“ถ้าเด็กจะเคารพร่างกายของตัวเอง ก็ต่อเมื่อเขารู้ว่าร่างกายของเขามันได้ใช้ประโยชน์จริงๆ” ครูจิ้มเริ่มต้นด้วยประโยคที่น่าคิด
“ปัญหาเด็กในยุคดิจิทัล คือเขาขาดทักษะการใช้มือใช้ไม้ อยู่กับแท็บเล็ตและเล่นเกมกันเยอะ ถ้าไม่อยู่กับเกมก็เรียนพิเศษ เด็กจะปล่อยพลังด้านในโดยการคิดอย่างเดียว แต่ไม่ได้ลงมือทำออกมาเลย เด็กไม่มีเวลาอยู่กับร่างกายของตัวเอง แล้วอะไรรอบๆ ตัวเขามันก็ไม่เป็นใจให้เขาได้ใช้ร่างกาย
“สมัยนี้ของที่ต้องทำขึ้นมาเอง ต้องตอก ต้องเลื่อย ก็ลืมไปได้เลย ในเมื่อเดี๋ยวนี้ใช้วิธีซื้อเอาได้ทุกอย่างแล้ว
“มันเลยเป็นจุดเริ่มต้นที่เราอยากให้เด็กเขาได้ใช้ไม้ใช้มือบ้าง ได้มีเวลาอยู่ใกล้ชิดธรรมชาติ ที่สำคัญคือ ดึงตัวเขาเองออกมาจากเกม หรือการทุ่มตัวเองไปกับการเรียนอย่างเดียว” ครูจิ้มเล่าเหตุผลในการสร้างเวิร์กช็อปงานไม้สำหรับเด็กๆ โดยเฉพาะเด็ก 7 ขวบขึ้นไปที่กำลังต้องการเรียนรู้เรื่องร่างกายของตัวเขาเอง
ครูจิ้ม-เฉลิมศรี บัตแลนด์ และ ดอม-โดมินิค บัตแลนด์ ทั้งคู่เป็นครูพิเศษที่โรงเรียนแนววอลดอร์ฟ โรงเรียนทางเลือกที่เน้นพัฒนาความมั่นคงด้านลึกของจิตใจของเด็ก ดอมเป็นชาวอังกฤษผู้สนใจงานไม้ จนทำห้องเวิร์กช็อปของตัวเองที่บ้าน และสร้างกิจกรรมต่างๆ ให้เด็กได้เรียนรู้จักตัวเองและธรรมชาติ
ครูจิ้มบอกว่า การที่เด็กได้ปล่อยพลังข้างในออกมาด้วยวิธีที่ถูกต้อง จะทำให้จิตใจข้างในของเด็กโตขึ้นด้วย การได้ออกแรงด้วยกิจกรรมที่เหมาะสมเลยเป็นสิ่งที่ดี
โรงแรมแมลงเป็นกิจกรรมหนึ่งที่ทั้งคู่ใช้เป็นสื่อเพื่อสอนเด็กให้รู้จักการใช้ร่างกาย การแก้ปัญหาด้วยตัวเอง และการกลับไปสังเกตธรรมชาติพร้อมๆ กัน
โรงแรมแมลงเป็นกล่องรูปทรงบ้านที่ต่อขึ้นด้วยเศษไม้ หน้าตาไม่เรียบร้อยสมบูรณ์แบบ และการตกแต่งของโรงแรมแต่ละหลังก็ไม่เหมือนกันเลย โรงแรมแมลงจะถูกตกแต่งด้วยวัสดุธรรมชาติ เช่น หิน ใบไม้ เปลือกหอย ไม้ไผ่ หรือสิ่งของต่างๆ ที่เป็นวัสดุตามธรรมชาติ
“สิ่งของที่นำมาสร้างเป็นโรงแรมแมลงคือสิ่งของเหลือใช้ทั้งหมดเลย ไม้ที่ใช้ทำเป็นโครงบ้านก็เป็นไม้ลังถูกๆ มันดีกับเด็กที่จะทำให้เขาได้รู้จักการวัด หรือถ้าไม่มี เราก็จะเดินเก็บเอารอบๆ บ้าน ไม่ต้องเป็นไม้ที่สวยสมบูรณ์แบบ โรงแรมแมลงเป็นรูปทรงไหนก็ได้ ให้มันออกมาตามธรรมชาติหรือสิ่งที่เรามี มันดีกับเด็กที่เห็นของที่มีอยู่ แล้วเอามาใช้ได้จนหมด”
ครูจิ้มเล่าว่าเด็กที่อายุต่ำกว่า 9 ขวบ ยังไม่ต้องสอนให้เขาใช้ไม้บรรทัดวัด แต่จะสอนเด็กให้รู้จักการกะ คาดคะเนจากสิ่งที่เขาเห็น อาจจะใช้นิ้วมือหรือข้อศอกในการวัดแทน ครูจิ้มให้เหตุผลว่าให้เขาได้ใช้ร่างกายของตัวเองให้มากที่สุด เพื่อจุดประสงค์เดิมคือ ให้เขาเคารพร่างกายของตัวเอง
“พอเด็กอายุเก้าขวบ เขาจะเริ่มมีความเป็นตัวเขาแล้ว เริ่มรู้หลักการต่างๆ ต้องสอนให้ใช้เครื่องมือในการวัดที่แท้จริงที่ใช้กันแบบสากล เลยจะสอนให้เขาใช้ไม้บรรทัด ใช้ตลับเมตร การตั้งฉาก องศาต่างๆ”
ครูจิ้มและดอมเรียกสิ่งที่ทำว่าโรงแรมแมลง เพราะไม่ได้ตั้งใจให้เป็นบ้านแมลง แต่เป็นที่ที่ให้แมลงมาอยู่ชั่วคราว เพื่อให้เด็กได้สังเกตสิ่งมีชีวิตตัวเล็ก ภายในโรงแรมแมลงจะเป็นวัสดุธรรมชาติที่หาได้รอบๆ ตัว
“เราให้เด็กได้เดินหาของที่จะเอามาตกแต่งโรงแรมแมลงของเขา เพื่อให้เขาเรียนรู้ว่าอะไรใช้ได้ อะไรใช้ไม่ได้ เห็นเรื่องรูปทรงของธรรมชาติ หินก้อนนี้มีรูปร่างประกบเข้ากันได้พอดีกับไม้ชิ้นนี้ หรือใบไม้นี้มีลักษณะเป็นขด มีช่อง มีรู แมลงน่าจะเข้าไปอยู่ได้ มันเป็นการสอนโดยที่ไม่ต้องสอนอะไร” ดอมเล่า
เวิร์กช็อปช่างไม้ของดอมเปิดโล่งให้อากาศถ่ายเทหมุนเวียนด้วยลมธรรมชาติ เครื่องมือของดอมจัดวางเป็นระเบียบ และมีโต๊ะทำงานไม้ขนาดใหญ่ มีมุมทำงานไม้แบบที่คนรักงานไม้จะต้องมี โต๊ะนี้มีมุมทำงานได้รอบโต๊ะ เหมาะกับเด็ก 5 – 6 คนจะทำกิจกรรมงานไม้ร่วมกันได้ เครื่องมือช่างไม้ของดอมส่วนใหญ่เป็นแบบไม่ใช้ไฟฟ้า เหมาะมากกับการให้เด็กได้ฝึกใช้มือ
“เวลาเลื่อยไม้ เราจะเห็นการโฟกัสตั้งแต่การจรดเลื่อยลงบนตำแหน่ง การออกแรงเลื่อยไปมา มันเป็นการจัดการจังหวะของเขา
“หรือการใช้สว่านมือหมุน ที่แนะนำให้ใช้สว่านมือ โดยเฉพาะเด็กแปดขวบ เขาเริ่มแยกร่างกายข้างซ้ายและขวาของเขาได้ เด็กจะได้ฝึกการจัดระเบียบรวมถึงความสมดุลของร่างกาย ท่าทางของเด็กเมื่อใช้มือข้างหนึ่งกดด้ามสว่าน มืออีกด้านหนึ่งจับแกนหมุนของสว่าน แล้วหมุนควงรอบๆ คือการฝึกบังคับกล้ามเนื้อ และจดจ่อสมาธิกับความสัมพันธ์ของทุกอย่าง และจะเป็นการใช้แรงภายในร่างกายกับภาวะภายในของเด็กแบบนิ่ง ดีกว่าการใช้สว่านไฟฟ้าที่ใช้พลังแบบรุนแรง เด็กจะมุ่งแต่ใช้แรงเจาะลงไปอย่างเดียว”
“เวลามา เขาไม่ได้มาคนเดียว เด็กๆ มากันเป็นกลุ่ม จึงได้เรียนรู้เรื่องปฏิสัมพันธ์กับคนอื่นๆ ไปด้วย รอบตัวเขามีพื้นที่ของคนอื่นอยู่ด้วย เขาจะรู้ว่าเหวี่ยงของไปรอบๆ ตัวไม่ได้ จะมีขอบเขตของตัวเองที่ชัดเจน และจะระวังไม่ให้เกิดอันตรายกับคนอื่น
“เด็กจะไม่เอาตัวเองเป็นศูนย์กลาง สุดท้ายแล้วการทำโรงแรมแมลงจะมีแมลงมาอยู่หรือไม่ ไม่ใช่เรื่องสำคัญมาก แต่การที่ได้ให้เขาทำอะไรเพื่อคนอื่น เพื่อให้แมลงมาอยู่มันสำคัญกว่า”
วิธีทำโรงแรมแมลง
อุปกรณ์
- สว่านมือ
- เลื่อย
- ค้อน
- ตะปู
- เศษไม้แผ่น
- ไม้ไผ่
- วัสดุจากธรรมชาติต่างๆ
ขั้นตอนการทำ
ฟอร์มของโรงแรมแมลง
1. เลื่อยแผ่นไม้ที่จะประกอบเป็นโครงบ้าน 5 ชิ้น
1 ชิ้นเป็นฐาน 2 ชิ้นเป็นด้านข้าง ส่วนอีก 2 ชิ้นเป็นหลังคา ปรับความยาวของไม้เพื่อให้ได้รูปทรงของบ้านได้ตามใจ
2. การตอกไม้เก่าอาจทำให้ไม้แตกได้ง่าย เคล็ดลับของดอมคือ ใช้ค้อนตอกลบปลายตะปูให้ทู่ เพื่อตอกให้ตอกไม้ไม่แตก
3. ประกอบไม้ด้านข้าง 2 ชิ้นกับฐานของบ้าน ให้ช่วงพื้นยกขึ้นสูงเล็กน้อยเพื่อกันน้ำเวลาวางกับพื้นดิน
4. ประกอบไม้หลังคา 2 ชิ้นให้ได้รูปทรงบ้านที่ต้องการครบทั้ง 5 ด้าน
5. เริ่มทำฝาไม้ปิดด้านหลัง สาเหตุที่ต้องปิดด้านหลังเพื่อให้เกิดความมืด แมลงจะชอบมากกว่า
6. ตัดไม้ชิ้นหลังให้ได้ฟอร์มของรูปทรงไม้ที่ขึ้นแล้ว
7. ตอกตะปูยืดไม้แผ่นด้านหลังให้เสร็จ แล้วค่อยตอกหลังคายึดเข้ากับไม้แผ่นด้านหลัง
ตกแต่งภายใน
1. การตกแต่งภายในโรงแรมแมลงจะใช้วัสดุที่ให้เด็กๆ ได้เก็บจากธรรมชาติ เช่น ใบไม้แห้งที่ขดม้วน เมล็ดพืช เปลือกฝักพืชแห้ง หรือพืชแห้งที่มีร่องมีรู เพื่อให้เด็กๆ สังเกตและจินตนาการว่าวัสดุแบบไหนที่แมลงน่าจะชอบอยู่ ส่วนที่ต้องทำเพิ่มเติมเพื่อให้เด็กได้ฝึกทักษะการวัด ใช้พลัง และกล้ามเนื้อ คือการเลื่อยไม้ไผ่และเจาะรูด้วยสว่านมือ
2. วัดขนาดไม้ไผ่ให้เท่ากับความสูงของตัวโรงแรม โดยวัดแต่ละท่อนให้เท่ากันเพื่อฝึกการวัดของเด็ก ตัดได้เยอะตามจำนวนที่ต้องการใส่
3. นำท่อนไม้ที่มีขนาดใหญ่ ตัดให้ความยาวเท่ากับความลึกของโครงโรงแรม
4. ใช้สว่านมือเจาะรูตามชอบ
5. ให้เด็กๆ จัดวางและตกแต่งวัสดุจากธรรมชาติที่เก็บมาให้เต็มช่องว่าง คำแนะนำคือ ให้วางหินหรือของหนักไว้ด้านล่าง และให้เด็กสังเกตเห็นความสมดุลของน้ำหนัก เพื่อให้เขาได้แก้ปัญหาเรื่องที่ว่างและขนาดสิ่งของที่ต้องใส่ในพื้นที่จำกัดอย่างลงตัว
6. นำโรงแรมแมลงไปวางไปในที่ต่างๆ ตามธรรมชาตินอกบ้านที่สังเกตได้ง่าย เช่น ใต้ต้นไม้
เวิร์กช็อปโรงแรมแมลงใช้เวลาประมาณ 3 ชั่วโมง รับกลุ่มละไม่เกิน 6 คน ยกเว้นเด็กที่ต้องการการดูแลเป็นพิเศษเช่น เด็กออทิสติก จะรับสอนตัวต่อตัว
บ้านสวนริมคลอง workshop’s
คลองสามวา ลำลูกกา ปทุมธานี (แผนที่)
Facebook : บ้านสวนริมคลองสามวา Ban Suanrimkhlongsamwa
Line ID : jimbutland.o
