ICONCRAFT x The Cloud

สงกรานต์ปีนี้มาทำน้ำอบใช้เองกันดีไหม

ตอนนี้ ICONCRAFT และ The Cloud เปิดเวิร์กช็อปพิเศษชื่อ ‘สารพัดช่าง’ เพื่อชวนผู้อ่านมาเรียนรู้ศาสตร์งานช่างไทยผ่านการลงมือทำด้วยตนเองเดือนละครั้งที่ ICONCRAFT ตลาดขายงานคราฟต์แสนเก๋จากทั่วไทยที่ ICONSIAM

เริ่มต้นจากหมวดช่างบำบัด ‘สารพัดช่าง 01 : The Therapist’ ชวนสำนักศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา และ สุชิน แก้วอุดร ผู้ก่อตั้งแบรนด์ Butterfly Thai Perfume มาแบ่งปันเคล็ดลับการสร้างกลิ่นหอมด้วยการลงมือทำน้ำอบคลายร้อนสำหรับเทศกาลสงกรานต์ และเรียนรู้การออกแบบต่อยอดกลิ่นไทยๆ

หอมแบบไทย

เครื่องหอมไทยเริ่มเฟื่องฟูมากในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 เนื่องจากการติดต่อค้าขายกับต่างประเทศ ทำให้ชาวไทยสนใจการทำน้ำหอม ของหอมอย่างฝรั่งมังค่า

ผู้ที่มีบทบาทมากในตอนนั้นคือ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพวงสร้อยสอางค์ พระขนิษฐาผู้ทรงเป็นพระราชธิดาองค์ที่ 77 ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 พระองค์มีฝีพระหัตถ์ในการปรุงพระสุคนธ์ (น้ำอบ) จึงมีหน้าที่ปรุงพระสุคนธ์ถวายพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และเป็นผู้ดูแลห้องพระสุคนธ์หรือห้องร่ำ อบ และปรุง ของหอมในพระราชวัง

น้ำหอมที่คนโบราณใช้แบ่งเป็น 2 แบบคือ น้ำอบ และน้ำปรุง น้ำอบลักษณะคล้ายโคโลญจน์ฝรั่ง กลิ่นหอมเบาบาง ไม่ติดทนนานนัก นิยมใช้สรงน้ำพระ รดน้ำดำหัวผู้ใหญ่ ใช้ชโลมหลังอาบน้ำเพื่อดับร้อน วิธีสังเกตคือมีแป้งเป็นส่วนผสมเสมอ ส่วนน้ำปรุงลักษณะเหมือน Perfume กลิ่นติดทนนานกว่า ดัดแปลงมาจากน้ำหอมฝรั่ง

สูตรน้ำอบนี้เป็นตำรับที่สืบทอดมาจากพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพวงสร้อยสอางค์ ซึ่งผู้เรียนอาจนำไปพลิกแพลงปรับใช้ในการสร้างสรรค์กลิ่นหอมแบบฉบับของตัวเอง

อุปกรณ์ทำน้ำอบ

1. หม้อเคลือบใบใหญ่ 2 ใบ
2. กระบวยไม้
3. ทัพพี
4. ผ้าขาวบาง
5. ถ้วยกระเบื้องจำนวนมาก
6. ทวยดินเผา
7. ตะคันดินเผา 2 อัน
8. เทียนอบร่ำ
9. ไม้ขีดไฟ / ไฟแช็ก
10. เตาถ่าน

วิธีทำน้ำอบเปล่า

วัตถุดิบ

1. ใบเตย 5 ใบ
2. เปลือกชะลูด 3 กำมือ
3. น้ำเปล่า 50 ถ้วยตวง
4. ผิวมะกรูดเฉือนไม่ถึงเนื้อขาว 1 กำมือ
5. ดอกมะลิ 1 กำมือ
6. ดอกจำปา 12 ดอก
7. ดอกกุหลาบมอญ 1 กำมือ
8. ดอกชมนาด 1 กำมือ
9. ดอกกระดังงา 1 กำมือ
10. ดอกพิกุล 1 กำมือ

ขั้นตอนการทำ

1. นำใบเตย เปลือกชะลูด และน้ำเปล่า ใส่ในหม้อเคลือบ ต้มประมาณ 30 นาที
2. เมื่อน้ำเดือด ยกหม้อลงจากเตา ใส่ผิวมะกรูดและดอกไม้สดทั้งหมดแล้วปิดฝาทิ้งไว้ประมาณ 30 นาทีจนดอกไม้ซีด ช้อนดอกไม้ออก กรองน้ำด้วยผ้าขาวบางอีก 1 ครั้ง แล้วพักไว้

วิธีปรุงแป้ง

วัตถุดิบ

1. แป้งหินบดละเอียด 3 ถ้วยตวง
2. ชะมดเช็ด
3. ใบเนียม / ใบพลู / ใบเตย 1 ใบ
4. กำยานบดละเอียด 1 ช้อนชา
5. ผิวมะกรูดแห้งบดละเอียด 1 ช้อนชา
6. พิมเสนบดละเอียด 1 ช้อนชา
7. ใบเตยแห้งบดละเอียด 1 ช้อนชา
8. น้ำตาลอ้อยบดละเอียด 1 ช้อนชา
9. เปลือกชะลูดบดละเอียด 1 ช้อนชา
10. ดอกมะลิแห้งบดละเอียด 1 ช้อนชา
11. ดอกจำปาแห้งบดละเอียด 1 ช้อนชา
12. ดอกกุหลาบมอญแห้งบดละเอียด 1 ช้อนชา
13. ดอกชมนาดแห้งบดละเอียด 1 ช้อนชา
14. ดอกกระดังงาแห้งบดละเอียด 1 ช้อนชา
15. ดอกพิกุลแห้งบดละเอียด 1 ช้อนชา
16. น้ำมันหอม 5 ชนิด (มะลิ กุหลาบ ลำเจียก กระดังงา ไฮยาซินธ์) อย่างละ 1 ช้อนชา
17. น้ำมันจันทน์ 1 ช้อนชา

ขั้นตอนการทำ

1. นำแป้งหินบดละเอียด 3 ถ้วยตวงอบควันเทียนขั้นต่ำ 3 ครั้ง (โบราณนิยมอบ 11 ครั้งหรือจำนวนเลขคี่ 3 5 7 9)
2. สะตุชะมดเช็ด นำชะมดเช็ดใส่ในใบเนียม ใบพลู หรือใบเตย เพื่อกลบกลิ่นคาว แล้วลนกับไฟเทียนอบจนเป็นน้ำมัน การสะตุช่วยฆ่าเชื้อและดึงกลิ่นชะมดเช็ดมาใส่ให้น้ำอบกลิ่นติดทนนาน
3. ใส่ชะมดเช็ดที่สะตุแล้วลงในแป้งหินบดละเอียด
4. นำวัตถุดิบที่เหลือใส่ลงในแป้งหิน คลุกให้เข้ากัน
5. นำน้ำอบเปล่าใส่ในแป้งหิน 1 – 2 กระบวย คนให้ส่วนผสมทั้งหมดเข้ากัน พักไว้

วิธีอบกำยานและอบเทียน

วัตถุดิบ

1. ผิวมะกรูดแห้ง 1 กำมือ
2. น้ำตาลอ้อยบด 1 กำมือ
3. กำยานบด 1 กำมือ

ขั้นตอนการทำ

1. นำผิวมะกรูด น้ำตาลอ้อยบด และกำยานบด มาผสมกัน
2. นำตะคันไปเผาไฟในเตาถ่านให้ร้อนจัด
3. วางทวยในหม้อน้ำอบเปล่า แล้ววางตะคันร้อนๆ อันหนึ่งบนทวย
4. ใส่เครื่องปรุงกำยานใส่ในตะคัน 1 ช้อนชา ปิดฝาหม้อทิ้งไว้ 20 – 30 นาทีหรือจนกว่าจะหมดควัน
5. อบกำยานซ้ำอย่างต่ำ 3 ครั้ง (โบราณนิยมอบ 11 ครั้งหรือจำนวนเลขคี่ 3 5 7 9) ทุกครั้งให้นำตะคันไปเผาไฟให้ร้อนก่อนใช้
6. ใส่น้ำแป้งที่เตรียมไว้ในน้ำอบเปล่า คนให้เข้ากัน
7. โกรกน้ำอบด้วยการคนแล้วยกกระบวยขึ้นสูง ทำซ้ำจนน้ำอบหายร้อน
8. นำเทียนอบใส่ตะคัน ลอยในน้ำอบแล้วจุดไฟ เมื่อดับเทียนจะมีควันลอยออกมา ปิดฝาหม้อทันทีและอบจนหมดควัน
9. อบควันเทียนขั้นต่ำ 3 ครั้ง (โบราณนิยมอบ 11 ครั้งหรือจำนวนเลขคี่ 3 5 7 9)
10. นำน้ำอบที่ได้กรองด้วยผ้าขาวบาง แล้วกรอกใส่ขวด