนอื่นนี่นา

สับสนไปมาไม่รู้จะถามใคร ลิซ่าก็เลยเก็บกดความรู้สึกที่แท้จริงเอาไว้ข้างใน หารู้ไม่ว่าสิ่งนั้นเขาเรียกว่า Repression ซึ่งเป็นความพยายามของจิตใต้สำนึกในการหลีกเลี่ยงความรู้สึกที่ไม่พึงปรารถนา ซึ่งจะมีผลให้เกิดอาการวิตกกังวลและซึมเศร้าต่อมาในอนาคต

ลิซ่าเดตกับผู้ชาย แต่มีสมุดโน้ตตัดแปะเก็บภาพ ฟีบี้ เคตส์ ที่ตัวเองแอบหลงรักซ่อนอยู่ชั้นบนสุดของตู้เสื้อผ้า แต่ก็ไม่กล้าบอกใครแม้แต่พ่อแม่

เก็บกดอยู่อย่างนั้นจนกระทั่งเรียนจบมหาวิทยาลัย ไปทำงานที่ซานฟรานซิสโก เจอเพื่อนร่วมงานผู้หญิงอีก 4 คนที่ประกาศตัวชัดเจนว่าเป็นเกย์ หนึ่งในนั้นชอบใส่ชุดกระโปรง ส่วนอีกคนกำลังหาทางมีลูกกับภรรยาตัวเองด้วยซ้ำ

What?!?! ตกลงนี่เราไม่ได้ผิดปกติ มีคนเป็นแบบนี้เหมือนเราด้วย

ลิซ่าหั่นผมสั้น ห้อย Rainbow Ring Necklace หรือสร้อยที่มีห่วงสีรุ้ง เริ่มประกาศตัวว่าเป็นเกย์ และเริ่มคบผู้หญิง

2 สิ่งที่เธอค้นพบหลังจากมีชีวิตใหม่ในเส้นทางสีรุ้ง

หนึ่ง เธอชอบแต่คนที่เป็นศิลปิน แฟนที่คบมีตั้งแต่นักเขียน ครีเอทีฟไดเรกเตอร์ ช่างภาพ นักออกแบบเฟอร์นิเจอร์ สไตลิสต์

สอง ศิลปินทุกคนที่เธอเลือกคบล้วนมีระยะห่าง ไม่อยากลงหลักปักฐาน ตามสไตล์ศิลปินทั่วไป แต่มันยิ่งย้ำปมที่ลิซ่าเชื่อมาตั้งแต่เด็กว่าตัวเองไม่ได้มีความพิเศษหรือมีค่าอะไร แล้วก็พยายามแสวงหาการยอมรับจากครอบครัว คนรัก เพื่อน หรือสังคม (ภาษาจิตวิทยาเรียกว่า Repetition Compulsion) แต่ยิ่งหา ก็ยิ่งห่าง แล้วก็ทำให้วงจรความกังวลและความเศร้าหนักขึ้นไปอีก

สิ่งที่ทำให้ลิซ่าหลุดออกมาจากวงจรนั้นได้ คือการเริ่มไปคุยกับ Counselor และการไปเจอหนังสือที่ชื่อ Creative Visualization ค่ะ

หนังสือเล่มนี้สอนการใช้จินตนาการ เพื่อสร้างความเปลี่ยนแปลงในทางบวกให้กับชีวิต ลิซ่าอ่านแล้วอ่านอีกจนพบว่า จริง ๆ แล้วตัวเองชอบอยู่คนเดียว และชอบงานสร้างสรรค์ (มีใน Audible ด้วยนะคะเผื่อใครอยากฟัง)

เธอบอกเลิกความสัมพันธ์ที่ห่วย ตั้งใจจะอยู่คนเดียวไปจนกว่าจะรู้จักตัวเองถึงจะคบใครใหม่

และเริ่มทำงานศิลปะทุกรูปแบบที่ทำได้ ไม่ว่าจะเป็นการเย็บผ้า ถ่ายรูป วาดรูป ทำ Collage เดินทางคนเดียว เข้าคลาส เจอศิลปินคนอื่นบนโลกออนไลน์ ควบคู่ไปกับงานประจำที่ทำอยู่

ถามว่าเริ่มทำปุ๊บ กลายเป็นศิลปิน งานมา ประสบความสำเร็จเลยไหม

ตอบว่าไม่ ขีดเส้นใต้ 2 เส้นใส่ตัวหนาเลยค่ะ

ลิซ่าบอกว่า คนที่อยากเป็นศิลปินแรก ๆ เนี่ย ภาพในหัวกับงานที่ออกมามักไม่เสมอกัน เพราะจินตนาการมักจะบรรเจิดกว่าฝีมือที่มีอยู่

แล้วอย่างนี้ต้องทำยังไง…ลิซ่าบอกเคล็ดลับความสำเร็จของเธอให้ คำเดียวง่าย ๆ เลยค่ะ

ฝึกฝน

เธอบอกว่าการทำอะไรซ้ำ ๆ ไปเรื่อย ๆ เราจะได้ 3 อย่างที่สำคัญ คือ ทักษะ (Skills / Techniques) ตัวตน (Artistic Voice) และความเชี่ยวชาญในสื่อที่ใช้ (Command of Mediums)

แรก ๆ เธอไม่รู้ด้วยซ้ำว่าตัวเองชอบอะไร แต่อาศัยทำไป ๆๆๆๆ หรือวาดรูปใช้แต่สีโทนน้ำเงินอยู่ 1 ปีเต็ม เพราะอยากรู้ว่าตัวเองจะสร้างสรรค์ได้ขนาดไหนถ้าต้องทำงานโดยมีข้อจำกัด แล้วสุดท้ายเธอก็ได้สไตล์ที่ชัดเจน สีสันจัดจ้าน ส่วนใหญ่เป็นรูปกราฟิกของธรรมชาติและสรรพสัตว์ รวมทั้ง Manifesto ที่เขียนด้วยฟอนต์สนุก ๆ เห็นปุ๊บรู้ปั๊บว่าคืองานของ ลิซ่า คองด้อน

เธอบอกอีกด้วยว่าศิลปะก็เหมือนกีฬา เราต้องซ้อม ๆๆๆๆๆ ไปจนกว่าจะเก่ง แต่ก็ไม่ใช่ซ้อมอยู่นั่นรอวันเก่งก่อนแล้วค่อยลงแข่ง เพราะการเอาผลงานเราออกไปสู่สายตาชาวโลก ก็เหมือนกับการลงแข่งเพื่อเรียนรู้ ช่วงแรกอาจจะแพ้มากกว่าชนะ แต่แพ้แล้วกลับมาซ้อมใหม่ กลับไปแข่งอีกก็ต้องชนะมากขึ้น อยากให้มีคนจ้างงานแบบไหน ก็ทำงานแบบนั้นออกสื่อให้คนเห็นมาก ๆ

ลิซ่าเปรียบเทียบศิลปะกับอีกอย่างหนึ่งค่ะ คือภาษา เริ่มทำงานศิลปะก็เหมือนเรียนภาษาใหม่ แรก ๆ อาจจะยังไม่รู้เรื่องอะไรเลย ตัวอักษร ศัพท์ ไวยากรณ์อะไรก็ไม่ได้ แต่ใช้เวลาฝึกไปเรื่อย ๆ ก็จะพูดคล่องขึ้น แล้วถ้ายิ่งเอาตัวเองไปคลุกคลีอยู่กับเจ้าของภาษา ไปอยู่ในแวดวงคนทำงานศิลปะ ท้ายที่สุดอาจจะกลายเป็น Second Nature คือพูดคล่อง ทำได้แบบไม่ต้องคิดเลย

ลิซ่าใช้เวลานานแค่ไหนจากที่เริ่มวาดรูปครั้งแรกตอนอายุ 32 จนกระทั่งกลายเป็นศิลปิน มีคนจ้างให้ทำงาน ลองทายสิคะ

8 ปี!

งานชิ้นแรกเข้ามาตอนเธออายุ 39 เรียกว่าแก่สุดในแวดวงกราฟิกดีไซเนอร์เลยก็ว่าได้ แล้วตอนนั้นลิซ่าตัดสินใจลาออกจากงานประจำมาแล้วด้วย เรียกว่าชีวิตหมิ่นเหม่ มีความฝันแขวนอยู่บนเส้นด้าย ทางเดียวที่จะทำมันให้กลายเป็นอาชีพจริง ๆ ก็คือต้องยิ่งผลิตผลงานออกมาให้คนเห็น จะได้มีคนจ้าง

โชคดีที่ตอนนั้นเป็นยุคเริ่ม ๆ ของคนทำงานคราฟต์และเว็บไซต์อย่าง Etsy รวมทั้งแพลตฟอร์มโชว์ผลงานอย่างโซเชียลมีเดียทั้งหลาย ลิซ่าเอาตัวเข้าไปคลุกคลีกับแวดวงศิลปินและคนทำงานฝีมือ รวมทั้งโพสต์ในอินสตาแกรมถี่และสม่ำเสมอมากจนมีคนฟอลโลว์หลายแสน เธอรับงานทุกอย่างที่คนติดต่อมา เพราะถือว่าได้ทั้งเงิน ได้ทั้ง Exposure เพราะเวลาไป Collab กับใครก็ได้โปรโมตตัวเองกับฐานลูกค้าของแบรนด์นั้น ๆ ไปด้วย

10 กว่าปีที่ผ่านมา ถ้าใครตามอินสตาแกรมของลิซ่าจะรู้เลยว่ามีงานคอลแล็บเยอะมากกกกกกกกก บางชิ้นอย่างผ้าห่มของ Rumpl มีคนจองขายหมดก่อนสินค้าจะวางขายเสียอีก คือเนื้อหอมสุด ๆ มีแต่คนอยากมาร่วมงานด้วย เรียกว่าตัวลิซ่าเองนั่นแหละเป็นแบรนด์ที่ขายได้ ตั้งแต่หัวจรดเท้า หมวก แว่นตา เสื้อผ้า ชุดชั้นใน จักรยาน รองเท้า นาฬิกา กระดาษห่อของขวัญ สายอูคูเลเล่ ขวดไวน์ เคสโทรศัพท์ ถ้ามีงานของลิซ่าไปประกอบอยู่เมื่อไหร่ รับรองขายดีระเบิดระเบ้อ

งานเยอะและประสบความสำเร็จขนาดนี้ ตัวลิซ่าเองก็ดูเปรี้ยวซ่าก๋ากั่นมั่นอกมั่นใจ สักเพียบเต็มสองแขน แต่รู้ไหมคะว่าจริง ๆ แล้วเธอเคยผ่านช่วงที่ไม่มั่นใจในตัวเองมาก ๆ มาแล้ว ยิ่งประสบความสำเร็จก็ยิ่งคิดว่าตัวเองไม่คู่ควรกับความสำเร็จนั้น เธอกลัวว่าตัวเองแก่เกินไป แถมไม่เคยเรียนศิลปะ โปรแกรมกราฟิกก็ไม่ได้ใช้เก่งมาก บวกกับความเชื่อเก่า ๆ ตั้งแต่เด็กว่าตัวเองไม่ได้เก่งอะไร ที่โด่งดังขึ้นมาได้นี่สักวันผู้คนต้องจับได้แน่ว่าหลอกเค้าอยู่

คิดดูสิคะว่ามันจะทรมานขนาดไหน งานก็ต้องทำ ลูกค้าก็ต้องเจอ เงินก็ต้องหา แล้วยังต้องมาเสียพลังงานไปกับการตั้งคำถามกับตัวเองแบบนี้ โชคดีที่ลิซ่าเป็นนักสู้และมีความชอบเอาชนะอยู่ในตัวเองด้วย เธอเลยเริ่มจดความรู้สึกลบ ๆ ทั้งหลายลงในสมุด แล้วก็พบว่ามันช่วยให้ความคิดที่วน ๆ อยู่ในหัวได้มีทางออก พอลิซ่ายอมรับว่า เออ…ก็ฉันรู้สึกแบบนี้แหละ สมองก็หลุดออกจากแพตเทิร์นเดิม ๆ แล้วได้คำตอบใหม่ ๆ ที่เป็นบวกมากขึ้น

อายุมาก = ประสบการณ์

ไม่ได้เรียนศิลปะ = ไม่มีกรอบ

ใช้คอมไม่เก่ง = คิดวิธีการของตัวเอง

พอหลุดจากตัวเอง แล้วได้พูดคุยกับคนอื่นมากขึ้น ลิซ่าพบว่ามีคนที่ประสบความสำเร็จในหน้าที่การงานแล้วมีอาการแบบนี้เยอะมาก! โดยเฉพาะผู้หญิง เพราะเป็นเพศที่สังคมไม่ได้ปูทางแห่งความสำเร็จในหน้าที่การงานไว้ให้ จนถึงขั้นมีศัพท์เรียกอาการนี้โดยเฉพาะว่า ‘Imposter Syndrome’

จากนั้นมา ลิซ่าก็เลยเชื่อในความสามารถของตัวเองมากขึ้น เวลามีความรู้สึกแบบนี้ฮึ่ม ๆ ขึ้นมาอีกเมื่อไหร่ เธอก็ใช้วิธีหายใจเข้าลึก ๆ แล้วรู้ว่าเดี๋ยวมันก็หายไป ใครที่มีอาการแบบนี้ ไม่ว่าจะอยู่ในวงการไหน ไม่ต้องวงการศิลปะก็ได้ ลองศึกษาแล้วใช้วิธีต่าง ๆ ที่เล่ามา น่าจะช่วยได้เยอะเลยค่ะ

ทีนี้มาถึงอีกเรื่องหนึ่งที่เกิดขึ้นบ่อย ๆ กับคนทำงานศิลปะ นั่นก็คือ คิดงานไม่ออก ค่ะ

ใครที่ทำงานสร้างสรรค์ต้องเคยผ่านอาการแบบนี้มาบ้างแหละ ยิ่งมีความเครียด มีเดดไลน์ สมองยิ่งตื้อตีบตัน ลิซ่ามีคำแนะนำที่ดีมากค่ะ เธอบอกว่าให้หากิจกรรมเบา ๆ สั้น ๆ ทำ อย่างงีบหลับ เดินเล่น อาบน้ำ นั่งฝันกลางวัน ขี่จักรยาน ทำอานาปานสติ ฯลฯ เพราะการทำอะไรเพลิน ๆ ให้ใจว่าง ๆ แบบนี้ จะทำให้สมองเข้าลักษณะ Diffuse Thinking State คือไม่ได้มีกิจกรรมตรงส่วนไหนเป็นพิเศษ แต่เกิดทั่วไปหมด แล้วจากนั้นพอกลับมาทำงานสร้างสรรค์ก็จะมีไอเดียใหม่ ๆ

อันนี้เกิดขึ้นกับอุ้มประจำเลยค่ะ โดยเฉพาะเวลาจะเขียนบทความให้ The Cloud นี่แหละ ถ้าคิดไม่ออกหรือติดขัดขึ้นมา ไปนั่งสมาธิหรือไปเล่นกับแมวสักพัก กลับมานั่งลงเขียนก็จะง่ายขึ้นมากเลย

ลิซ่ายังแนะนำอีกด้วยว่า ให้หาเวลาออกกำลังสมองส่วนสร้างสรรค์ หรือ Innovative Brain เหมือนออกกำลังกายทุกวันสม่ำเสมอ โดยทุกวันกำหนดไปเลยว่า 15 นาทีนี้จะใช้เวลาคนเดียวทำงานศิลปะ ปิดโทรศัพท์ ปิดทีวี แล้ววาดรูป ร้องเพลง เต้นรำ ปั้นหม้อ เขียนหนังสือ อ่านหนังสือ ดูหนัง ไปดูงานศิลปะ ลองทำเมนูใหม่ ๆ ทำสวน เย็บผ้า ทำอะไรก็ได้ที่ใช้ความคิดสร้างสรรค์ แม้แต่ย้ายเฟอร์นิเจอร์จัดบ้านก็ช่วยได้นะคะ

อันหนึ่งที่อุ้มชอบมากเลย และลิซ่าเรียกมันว่า Go Down the Rabbit Hole เหมือนอลิซที่หลุดเข้าไปในโพรงกระต่าย คือเวลาที่เราสนใจเรื่องอะไรแล้วหาข้อมูล มันจะลิงก์ไปเรื่องอื่น ๆ แล้วทำให้รู้เรื่องอื่น ๆ ต่อไปอีก จนอุ้มเรียกเองว่าอาการเนิร์ดกำเริบ บางทีก็ไม่ได้มีมนุษย์อื่นตื่นเต้นไปกับเราหรอก สนุกรู้อยู่คนเดียวนี่แหละ แต่ช่วยเพิ่มคลังความรู้ให้สมองแล้วเอามาใช้กับงานได้อยู่เรื่อยเลย

ก่อนจากกัน อุ้มมีคำพูดหนึ่งของลิซ่าที่ชอบมาก อยากยกมาใส่ไว้เป็นข้อเตือนใจ เธอบอกไว้ว่าอย่างนี้ค่ะ

The more we accept, love, and own our imperfections and our stories, The more our entire human experience will nurture our work as creative people.

ยิ่งเรายอมรับ รัก และเป็นเจ้าของเรื่องราวและความไม่สมบูรณ์ในชีวิตของตัวเองได้มากเท่าไหร่ ประสบการณ์ความเป็นมนุษย์ของเราก็จะยิ่งหล่อเลี้ยงการทำงานในฐานะผู้สร้างสรรค์ได้มากขึ้นเท่านั้น

ไม่ว่าคุณจะเป็น Straight, Lesbian, Gay, Bisexual, Transgender, Queer ทำงานศิลปะ งานออฟฟิศ เป็นเกษตรกร เป็นนักการเมือง หรืออะไรก็ตามแต่ ทุกคนมีเรื่องราวและมีโอกาสในการใช้ความคิดสร้างสรรค์ทั้งนั้น ฟังเรื่องราวการเริ่มต้น การต่อสู้พัฒนาตัวเอง และวิธีการทำงานของลิซ่าแล้ว น่าจะมีอะไรที่เอาไปปรับใช้กับตัวเองได้นะคะ ลิซ่าเขียนหนังสือไว้หลายเล่ม แล้วก็มี Podcast ชื่อ The Lisa Congdon Session ด้วย 40 กว่าตอน สั้น ๆ ฟังเพลิน ๆ (ชีพูดเก่งมาก) ไปติดตามกันได้ค่ะ

ขอจบบทความนี้ด้วยรวมมิตรสร้างแรงบันดาลใจ ตามสไตล์ ลิซ่า คองด้อน ศิลปินรางวัลสิริยากร แห่งนครพอร์ตแลนด์จ้า

ภาพ : www.lisacongdon.com และ www.instagram.com/lisacongdon