ICONCRAFT x The Cloud
สงกรานต์ปีนี้มาทำน้ำอบใช้เองกันดีไหม
ตอนนี้ ICONCRAFT และ The Cloud เปิดเวิร์กช็อปพิเศษชื่อ ‘สารพัดช่าง’ เพื่อชวนผู้อ่านมาเรียนรู้ศาสตร์งานช่างไทยผ่านการลงมือทำด้วยตนเองเดือนละครั้งที่ ICONCRAFT ตลาดขายงานคราฟต์แสนเก๋จากทั่วไทยที่ ICONSIAM
เริ่มต้นจากหมวดช่างบำบัด ‘สารพัดช่าง 01 : The Therapist’ ชวนสำนักศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา และ สุชิน แก้วอุดร ผู้ก่อตั้งแบรนด์ Butterfly Thai Perfume มาแบ่งปันเคล็ดลับการสร้างกลิ่นหอมด้วยการลงมือทำน้ำอบคลายร้อนสำหรับเทศกาลสงกรานต์ และเรียนรู้การออกแบบต่อยอดกลิ่นไทยๆ


หอมแบบไทย
เครื่องหอมไทยเริ่มเฟื่องฟูมากในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 เนื่องจากการติดต่อค้าขายกับต่างประเทศ ทำให้ชาวไทยสนใจการทำน้ำหอม ของหอมอย่างฝรั่งมังค่า


ผู้ที่มีบทบาทมากในตอนนั้นคือ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพวงสร้อยสอางค์ พระขนิษฐาผู้ทรงเป็นพระราชธิดาองค์ที่ 77 ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 พระองค์มีฝีพระหัตถ์ในการปรุงพระสุคนธ์ (น้ำอบ) จึงมีหน้าที่ปรุงพระสุคนธ์ถวายพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และเป็นผู้ดูแลห้องพระสุคนธ์หรือห้องร่ำ อบ และปรุง ของหอมในพระราชวัง
น้ำหอมที่คนโบราณใช้แบ่งเป็น 2 แบบคือ น้ำอบ และน้ำปรุง น้ำอบลักษณะคล้ายโคโลญจน์ฝรั่ง กลิ่นหอมเบาบาง ไม่ติดทนนานนัก นิยมใช้สรงน้ำพระ รดน้ำดำหัวผู้ใหญ่ ใช้ชโลมหลังอาบน้ำเพื่อดับร้อน วิธีสังเกตคือมีแป้งเป็นส่วนผสมเสมอ ส่วนน้ำปรุงลักษณะเหมือน Perfume กลิ่นติดทนนานกว่า ดัดแปลงมาจากน้ำหอมฝรั่ง
สูตรน้ำอบนี้เป็นตำรับที่สืบทอดมาจากพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพวงสร้อยสอางค์ ซึ่งผู้เรียนอาจนำไปพลิกแพลงปรับใช้ในการสร้างสรรค์กลิ่นหอมแบบฉบับของตัวเอง
อุปกรณ์ทำน้ำอบ

- หม้อเคลือบใบใหญ่ 2 ใบ
- กระบวยไม้
- ทัพพี
- ผ้าขาวบาง
- ถ้วยกระเบื้องจำนวนมาก
- ทวยดินเผา
- ตะคันดินเผา 2 อัน
- เทียนอบร่ำ
- ไม้ขีดไฟ / ไฟแช็ก
- เตาถ่าน
วิธีทำน้ำอบเปล่า
วัตถุดิบ

- ใบเตย 5 ใบ
- เปลือกชะลูด 3 กำมือ
- น้ำเปล่า 50 ถ้วยตวง
- ผิวมะกรูดเฉือนไม่ถึงเนื้อขาว 1 กำมือ
- ดอกมะลิ 1 กำมือ
- ดอกจำปา 12 ดอก
- ดอกกุหลาบมอญ 1 กำมือ
- ดอกชมนาด 1 กำมือ
- ดอกกระดังงา 1 กำมือ
- ดอกพิกุล 1 กำมือ
ขั้นตอนการทำ


- นำใบเตย เปลือกชะลูด และน้ำเปล่า ใส่ในหม้อเคลือบ ต้มประมาณ 30 นาที
- เมื่อน้ำเดือด ยกหม้อลงจากเตา ใส่ผิวมะกรูดและดอกไม้สดทั้งหมดแล้วปิดฝาทิ้งไว้ประมาณ 30 นาทีจนดอกไม้ซีด ช้อนดอกไม้ออก กรองน้ำด้วยผ้าขาวบางอีก 1 ครั้ง แล้วพักไว้

วิธีปรุงแป้ง
วัตถุดิบ

- แป้งหินบดละเอียด 3 ถ้วยตวง
- ชะมดเช็ด
- ใบเนียม / ใบพลู / ใบเตย 1 ใบ
- กำยานบดละเอียด 1 ช้อนชา
- ผิวมะกรูดแห้งบดละเอียด 1 ช้อนชา
- พิมเสนบดละเอียด 1 ช้อนชา
- ใบเตยแห้งบดละเอียด 1 ช้อนชา
- น้ำตาลอ้อยบดละเอียด 1 ช้อนชา
- เปลือกชะลูดบดละเอียด 1 ช้อนชา
- ดอกมะลิแห้งบดละเอียด 1 ช้อนชา
- ดอกจำปาแห้งบดละเอียด 1 ช้อนชา
- ดอกกุหลาบมอญแห้งบดละเอียด 1 ช้อนชา
- ดอกชมนาดแห้งบดละเอียด 1 ช้อนชา
- ดอกกระดังงาแห้งบดละเอียด 1 ช้อนชา
- ดอกพิกุลแห้งบดละเอียด 1 ช้อนชา
- น้ำมันหอม 5 ชนิด (มะลิ กุหลาบ ลำเจียก กระดังงา ไฮยาซินธ์) อย่างละ 1 ช้อนชา
- น้ำมันจันทน์ 1 ช้อนชา
ขั้นตอนการทำ

- นำแป้งหินบดละเอียด 3 ถ้วยตวงอบควันเทียนขั้นต่ำ 3 ครั้ง (โบราณนิยมอบ 11 ครั้งหรือจำนวนเลขคี่ 3 5 7 9)
- สะตุชะมดเช็ด นำชะมดเช็ดใส่ในใบเนียม ใบพลู หรือใบเตย เพื่อกลบกลิ่นคาว แล้วลนกับไฟเทียนอบจนเป็นน้ำมัน การสะตุช่วยฆ่าเชื้อและดึงกลิ่นชะมดเช็ดมาใส่ให้น้ำอบกลิ่นติดทนนาน
- ใส่ชะมดเช็ดที่สะตุแล้วลงในแป้งหินบดละเอียด
- นำวัตถุดิบที่เหลือใส่ลงในแป้งหิน คลุกให้เข้ากัน
- นำน้ำอบเปล่าใส่ในแป้งหิน 1 – 2 กระบวย คนให้ส่วนผสมทั้งหมดเข้ากัน พักไว้


วิธีอบกำยานและอบเทียน
วัตถุดิบ
- ผิวมะกรูดแห้ง 1 กำมือ
- น้ำตาลอ้อยบด 1 กำมือ
- กำยานบด 1 กำมือ
ขั้นตอนการทำ



- นำผิวมะกรูด น้ำตาลอ้อยบด และกำยานบด มาผสมกัน
- นำตะคันไปเผาไฟในเตาถ่านให้ร้อนจัด
- วางทวยในหม้อน้ำอบเปล่า แล้ววางตะคันร้อนๆ อันหนึ่งบนทวย
- ใส่เครื่องปรุงกำยานใส่ในตะคัน 1 ช้อนชา ปิดฝาหม้อทิ้งไว้ 20 – 30 นาทีหรือจนกว่าจะหมดควัน
- อบกำยานซ้ำอย่างต่ำ 3 ครั้ง (โบราณนิยมอบ 11 ครั้งหรือจำนวนเลขคี่ 3 5 7 9) ทุกครั้งให้นำตะคันไปเผาไฟให้ร้อนก่อนใช้
- ใส่น้ำแป้งที่เตรียมไว้ในน้ำอบเปล่า คนให้เข้ากัน
- โกรกน้ำอบด้วยการคนแล้วยกกระบวยขึ้นสูง ทำซ้ำจนน้ำอบหายร้อน
- นำเทียนอบใส่ตะคัน ลอยในน้ำอบแล้วจุดไฟ เมื่อดับเทียนจะมีควันลอยออกมา ปิดฝาหม้อทันทีและอบจนหมดควัน
- อบควันเทียนขั้นต่ำ 3 ครั้ง (โบราณนิยมอบ 11 ครั้งหรือจำนวนเลขคี่ 3 5 7 9)
- นำน้ำอบที่ได้กรองด้วยผ้าขาวบาง แล้วกรอกใส่ขวด




ขอขอบคุณ
- มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา
- ศิริภัสสร โชควศิน
- ชนะภพ วัณณโอฬาร
- สุชิน แก้วอุดร