ต้นเดือนสิงหาคม

บ้านช่อนทอง อำเภอนาทวี จังหวัดสงขลา

18.30 น.

เบื้องบนเหนือสวนยางพารา เสียงดังราวกับเกิดพายุ พร้อมกับเงาดำจำนวนมากบินข้ามไปเป็นแถวยาว มันคือเสียงปีกแหวกอากาศจากการบินของฝูงนกเงือกกรามช้างปากเรียบที่กลับจากทำภารกิจช่วงกลางวัน บริเวณนี้เป็นที่พักผ่อน พวกมันจะอยู่ที่นี่ไปตลอดคืน กระทั่งเช้ามืดจึงจะแยกย้าย

นกจำนวนกว่า 400 ตัว บินวน ๆ เหนือต้นสะเดาเทียม ก่อนหุบปีกทิ้งตัวลงเกาะตามกิ่ง มองไกล ๆ คล้ายใบไม้หนาทึบ พวกมันมาที่นี่หลายวันแล้ว ที่นี่ไม่ใช่จุดหมายปลายทางหรอก แต่เหลือระยะทางอีกไม่ไกล

จากจุดเริ่มต้นในผืนป่าห้วยขาแข้งและทุ่งใหญ่นเรศวร พวกมันเดินทางมาแล้วกว่าพันกิโลเมตร ใช้เวลาเกือบ 100 วัน เส้นทางยาวไกล บางช่วงเลยเข้าไปในพื้นที่ประเทศพม่า วกกลับเข้ามาใหม่ แวะพักตามผืนป่าต่าง ๆ หลายแห่ง

นานมาแล้วที่วิถีชีวิตนกเงือกกรามช้างปากเรียบคล้ายเป็นปริศนา

พวกมันสร้างรังวางไข่ในป่าห้วยขาแข้งด้วยวิถีเดียวกับนกเงือกชนิดอื่น ๆ ตัวเมียเข้าไปขังตัวอยู่ในโพรง ตัวผู้ทำหน้าที่หาอาหารมาเลี้ยงดู

เมื่อลูกโตพอออกจากโพรง ออกมาโบยบินไม่นาน พวกมันก็หายไป ไม่มีใครรู้ว่าในช่วงฤดูฝน เหล่านกเงือกกรามช้างปากเรียบที่สร้างรังวางไข่ในป่าห้วยขาแข้งหายไปอยู่ไหน

เทคโนโลยีซึ่งพัฒนาไปไกล เมื่อนำมาใช้กับการศึกษาชีวิตสัตว์ป่าช่วยให้คนรู้มากขึ้น นักวิจัยใช้วิธีติดเครื่องส่งสัญญาณวิทยุในระบบผ่านดาวเทียมไว้กับนก ข้อมูลที่ได้น่าตื่นใจ เพราะหลังลูกออกจากโพรงแล้ว นกเงือกกรามช้างปากเรียบจะออกเดินทางไกล จุดหมายปลายทางคือป่าเบรุ่ม พื้นที่อนุรักษ์ในประเทศมาเลเซีย

ปริศนาคลี่คลาย ความสงสัยลดน้อยลง ความนับถือความมหัศจรรย์ที่ธรรมชาติจัดสรรไว้เพิ่มมากขึ้น

สำหรับสัตว์ป่า การเดินทางเป็นส่วนหนึ่งในชีวิต พวกมันเดินทางเคลื่อนย้ายถิ่นตามฤดูกาล มีแหล่งอาหารเป็นตัวกำหนด หลายตัวเดินทางในระยะใกล้ ๆ มีไม่น้อยเคลื่อนย้ายไปไกลนับพันกิโลเมตร

ทุกชนิดตั้งแต่กุ้งตัวเล็ก ๆ ปลา ผีเสื้อ นก สัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนม ไปจนถึงวาฬ

พวกมันเดินทางจากบ้าน ออกเดินทางโดยมีความหวังรออยู่เบื้องหน้า

สัตว์ป่าเดินทางมาเนิ่นนานแล้ว มีวิถีดังเช่นเคยเป็นมา ไม่ว่าหลายแห่งบนโลกจะไม่เหมาะสำหรับการเป็นแหล่งอาศัย โลกจะเปลี่ยนแปลงไปเช่นไร 

ความมืดมนซึ่งต้องเผชิญเหล่านี้ไม่ทำให้สัตว์ป่าเลิกเดินทาง ไม่ทำให้พวกมันไร้ซึ่งความหวัง

การเดินทางย้ายถิ่นของพวกนกเห็นเป็นภาพชัดเจน หลายชนิดเดินทางร่วมกันเป็นฝูงใหญ่ มีหลายตัวเลือกเดินทางลำพัง มีเพียงเงาเป็นเพื่อนร่วมทาง

เสียงจ้อกแจ้กเริ่มเงียบ ท้องฟ้ามืด นกเงือกกรามช้างปากเรียบที่เกาะเบียดกันแน่นตามกิ่งต้นสะเดาเทียม มองเห็นเป็นเงาตะคุ่มอยู่ในความมืด

ไม่ว่าจะเรียกการเดินทางของสัตว์ป่าว่าอย่างไร พวกมันเดินทางเพราะสัญชาตญาณ เพราะเป็นหน้าที่ เป็นความหวัง หรือเพราะแค่ตาม ๆ กันไป แต่เมื่อถึงเวลา พวกมันจะออกเดินทาง

หลายตัวเป็นการเดินทางครั้งแรก ขณะหลายตัวอาจรู้ดีว่านี่เป็นการเดินทางครั้งสุดท้าย และแน่นอนว่าทุกการเดินทางย่อมมีบางตัวไปไม่ถึงจุดหมาย และบางตัวกลับไม่ถึงบ้าน

ไม่มีอะไรหยุดยั้งการเดินทาง หรือปิดกั้นความหวังถึงแหล่งอาหารที่รออยู่เบื้องหน้า

ในระยะทางกว่าพันกิโลเมตรของนกเงือกกรามช้างปากเรียบ ตลอดเส้นทางที่หยุดพัก พวกมันนำพาพันธุ์พืชมาแพร่กระจาย พันธุ์ไม้หลากชนิดแพร่ไปจากถิ่น อาหารที่ได้เป็นแค่ผลพลอยได้จากการทำหน้าที่

หน้าที่ซึ่งพวกมันกระทำมานานนับพัน ๆ ปีแล้ว

หากจุดหมายมีแหล่งอาหารอันสมบูรณ์ การเดินทางของสัตว์ป่าอาจพูดได้ว่ามีความหวังที่อยู่เบื้องหน้า

บางทีสำหรับจะคนต่างออกไป เมื่อจากไปไกล คนมักคิดถึงที่ที่จากมา

นกเงือกกรามช้างปากเรียบเดินทางไกลแสนไกล มุ่งหน้าแหล่งอาหาร ทำหน้าที่ตามที่ได้รับมอบหมาย และเมื่อฤดูแห่งความรักมาถึง พวกมันจะกลับบ้าน

ชีวิต ไม่ว่าจะเดินทางไปไกลแสนไกลเพียงไร จุดเริ่มต้นคือที่ซึ่งจะย้อนกลับมา

เทคโนโลยีช่วยให้วิถีชีวิตอันเป็นปริศนาของเหล่าสัตว์ป่าคลี่คลายขึ้นเรื่อย ๆ

จากผืนป่าห้วยขาแข้ง-ทุ่งใหญ่นเรศวร นกเงือกกรามช้างปากเรียบมุ่งหน้าลงใต้ จุดหมายปลายทางที่ป่าเบรุ่มประเทศมาเลเซียระยะทางกว่าพันกิโลเมตร แวะพักตามผืนป่าหลายแห่ง ใช้เวลากว่า 100 วัน

หมดฤดูฝน ใกล้ถึงฤดูกาลแห่งความรัก พวกมันจะเดินทางกลับ

เที่ยวกลับนี้ใช้เวลาเดินทางเพียงแค่ 16 วัน

ไม่น่าแปลกใจที่ขากลับใช้เวลาน้อยมาก 

เพราะครั้งนี้จุดหมายปลายทางของพวกมันคือบ้าน…

บ้านอันเป็นที่ซึ่งเมื่อจากไปไกล ทุกชีวิตนึกถึง