ถ้าได้มีโอกาสไปเยี่ยมเยียนโบสถ์ โรงเรียน โรงพยาบาล หรือแม้กระทั่งบ้านเรือนของชาวคาทอลิกในไทย หลายท่านอาจจะคุ้นตากับ ‘ถ้ำแม่พระ’ สิ่งก่อสร้างเล็ก ๆ ที่ดูคล้ายสวนหย่อม มีการก่อหินขึ้นไปคล้ายกับถ้ำจำลอง ข้างในประดิษฐานรูปแม่พระในชุดยาวสีขาว คาดเอวด้วยผ้าสีฟ้า บางครั้งก็มีการต่อท่อน้ำตกไหลลงมาเป็นลำธารหรือบ่อปลา

หลายคนอาจจะคิดว่าเป็นสวนหย่อมเอาไว้นั่งพักผ่อนหรือสำหรับสวดภาวนาหรือไม่ อันที่จริงก็ถูกต้องส่วนหนึ่ง คือเป็นมุมสำหรับพักผ่อนหย่อนใจหรืออธิษฐานภาวนาจริง (แม้ในสายตาเด็กเล็ก ๆ บางคนอาจจะมองว่ามันมืดทึบน่ากลัวก็มี) แต่ถ้ำแม่พระเล็ก ๆ เช่นนี้ก็มีประวัติความเป็นมาที่เกี่ยวเนื่องไปถึงเหตุการณ์อัศจรรย์ที่เกิดขึ้นที่ฝรั่งเศสเมื่อ 125 ปีก่อน นั่นคือเหตุการณ์การประจักษ์ของพระแม่มารีย์แห่งเมืองลูร์ด

นับเป็นอีกครั้งที่ พระนางมารีย์ พระมารดาของ พระเยซูคริสต์ ปรากฏองค์ให้เด็กสาวชาวชนบทพบเห็นในยุคที่ใกล้ตัวเรามากที่สุด และอยู่ในยุคสมัยใหม่ที่วิทยาศาสตร์เจริญก้าวหน้าจนใช้พิสูจน์แยกความเชื่อออกจากความงมงายได้แล้ว วันนี้จึงพาไปดูว่าเกิดอะไรขึ้นที่ลูร์ด

การประจักษ์แห่งลูร์ด

ชาวคริสต์หลายนิกาย เช่น คาทอลิก คอปติก หรือออร์โธดอกซ์ ล้วนมีความศรัทธาต่อพระนางมารีย์ หรือ ‘แม่พระ’ ในฐานะพระมารดาของพระเยซูอยู่แล้ว ทว่าเมื่อแต่ละนิกายแยกออกจากกัน ประวัติศาสตร์ศาสนาก็แตกต่างกันออกไป สิ่งที่คล้ายกันยังคงเดิมคือเนื้อหาในพระคัมภีร์ แต่จารีตประเพณีนั้นแตกต่าง โดยเฉพาะการแสดงออกซึ่งความศรัทธาต่อแม่พระและบรรดานักบุญ

ในช่วงเวลา 1,500 ปีมานี้ ศาสนจักรแต่ละนิกายสถาปนานักบุญของตนเอง หรือมีประสบการณ์ทางด้านจิตวิญญาณเกี่ยวกับพระผู้เป็นเจ้าและแม่พระที่แตกต่างกันออกไป โดยเฉพาะเหตุการณ์พิเศษที่คริสตชนเรียกว่า ‘การประจักษ์ของแม่พระ’ (Apparition of Mary)

คริสตชนคาทอลิกเชื่อว่า ในหลายครั้งพระผู้เป็นเจ้าไม่ได้ทรงตรัสผ่านพระคัมภีร์เท่านั้น แต่ในประวัติศาสตร์แห่งความรอด พระองค์และบรรดาผู้ศักดิ์สิทธิ์ในสวรรค์แสดงตนต่อมนุษย์เสมอ ๆ เพื่อย้ำเตือนให้มนุษย์กระทำตามสิ่งที่พระองค์สอนไว้ในพระคัมภีร์

ที่ฝรั่งเศสก็เคยมีเหตุการณ์การปรากฏองค์ของแม่พระต่อหน้าเด็กหญิงตัวเล็ก ๆ ซึ่งกลายมาเป็นที่มาของการสร้างถ้ำแม่พระในโบสถ์และโรงเรียนคาทอลิกทั่วโลก

เหตุการณ์แม่พระประจักษ์ที่เมืองลูร์ด เมืองเล็ก ๆ ทางตอนใต้ของฝรั่งเศส เกิดขึ้นครั้งแรกเมื่อวันที่ 11 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2441 (ร่วมสมัยรัชกาลที่ 5) เมื่อเด็กหญิงชาวฝรั่งเศสผู้ยากจนชื่อ แบร์นาแด๊ต ซูบีรู (Bernadette Soubirous) พร้อมกับเพื่อนกำลังเดินทางกลับบ้าน เธอก้าวข้ามลำธารเล็ก ๆ และได้สังเกตเห็นสิ่งผิดปกติในถ้ำแคบ ๆ แห่งหนึ่ง ที่นั่นแบร์นาแด๊ตเพียงผู้เดียวได้พบสตรีงดงามผู้หนึ่งในซอกหิน แบร์นาแด๊ตไม่ทราบว่าเธอเป็นใคร รูปลักษณ์ภายนอกของสตรีผู้นั้นเป็นเด็กสาวอายุราว 14 -15 ปี มีส่วนสูงไม่ต่างจากเธอ คือราว ๆ 140 เซนติเมตรเท่านั้น แต่ที่ประหลาดคือเธอมีดอกกุหลาบสีเหลืองอยู่ใต้เท้า และกำลังถือสายประคำอันงดงามแวววาวเหมือนทำด้วยทองคำและงาช้าง

สตรีลึกลับผู้นั้นทำเครื่องหมายกางเขน แบร์นาแด๊ตจึงทราบได้ทันทีว่านั่นคือพระนางมารีย์ พระมารดาของพระเยซูคริสต์ เธอเริ่มสอนให้แบร์นาแด๊ตสวดภาวนาสายประคำ สอนให้ประพฤติตามศีลธรรมและละทิ้งการทำบาป พระนางเสด็จมาพบเธอถึง 18 ครั้ง คำสอนของแม่พระในคราวนั้นล้วนเป็นสิ่งที่เข้าใจได้ไม่ยากและเรียบง่าย แบร์นาแด๊ตที่ไม่ได้รับการศึกษามากนักจึงเข้าใจได้ในทันที เธอเริ่มบอกเรื่องเหล่านี้ให้คนรอบตัวทราบ ไม่ช้าก็มีคนให้ความสนใจมากมาย

อย่างไรก็ตาม คนรอบตัวของแบร์นาแด๊ตมีทั้งเชื่อและไม่เชื่อ มีข้อสงสัยต่าง ๆ นานาว่าเธออาจโกหก หรือเป็นการติดต่อกับภูตผีปีศาจ (ครั้งหนึ่งเพื่อนของเธอถึงกับเคยใช้น้ำเสกสาดไปบริเวณที่แบร์นาแด๊ตชี้ว่าแม่พระประทับอยู่ เพราะเข้าใจว่าเป็นภาพหลอนจากปีศาจ) ครอบครัวของเธอเริ่มอับอายกับพฤติกรรมผิดปกติของลูกสาว และห้ามเธอออกไปที่ถ้ำนั้นอีก แต่เธอก็ลักลอบกลับไปเสมอ

และเมื่อแบร์นาแด๊ตได้เล่าเหตุการณ์ทั้งหมดให้กับสังฆราช (บิชอป) ท้องถิ่นฟัง รวมทั้งความต้องการของพระนางมารีย์ว่าอยากให้สร้างโบสถ์เล็ก ๆ สักหลังที่ลูร์ด พวกเขายังไม่ปักใจเชื่อแน่นอน เพราะตั้งแต่อดีตกาลผ่านมา มักจะมีเรื่องราวเท็จเกี่ยวกับการประจักษ์ปรากฏขึ้นเสมอ บิชอปจึงแนะนำให้แบร์นาแด็ตสอบถามหญิงนั้นว่าเธอคือใคร เมื่อแบร์แนแด๊ตไปพบสตรีผู้นั้นอีกครั้ง เธอคนนั้นตอบเป็นภาษาถิ่นของลูร์ดว่า “Que soy era Immaculada Concepciou – ฉันคือการปฏิสนธินิรมล”

แบร์นาแด๊ตไม่เข้าใจคำพูดของสตรีผู้นั้น แต่ก็จดจำถ้อยคำสั้น ๆ ได้ดี จึงนำมาแจ้งให้บิชอปทราบ

เมื่อบิชอปได้ฟังดังนั้นก็ประหลาดใจ เพราะคำว่า ปฏิสนธินิรมล เป็นความเชื่อทางศาสนาที่เพิ่งประกาศจาก สมเด็จพระสันตะปาปาปิอุสที่ 9 ในปี 1854 ก่อนหน้าที่แบร์แนแด๊ตจะพบแม่พระแค่ 4 ปี ความหมายของคำนี้หมายถึง พระผู้เป็นเจ้าทรงเตรียมแม่พระให้พ้นมลทินจากบาปใด ๆ เพื่อเป็นครรภ์บริสุทธิ์อันเป็นที่ประสูติของพระเยซู ความเชื่อเช่นนี้มีมาตั้งแต่สมัยโบราณแล้ว แต่พระศาสนจักรคาทอลิกเพิ่งประกาศให้เชื่อถือได้อย่างเป็นทางการในเวลาไม่นานนัก ดังนั้นคำพูดของแม่พระว่า “ฉันคือการปฏิสนธินิรมล” จึงเป็นเหมือนการยืนยันคำประกาศของพระศาสนจักรคาทอลิกว่าถูกต้อง

กระนั้นก็ตาม ในท้องถิ่นชนบทที่ห่างไกลอย่างเมืองลูร์ด เด็กหญิงตัวน้อย ๆ ไม่น่าจะทราบความเป็นไปเช่นนี้ ทุกคนต่างงงงันว่าเด็กหญิงไปได้ยินชื่อนี้มาได้อย่างไร

ลำธารลึกลับ

วันที่ 25 กุมภาพันธ์ปีเดียวกัน พระนางมารีย์ยังบอกให้แบร์นาแด๊ตขุดลงไปใต้ถ้ำ จะมีลำธารไหลออกมา ในชั้นแรกมันเป็นโคลนขุ่น ๆ แต่ต่อมาก็ใสอย่างน่าอัศจรรย์ มีผู้อ้างว่าเมื่อได้อาบหรือดื่มน้ำจากลำธารนี้แล้ว หายจากโรคต่าง ๆ อย่างปาฏิหาริย์

ทุกวันนี้หากไปเยี่ยมชมสักการสถานที่เมืองลูร์ด จะพบว่ามีผู้คนนำไม้เท้าหรือรถเข็นมาถวายไว้ เพื่อเป็นเครื่องยืนยันว่าพวกเขาหายจากโรคที่เป็นอยู่ด้วยความศรัทธาต่อพระผู้เป็นเจ้า อย่างไรก็ตาม ตลอดชีวิตของแบร์นาแด๊ต เธอไม่เคยใช้น้ำจากลูร์ดรักษาอาการเจ็บป่วยที่เธอประสบอยู่เลยแม้แต่ครั้งเดียว และเธอยืนยันมาตลอดว่า ผู้คนที่หายจากโรคภัยหายด้วยแรงอธิษฐานของเขาต่อพระผู้เป็นเจ้า ไม่ใช่ด้วยน้ำใด ๆ ทางวาติกันเองก็ไม่เคยรับรองว่าน้ำจากลูร์ดมีสรรพคุณใด ๆ ในการรักษาโรค และยังแนะนำผู้แสวงบุญอีกด้วยว่าให้ระวังเรื่องความเชื่อที่อาจกลายเป็นความงมงายได้

การประจักษ์ของพระนางมารีย์จบลงในครั้งที่ 18 แบร์นาแด๊ตตกเป็นเป้าสายตาของคนในสังคม มีผู้คนมากมายที่อยากรู้อยากเห็นหรืออยากพิสูจน์ความจริงในเรื่องนี้ เธอจึงปรารถนาจะบวชเป็นซิสเตอร์ในอารามแม่ชี เพราะไม่ต้องการเป็นจุดสนใจจากผู้คน และสมัครเข้าเป็นนักบวชในอารามภคินีแห่งเมตตาธรรม (Sister of Charity) กระนั้นสุขภาพของเธอกลับไม่เอื้ออำนวย เธอป่วยเป็นวัณโรคปอดและโรคกระดูก สมกับที่แม่พระเคยตรัสกับเธอว่าพระผู้เป็นเจ้าไม่สัญญาว่าจะประทานชีวิตที่มีความสุขให้กับเธอ แต่เธอจะได้ชีวิตที่มีสุขแท้ในโลกหน้า เธออุทิศตัวเพื่อเป็นผู้ช่วยพยาบาล รักษาคนป่วยไข้ และใช้ชีวิตด้วยความศรัทธาจนสิ้นใจลงเมื่ออายุเพียง 35 ปี

เวลาผ่านไป ลูร์ดกลายเป็นสถานที่แสวงบุญสำคัญของฝรั่งเศส มีผู้คนหลั่งไหลเข้ามาที่นี่ปีละกว่า 6 ล้านคน มีการสร้างสักการสถานและโบสถ์ขนาดใหญ่ ลำธารที่พระแม่มารีย์ทรงให้แบร์นาแด๊ตขุดขึ้นก็ยังคงไหลอยู่เรื่อยมา มีผู้แสวงบุญและหายจากโรคเพิ่มขึ้นเป็นเงาตามตัว

ตลอดช่วงศตวรรษที่ 20 จนถึงปัจจุบัน มีผู้ป่วยที่หายขาดจากโรคอย่างอัศจรรย์ (ที่พระศาสนจักรรับรอง) ถึง 69 ราย ซึ่งการหายป่วยเช่นนี้จะต้องมีเงื่อนไขมากมายที่พระศาสนจักรกำหนดขึ้นเพื่อไม่ให้เกิดความงมงาย เช่น จะต้องได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นโรคจริง ๆ เกิดการหายป่วยแบบกะทันหัน ไม่มีการพักฟื้น ไม่มีอาการของโรคกำเริบขึ้นมาอีก ดังนั้นแม้ว่าจะมีผู้อ้างว่าหายจากโรคมากมายกว่า 7,000 คน แต่เมื่อไม่ได้เข้าสู่ขั้นตอนกระบวนการวินิจฉัยอย่างเป็นทางการ ก็ไม่อาจสมอ้างได้ว่าได้รับการรักษาอย่างอัศจรรย์

อย่างไรก็ตาม ในปัจจุบันมีผู้ตั้งข้อสังเกตว่าผู้ป่วยหายจากโรคลดน้อยลงอย่างมาก อาจจะเป็นไปได้ว่าวิทยาการทางการแพทย์เจริญขึ้น โรคหลายโรคที่เคยรักษาไม่หายก็รักษาให้หายได้ หรือแม้แต่แนวโน้มการนับถือศาสนาของผู้คนที่ลดลง ผู้ป่วยหลายคนตั้งใจเดินทางมาที่ลูร์ดเพื่อรักษาความเจ็บช้ำทางจิตใจภายในมากกว่าหวังการรักษาภายนอก กระนั้นก็ตาม ครั้งหนึ่งลูร์ดก็เคยคลาคล่ำด้วยผู้คนที่สิ้นหวังจากการรักษาพยาบาล บ่อน้ำที่ใช้อาบน้ำจากลำธารนั้นขุ่นดำไปด้วยของเหลวสกปรกปนเชื้อโรคจากร่างกายผู้ศรัทธา จนต้องมีการปรับปรุงระบบการจ่ายน้ำ โดยแยกเป็นห้องอาบน้ำสำหรับชาย หญิง และเด็ก เพื่อคัดกรองไม่ให้เกิดการหมักหมมของเชื้อโรคเหมือนในอดีต

น้ำจากลำธารแห่งลูร์ดกลายเป็นสินค้าขายดี แม้ว่าจะมีบริการฟรีสำหรับผู้นำขวดมาเองก็ตาม ส่วนเทียนก็เป็นที่นิยมเช่นกัน ลูร์ดเป็นที่แสวงบุญที่ใช้เทียนมากที่สุดในโลก คือราว 2 ตันต่อวัน

ก้าวสู่ความเป็นนักบุญ

จนในช่วงปี 1909 เริ่มมีการพิจารณาให้แบร์นาแด๊ต ซูบีรู เข้าสู่กระบวนการแต่งตั้งเพื่อเป็นบุคคลศักดิ์สิทธิ์ (ขั้นตอนแรกของการประกาศเป็นนักบุญโดยวาติกัน) ทางการขุดศพเธอขึ้นมาพิสูจน์ พบว่าศพของเธอไม่ได้เน่าเปื่อย แต่แห้งลงคล้ายกับมัมมี่ จมูกและตายุบลงไป ผิวหนังหายไปบางส่วน และมีเกลือและราน้ำค้างขึ้นตามร่างกาย หลังจากนี้จึงมีการขุดศพขึ้นอีก 2 ครั้ง พบว่าตับของเธอยังอยู่ในสภาพอ่อนนุ่ม แม้ว่าจะเป็นอวัยวะที่เปราะบางมากก็ตาม

ด้วยเหตุอัศจรรย์เช่นนี้ ประกอบกับการหายจากโรคอย่างอัศจรรย์มากมายที่ลูร์ด เธอจึงได้รับแต่งตั้งเป็นนักบุญอย่างเป็นทางการในปี 1919 และมีการสร้างหน้ากากขี้ผึ้งเพื่อหุ้มใบหน้าและมือของเธอตามขนบธรรมเนียมการเคารพพระธาตุของนักบุญต่าง ๆ ปัจจุบันร่างของเธอได้รับการบรรจุในโลงแก้วและประดิษฐานไว้ที่อาราม Saint Gildard อารามที่เธอเคยอาศัยอยู่เมื่อเป็นแม่ชี

การประจักษ์ที่ลูร์ดถือว่าเป็นการประจักษ์ในโลกสมัยใหม่ เพราะในอดีตกาล แม้ว่าจะมีบันทึกมากมายในยุคกลางที่ผู้คนเคยประสบพบเห็นพระผู้เป็นเจ้า แม่พระ นักบุญ ตัวต่อตัวหรือเห็นด้วยตาตนเอง แต่นั่นก็เป็นช่วงเวลาที่ห่างไกลจากตัวเราเหลือเกิน หลายครั้งก็ยากที่จะพิสูจน์ว่าเป็นเรื่องจริงหรือเป็นเพียงเรื่องที่แต่งขึ้นจากความศรัทธาแบบชาวบ้าน แต่ในกรณีของแบร์นาแด๊ต ในช่วงศตวรรษที่ 20 ถือว่าเป็นเวลาสมัยใหม่เพียงพอและอยู่ไม่ห่างไกลจากตัวเรามากนัก และเป็นช่วงเวลาที่วิทยาศาสตร์เจริญเพียงพอแล้วที่จะพิสูจน์การหายป่วยอย่างอัศจรรย์ในลูร์ดได้

ชาวคริสต์เองถือว่าการประจักษ์ในครั้งนี้ ไม่เพียงแต่ย้ำเตือนสิ่งที่พระผู้เป็นเจ้าทรงประสงค์ให้มนุษย์กระทำอีกครั้ง แต่ยังเป็นเครื่องหมายด้วยว่า ไม่ว่าเวลาจะผ่านไปยาวนานเท่าใด แต่พระเจ้าทรงมีแผนการที่จะช่วยเหลือมนุษย์เสมอ ๆ และปรากฏพระองค์เพื่อสื่อสารกับมนุษย์ด้วยวิธีการและโอกาสต่าง ๆ กัน

ปัจจุบันเมืองลูร์ดยังคงมีผู้แสวงบุญอย่างต่อเนื่องปีละกว่า 6 ล้านคน ทั้งเพื่อพิสูจน์ศรัทธาของตนเอง หรือวอนขอพระผู้เป็นเจ้าให้บำบัดรักษาโรคที่ตนเป็นอยู่ ยังมีการฉลองใหญ่ประจำปีทุกปี ชาวคริสต์นิกายโรมันคาทอลิกก็ยังเคารพรักแม่พระเหมือนเดิม ในไทยโรงเรียน โบสถ์ หรือบ้าน หลาย ๆ แห่งก็นิยมสร้างถ้ำแม่พระไว้ในสวน จัดเป็นน้ำตกเล็ก ๆ ไหลรินตามแบบธารน้ำแห่งลูร์ด ทำนองเพื่อให้แม่พระช่วยปกปักรักษาบ้านให้ร่มเย็นเป็นสุขตามความเชื่อ หลายครั้งก็ใช้เป็นที่สวดสายประคำร่วมกันในครอบครัวตามที่แม่พระสอนไว้ที่ลูร์ด