ตอนนี้ชอบดู YouTube ของ เตียนซี เสี่ยวเกอ (Dianxi Xiaoge) สาวจีนทำอาหารในชนบทของยูนนาน แต่ละเรื่อง แต่ละตอนนั้น ยอดคนดูหลายล้านคน แล้วไม่ใช่เฉพาะคนจีนเท่านั้นที่ดู ชาติอื่นๆ ก็ดูเยอะ เรียกว่าดังไกล ดังถล่มทลาย

ที่ชอบดูเพราะชอบยูนนานเป็นพื้นอยู่แล้ว เคยไปยูนนานครั้งแรก เมื่อจีนเปิดประเทศใหม่ๆ ไม่นาน ไปๆ หยุดๆ ไปบางที่ที่เขาไม่ไปกัน เคยไปหกคะเมนตีลังกาจมโคลนกลางทุ่งนา ก็แค่อยากเห็นบ้านชาวนาจีนที่สร้างบ้านด้วยดินผสมฟางและแกลบว่าทำอย่างไร ถึงจะลุยไปเยอะ แต่ยังคิดว่ารู้เห็นแค่ผิวเปลือกเท่านั้น 

มีความเชื่อว่าถ้าอยากรู้อะไร ที่ไหน เป็นใคร ต้องดูที่บ้าน ที่บอกภูมิปัญญาการอยู่อาศัย และการใช้งานตามวิถีทางต่างๆ และยังต้องดูในครัว เพราะครัวเป็นส่วนสำคัญที่บอกอะไรได้หลายอย่าง ต้องกินจะได้รู้ว่าเอาอะไรมาทำกิน ทำอย่างไร ของอย่างนี้ไม่ใช่หาได้ง่ายๆ หนังสือก็ไม่มีให้อ่าน

เล่าเรื่องขาหมู ขนมจีน เป็ดตุ๋นเครื่องยาจีน และสารพันวัฒนธรรมการกินของจีนยูนนาน

พอเจอ YouTube ของอาหมวย Dianxi Xiaoge เข้าเลยชอบดู อยู่ในขั้นติดหนึบ เหมือนเจาะเวลาไปหาชนบทไกลๆ ของยูนนาน Dianxi Xiaoge เป็นสาวจีนเติบโตในเมืองเป๋าซาน (Baoshan) เมืองนี้อยู่ห่างจากเมืองต้าหลี่ (Dali) ไปทางตะวันตกเฉียงใต้ ไปไกลเอาเรื่อง เป็นธรรมดาที่คนหนุ่มสาวบ้านนอกจะออกไปเรียนหนังสือที่เมืองใหญ่ๆ Dianxi Xiaoge ก็ทำอย่างนั้น เผอิญเรียนจบพ่อเกิดไม่สบาย ก็กลับบ้านมาดูแลพ่อ แล้วไม่รู้จะทำอะไรกิน ก็มีความคิดทำ YouTube ที่เอาความเป็นชนบทและวัฒนธรรมการกินมานำเสนอ คนนำเสนอก็เป็นเธอเอง ความที่อยู่บ้านนอกทุกอย่างทำเป็นอยู่แล้ว โดยเฉพาะเรื่องอาหารการกิน แล้วยังมีแม่กับยายช่วยอีกด้วย 

ทำง่ายๆ ตอนแรกใช้โทรศัพท์มือถือถ่าย ตอนหลังใช้กล้องดีหน่อย วิธีทำใช้กล้องตั้งแช่ แต่จะไม่คิดว่าตัวเองกำลังมีกล้องจ้องมองอยู่ แล้วไม่หวังว่าจะออกมาดีหรือไม่ มุ่งแต่สิ่งที่ทำอยู่ให้ลื่นไหลไปตามเรื่อง ให้มีความเป็นธรรมชาติมากที่สุด 

เล่าเรื่องขาหมู ขนมจีน เป็ดตุ๋นเครื่องยาจีน และสารพันวัฒนธรรมการกินของจีนยูนนาน

ตัวอย่างเคยทำเรื่องอาหารที่ใช้ครก เลยทำครกแบบดั้งเดิมแล้วเอาไว้ใช้เองด้วย เอาจอบเข้าป่าไปขุดตอรากต้นไผ่ ฟันเต็มที่หลายๆ ครั้ง มีอยู่ครั้งที่ล้มกลิ้งไม่เป็นท่า เมื่อเอามาได้ ก็ทำเป็นครกจนเรียบร้อย เป็นครก Folk Art ที่น่าทึ่ง อีกครั้งหนึ่งทำเรื่องอาหารจากผลไม้ ก็ไปเด็ดผลไม้ใส่กระบุง ยังไม่พอ ปีนต้นขึ้นไปเลย ที่เด็ดขาดคือตอนลงแล้วลื่นตกต้นไม้ เป็นภาพที่ไม่มีคิวในหัว ออกมาดีแต่เจ็บตัว

บ้านของเธอนั้นเป็นจีนยูนนานต้นฉบับ หลังคาเป็นกระเบื้องดินเผากาบกล้วย ฝนตกมีหญ้า มีวัชพืชขึ้นหลังคา มีระเบียงที่ทุกคนได้นั่งเล่น ไว้กินข้าว ไว้หลบฝน ตาก ผึ่งของสารพัด มีนอกชานโล่งเป็นพื้นที่อเนกประสงค์ ทั้งล้าง ตั้งเตาถ่าน ต้ม เคี่ยว ครัวในบ้านเป็นเคาน์เตอร์ปูนเป็นเตาฟืน ฝังกระทะเหล็กใบใหญ่ใช้  ต้ม นึ่ง ผัด ทอด โดยไม่ต้องยกกระทะออก อุปกรณ์ ซึ้งนึ่ง กระด้ง กระจาด กระชอน เป็นไม้ไผ่ แต่ไม่ปฏิเสธของใหม่ มีชามแก้วไว้นวดแป้ง นั่นเป็นตัวตนและบ้านที่เป็นฉากสำคัญในการทำ YouTube ของ Dianxi Xiaoge 

เล่าเรื่องขาหมู ขนมจีน เป็ดตุ๋นเครื่องยาจีน และสารพันวัฒนธรรมการกินของจีนยูนนาน

แต่ก่อนที่จะดูของอาหารต่างๆ ที่เธอทำ จนคนติดตามดูจนถล่มทลายนั้น มีต้นตอทางอาหารการกินอย่างไรบ้าง มาจากหลายองค์ประกอบ 

อย่างแรก ยูนนานนั้นมีความหลากหลายทางชีวภาพ เป็นมณฑลที่มีชนกลุ่มน้อยมากที่สุด การถ่ายเทเรื่องอาหารมีมานาน แล้วถูกปรับตัวให้เข้ากับวิถีการกินของตัวเอง จนได้ชื่อว่ามีอาหารหลากหลายที่สุด 

อย่างที่สอง ยูนนานมีภูมิประเทศที่เอื้อกับการเพาะปลูก มีพืชผลสารพัด เกือบทุกอย่างเหมือนพม่า ไทย เขมร เวียดนาม ลาว แต่งดงามสมบูรณ์กว่า เพราะสภาพอากาศที่ไม่ร้อน ไม่หนาว หรือเป็นฤดูใบไม้ผลิทั้งปี แถมไม่เคยขาดน้ำจากภูเขารอบด้าน วัตถุดิบทางอาหารจึงมีเหลือเฟือ ไปเอาอะไรมาทำกินก็ดูน่ากิน

อย่างที่สาม Dianxi Xiaoge นั้นเป็นคนมีทักษะในการทำอาหารสูงมาก บอกว่ามีพรสวรรค์ก็ได้ จะหั่น สับ ผัด ทอด นึ่ง ทำได้อย่างกระฉับกระเฉง เชื่อมั่น รวดเร็ว อาหารหลายอย่างมีวิธีคิดที่ก้าวหน้า เมื่อเสร็จแล้วก็นั่งล้อมวงกินทั้งครอบครัว กิริยาการกินบอกความถูกใจ  

มาดูเรื่องอื่นบ้าง เชื่อว่าหลายคนคงรู้จักแฮมยูนนาน เหมือนเป็นดารานำของอาหารยูนนาน ที่จริงจะเรียกวาขาหมูเค็มก็ไม่ผิด เมื่อสมัยที่ไปยูนนานใหม่ๆ ทุกตลาดสดจะมีคอกสุมขาหมูเค็ม ดูมอมแมมเหมือนกองรองเท้าบูตเก่าๆ เป็นอาหารคอมมูนที่รัฐบาลให้จ่ายค่าขาหมู ค่าแรงให้คนทำ แล้วเอามากองสุมๆ ให้คนจนหยิบไปกินฟรี ดูไม่น่ากิน พอกินเข้าจริงๆ กลายเป็นของชอบ ไปทีไรต้องซื้อกลับบ้าน ทุกตลาดมีขาย แม้กระทั่งที่สนามบินคุนหมิงก็มีขาย

เล่าเรื่องขาหมู ขนมจีน เป็ดตุ๋นเครื่องยาจีน และสารพันวัฒนธรรมการกินของจีนยูนนาน

เห็นกรรมวิธีการทำแฮมยูนนานของ Dianxi Xiaoge แล้วไม่ใช่ง่ายๆ จะเอาขาหมูทั้งสะโพกพอกเกลือแล้วพักในตระกร้าปิดฝา จากนั้นเอาไปวางที่แห้งๆ เอาทั้งท่อนไม้ แผ่นหินทับ นานเป็นเดือน เพื่อให้เลือดค่อยๆ ซึมออก พอมันแห้งก็เอาไปแขวนผึ่งลมอีกเป็นปีจะแห้งสนิท เวลาเอามากินต้องเฉือนหนังแข็งๆ ดำๆ ทิ้ง ข้างในสีเนื้อแดงสวย ทำอะไรกินก็อร่อย

แฮมยูนนานเป็นเครื่องพิสูจน์ว่า ถ้าอากาศร้อนไปก็แข็งกระด้าง หนาวไปก็เน่าแฉะ ไม่ได้ดี แต่ที่ยูนนานอากาศเฉลี่ย 16 องศาเซลเซียส ผึ่งได้แห้งสนิทพอดี ไม่เพียงแต่ขาหมูเท่านั้น พวกห่าน ปลา ทาเกลือผึ่งลมก็ทำได้ดีอีกต่างหาก

มีเรื่องที่น่าดูอีกอย่าง เป็นการทำขนมจีน Dianxi ลงทุนไปทำขนมจีนที่เมืองเต๋อหง (Dehong) เป็นเมืองชาวไตเหนือ อยู่ใกล้พรมแดนพม่าตรงรัฐคะฉิ่น ซึ่งเมืองเต๋อหงนี้ ห่างจากเมืองเป๋าซานที่เธออยู่ 100 กว่ากิโลเท่านั้น ที่ไปทำขนมจีนที่นั่นเพราะมีความเหมาะสมทุกประการ เป็นพื้นที่ปลูกข้าว มีโรงสี บ้านชาวเต๋อหง มีเครื่องโม่แป้ง มีเตา กระทะ โรยเส้นขนมจีน 

การทำขนมจีนที่นั่นเหมือนการทำขนมจีนในเมืองไทยสมัยก่อน เรียกว่าขนมจีนแป้งหมักที่เดี๋ยวนี้หายไปแล้ว โดยเอาข้าวเจ้าแช่น้ำ 2 – 3 วันจนนิ่มร่วน แล้วมาโม่เป็นน้ำแป้ง ใส่ถุงผ้าเอาหินทับให้น้ำออกเหลือเป็นก้อนแป้ง ปั้นก้อนแป้งให้กลมๆ แล้วไปต้ม เจตนาให้ก้อนแป้งสุกด้านนอก ด้านในยังเป็นเนื้อแป้งสด แล้วเอาไปตำในครกกระเดื่อง สุกกับดิบผสมกันจะเหนียวหนึบ ผสมน้ำให้เหลวนิดหนึ่ง ใส่กระบอกมีรูเยอะๆ อัดให้น้ำแป้งไหลเป็นเส้นลงในกระทะน้ำร้อน เส้นจะยาวไม่มีขาด แล้วช้อนออกมาใส่น้ำเย็นก็เป็นขนมจีนเต็มตัว Dianxi ไปทำขนมจีนที่นั่น ได้ 2 อย่าง เอาลงใน YouTube แล้วยังได้เอามาทำอาหารกินที่บ้าน 

เรื่องขนมจีนนี้ ถ้ามองให้ดีอาจจะทำลายความเชื่อที่ว่าขนมจีนเป็นของมอญ นั่นเพราะไปเอาภาษาพูดของมอญมา มอญเรียก ‘ขะนอม จีง’ การเรียกชื่ออย่างไร ไม่ใช่ว่าจะเป็นของคนนั้น ก็เอาเป็นว่าขนาดภาคเหนือ ภาคอีสาน ภาคใต้ ของไทยเองยังเรียกชื่อไม่เหมือน เส้นแบบนี้เป็นของมนุษย์ชาติ ชาวไตเหนือ ชาวญวน ลาว ไทย จีน ก็ทำในหลักการเดียวกัน ใครถนัดเรียกอย่างไร ก็เอาตามถนัด ไม่ได้เป็นของใคร

เล่าเรื่องขาหมู ขนมจีน เป็ดตุ๋นเครื่องยาจีน และสารพันวัฒนธรรมการกินของจีนยูนนาน

ยังมีอาหารอื่นๆ ของ Dianxi อีก เธอทำของกินใส่กระบอกไม้ไผ่แล้วเผา หรือที่เราเรียกข้าวหลามนั่นแหละ เอาตั้งแต่ไปเข้าป่าไปตัดไม้ไผ่มา ตอนแบกมัดท่อนไม้ไผ่มาก็ต้องเชื่อเลยว่าหมวยคนนี้สุดยอด จัดการเลื่อย แล้วเตรียมของสดใส่กระบอก มีหลายสูตร มีเนื้อกับหมูผสมกันคลุกกับพริกกับเครื่องเทศ มีปลาใส่พริกใส่ผัก และอีกหลายอย่าง กระบอกที่สำคัญเป็นเม็ดข้าวโพด เห็ด แครอท ถั่วแดง ถั่วแระ พริกขี้หนู แฮมยูนนานหั่นเป็นลูกเต๋าและผักแพวสับ ทั้งหมดเอาไปคลุกกับข้าวเหนียว กรอกใส่กระบอก ทำจุกปิดแล้วเอาทั้งหมดไปตั้งเผา เมื่อทั้งหมดสุกแล้วผ่าท่อนไม้ไผ่ วางเรียงในกระด้ง วางกลางโต๊ะแล้วล้อมวงกินกัน เลือกกินกันตามชอบ

ที่เอารายการนี้มาเป็นตัวอย่าง เพราะบอกถึงสิ่งที่เอามาทำกินของชาวเป๋าซาน อย่างผักแพวหรือบางคนเรียกผักไผ่นั้น เขาปลูกอยู่ในบ้านเลย ผักชนิดนี้ในอาหารเหนือ อาหารอีสาน บ้านเรากินกันเยอะ ยิ่งแหนมเนืองของเวียดนามจะขาดผักนี้ไม่ได้เด็ดขาด แค่ผักแพวนี่ก็แสดงถึงผักที่ไม่มีพรมแดน

เล่าเรื่องขาหมู ขนมจีน เป็ดตุ๋นเครื่องยาจีน และสารพันวัฒนธรรมการกินของจีนยูนนาน

ที่ Dianxi เอาถั่วแระใส่กระบอกนั้น นั่นก็คือ Broad Beans คนไทยเรียกถั่วปากอ้า ที่เรียกอย่างนั้นก็เพราะสมัยก่อน แขกขายถั่วทอดต้องมีถั่วชนิดนี้ จะใช้ที่มันแก่จัด เปลือกแข็ง ทอดแล้วเปลือกจะเปิดปากอ้า เลยเรียกถั่วปากอ้ากันมา แต่ความจริงแล้วเหมาะกินสด ชาวยูนนานกินสด โดยแกะเม็ดในออกไปทำอาหารได้เยอะแยะ ยิ่งเอาไปผัดกับแฮมยูนนานจะอร่อยเด็ดขาด 

ไม่ต้องอิจฉาชาวยูนนาน บ้านเราก็มี แต่จะมีเฉพาะหน้าหนาว ที่ชาวจีนที่อยู่ตามดอยต่างๆ ที่เชียงใหม่เขาปลูกไว้กิน พอวันศุกร์ที่ตลาดนัดเช้า ในถนนเจริญประเทศ เชียงใหม่ เรียกว่าตลาดชาวเขา ชาวจีนจะเอามาขาย แต่ถ้าเลยเดือนกุมภาพันธ์ไปแล้วไม่มี ต้องคอยปีหน้า

ดู Dianxi ทำอาหารจากลำไยกับลิ้นจี่บ้าง น่าสนใจทั้ง 2 อย่าง ทำหม่านโถไส้ลำไย และเป็ดตุ๋นเครื่องยาจีนใส่ลำไย เม็ดบัวสด พุทราจีน ตุ๋นจนเป็ดเปื่อย น่ากินมาก Dianxi ทำรายการนี้ตั้งแต่ไปอุ้มเป็ดจากฝูงของคนเลี้ยงมาเลย ตัดภาพอีกทีเป็ดก็นอนแอ้งแม้งบนเขียง ขาดตอนฆ่าถอนขนเป็ด ไม่ทำให้ดู

การใช้ลิ้นจี่ก็น่ากิน เอาฟักทองนึ่งกับลิ้นจี่ ทำสลัดลิ้นจี่ มีลิ้นจี่ มะเขือเทศ แครอท ซูกินี่หรือแตงกวาชนิดหนึ่ง กะหล่ำปลีม่วง ผักกาดหอม น้ำสลัดใช้ลิ้นจี่สับ ใส่น้ำผึ้ง น้ำส้มหมัก น้ำมันมะกอก พริกไทย อีกอย่างก็น่ากินไม่แพ้กัน กุ้งสับละเอียด ไปคลุกกับแป้ง ไข่ขาว เกลือ เหล้าจีน ไปยัดใส่ลิ้นจี่ แล้วไปนึ่ง

เรื่องอื่นก็มีอีกเยอะ อาหารตรุษจีน ทำอย่างพิเศษ วางบนโต๊ะเรียบร้อย ก็จุดประทัด กินกันเพลินทั้งครอบครัว พอมีพลุที่อื่นดังโป้งป้าง ก็แจกอั่งเปากัน หรืออาหารกินในวันไหว้พระจันทร์ กินเสร็จเปิดเพลง ลุกขึ้นเต้นรำแบบเป๋าซาน นี่เป็นวัฒนธรรมการกินที่ได้เห็น 

ที่บอกว่า อยากรู้อะไร ที่ไหน เป็นใคร ต้องดูที่บ้าน ต้องดูในครัว ต้องดูว่าเอาอะไรมาทำกิน แล้วจะหาโอกาสหาอย่างนั้นยาก หาอ่านก็ไม่มี พอเจอ YouTube ของ Dianxi Xiaoge ก็เลยชอบนั่นเอง

ภาพ :  YouTube channel of Dianxi Xiaoge.

Writer & Photographer

Avatar

สุธน สุขพิศิษฐ์

ศิลปะ-ดนตรี-อาหาร ที่มีอยู่ในโลกนี้ ไม่มีพรมแดน ไม่มีภาษา ไม่มีการเมือง ไม่มีการกีดกัน ไม่มีรวยหรือจน เข้าถึงง่าย มีความสุขเท่าเทียมกัน เอาสามอย่างเท่านี้ก็พอ