เมื่อเดินเข้าไปในสตูดิโอน้อยเจริญ กลิ่นไม้ กลิ่นขี้เลื่อย ก็ลอยมาเตะจมูก
เชื่อว่ากลิ่นเดียวกันนี้คงทำให้บางคนถูกดึงกลับไปสู่ความทรงจำในบางช่วงของชีวิต
เช่นเดียวกับ น้อย-กิตติศักดิ์ น้อยเจริญ กลิ่นขี้เลื่อยดึงความทรงจำของเขากลับไปนึกถึงความผูกพันกับบ้านในวัยเด็ก
น้อยเจริญ คือชื่อสตูดิโองานไม้ของน้อยที่ทำเป็นงานอดิเรก สร้างขึ้นภายในบริเวณบ้านที่ดูสงบเงียบ น้อยชงกาแฟต้อนรับด้วยเครื่องชงกาแฟสีขาวจากอิตาลี ผมเห็นด้ามคันโยกที่แปลกตาไปจากเครื่องรุ่นเดียวกัน เป็นชิ้นไม้ที่เขาทำขึ้นมาเอง ประกบเข้ากับดีไซน์ของเครื่องทำกาแฟอย่างลงตัว ก่อนจะนั่งจิบกาแฟคุยกันในห้องทำงานของเขา
“ตอนเด็กเราเกลือกกลิ้งกับพื้นกระดานบ้านไม้ของบ้านปู่ย่า เห็นอาที่เป็นช่างเขาทำงานไม้ สมัยก่อนเขาสร้างบ้านกันเอง ของเสียเขาซ่อมกันเอง เราก็ไปช่วยเขาหยิบจับเครื่องมือ ทุกวันนี้เวลาเราเปิดประตูสตูฯ ทุกวัน เมื่อเราได้กลิ่น ภาพมันกลับมาหมดเลย มีความสุขมาก
“กลิ่นไม้แต่ละไม้มันก็มีกลิ่นต่างกัน ไม้สัก ไม้ประดู่ กลิ่นขี้เลื่อยมันแยกกันออก พอเอามาดม มันจะคนละกลิ่นเลย มันจะหอมแปลกๆ ตอนเด็กเรารู้อยู่แล้วว่ามันมีกลิ่นต่างกัน แต่เรายังแยกประเภทไม่ออก แต่พอมาทำงานไม้ มันก็แยกได้” น้อยเริ่มเล่าถึงความทรงจำวัยเด็ก
น้อยเล่าต่อว่า เขาเริ่มสนใจงานไม้จากการจะเริ่มทำเก้าอี้หนึ่งตัว แต่ไม่รู้เราต้องเริ่มต้นตรงไหน จึงทำไปด้วยตัวเอง ใช้น็อตยิงๆ เอา มันออกมาเป็นรูปเป็นร่างแต่ก็ยังโยกไปโยกมา
“ทำไมไม่ซื้อเอา” ผมถามคำถามคลาสสิกสำหรับคนที่ไม่เคยจับงานไม้ทำอะไรเองมาก่อน
“บางอย่างเราว่าซื้อก็คุ้มกว่านะ แต่ที่เลือกทำเองเพราะอยากลองดูว่าเราจะทำมันได้ไหม” น้อยตอบ
“เราเลยไปเรียนทำโต๊ะ Workbench เป็นโต๊ะทำงานช่างไม้ เราไปเรียนทำโต๊ะนี้ของตัวเองแล้วก็เรียนรู้ทุกอย่างของงานไม้จากการทำมัน การทำโต๊ะตัวนี้รวมทุกศาสตร์ของช่างไม้เอาไว้ คนที่สอนเขาก็สอนเทคนิคทุกอย่างให้เราหมดผ่านโต๊ะตัวนี้ รวมถึงการลับสิ่ว ลับใบกบไสไม้ การใช้กบแบบไทย กบนอก การระวังป้องกันอันตรายอย่างไร ซ่อมอย่างไร”
อุปกรณ์ที่อยู่ในสตูดิโอ มีทั้งตะไบขนาดเล็กไปจนถึงเครื่องจักรที่กินพื้นที่เกือบครึ่งห้อง ห้องนี้ต่อเติมในพื้นที่บ้าน ใหญ่พอจะเรียกว่าโรงงานขนาดเล็กที่น่าจะต้องมีลูกมือ 2 – 3 คน แต่ทั้งหมดก็เป็นสิ่งที่เขาใช้อยู่เพียงคนเดียว ไม่มีคนเป็นลูกมือช่วย สิ่งที่เป็นลูกมือจริงๆ ก็คืออุปกรณ์เท่าที่เห็น
“มันไหลไปเรื่อยๆ เราไม่ได้ตั้งใจว่าต้องทำงานไม้ ไม่ได้คิดว่าจะต้องลงทุนหรือจะทำช็อปเยอะแยะ ทำไปเรื่อยๆ ของเราคนเดียว พอทำแล้วมันไม่จบงานอย่างที่ตั้งใจ เรารู้ว่าขาดอุปกรณ์ไหน เราก็ซื้อไปเพิ่ม อุปกรณ์มันค่อยๆ ช่วยเรา
“เราทำโต๊ะตัวแรกแบบที่ไม่มีอุปกรณ์อะไรช่วยเลย มันยากมาก ทำอยู่เกือบสองเดือน พอทำโต๊ะตัวที่สอง เรารู้แล้วว่าเราขาดอะไร ทีนี้เร็วเลย ง่าย สิบห้าวันก็เสร็จ (หัวเราะ) แล้วงานออกมาดีกว่าด้วย แต่ถึงมันเร็วขึ้น ความเนี๊ยบของเราก็เท่าเดิมนะ”
“ฝรั่งเขาพูดกันว่า ถ้าจะตัดต้นไม้หนึ่งต้น ต้องใช้เวลาลับมีดครึ่งวัน เพื่อจะให้ตัดต้นไม้ได้ในสิบนาที ฟังแล้วเข้าใจทันทีว่าเครื่องมือช่างไม้เป็นเครื่องทุ่นแรงที่สำคัญ เคยอยากรู้เรื่องสิ่ว เราเลยไปเรียนเรื่องสิ่ว เราไปลงคอร์สลับสิ่ว ลับกันมือเปื่อย ลับทั้งวัน ต้องรู้ว่าสิ่วมันมีกี่องศา ใช้องศาไหน ไม้เนื้อแข็งมากๆ ถ้าสิ่วดี มันม้วนเป็นเนยเลยนะ
“พอเข้ามาในวงการไม้ มันจะมีไม้อะไรแปลกๆ ที่เราไม่รู้จักเยอะ มีความเข้าใจใหม่ๆ ความรู้สึกใหม่ๆ เกิดขึ้นแบบที่เราไม่เคยรู้มาก่อน เช่น ความเข้าใจคนทั่วไป จะคิดว่าไม้สักเป็นไม้เนื้อแข็ง แต่จริงๆ มันเป็นไม้เนื้ออ่อน เวลาทำเขียง เขาไม่ใช้ไม้สักกัน เขาจะใช้ไม้เค็งซึ่งเป็นไม้ที่เนื้อแข็งมาก”
น้อยยังเล่าสิ่งที่เขาเพิ่งรู้เมื่อมาลงมือทำงานไม้ว่า งานไม้ไม่สามารถที่จะตัดให้มันเป๊ะ ต้องตัดเผื่อไว้เสมอ แล้วค่อยๆ ประกบให้พอดี ถ้าไม่พอดี ก็ต้องค่อยๆ เอาออก แล้วก็ประกบใหม่ไปเรื่อยๆ ทำอยู่แบบนี้จนมันพอดีเป๊ะ
“ความรู้สึกพอดีเป๊ะมันเป็นความรู้สึกที่คนทำงานไม้จะเข้าใจได้เอง ไม่ใช่ออกแรงทุบมันลงไปให้เข้ากัน แต่มันจะออกแรงไม่มากไม่น้อย เพื่อตอกให้ไม้ฟิตประกบกันพอดี ถ้าเผลอตัดจนหลวมเกิน จบเลย ทำใหม่”
ความท้าทายใหม่ของเขาคือต้องสะอาดและเนี๊ยบ สิ่งที่ผมเข้าใจในตอนเด็กๆ ช็อปไม้จะเต็มไปด้วยฝุ่นและขี้เลื่อย แต่เขาเล่าว่า ทุกวันนี้ ช็อปงานไม้พัฒนาไปจนแทบไม่มีขี้เลื่อย ไม่มีฝุ่นได้แล้ว ทุกเครื่องมือมีท่อดูดฝุ่น
“งานไม้มันเปลี่ยนนิสัยเรานะ กลายเป็นคนซีเรียส ต้องเนี๊ยบขึ้น ละเอียดขึ้นกับทุกอย่าง ถ้าลองจับขอบโต๊ะนี่เจ๋งสุด มันต้องคมแต่ก็ต้องไม่บาดด้วย นั่งลูบ นั่งขัดไป” น้อยเล่าพลางเพ่งตามนิ้วมือที่ลงน้ำหนักลูบไปกับขอบโต๊ะด้วยความรู้สึกเนียนมือ
“เราเป็นคนชอบไม้ แต่ในขณะเดียวกันเราก็ชอบปลูกต้นไม้ เราสงสารมันนะที่ถูกตัด เวลาใช้เราเลยพยายามใช้ให้ได้เยอะที่สุด แผ่นกระจิ๊ดๆ ก็เก็บหมด เพราะมันใช้ประโยชน์ได้หมดเลย” น้อยเล่าถึงความสนใจเรื่องไม้ของเขา
ผมถามถึงการเริ่มต้นงานสักชิ้น เราจะต้องรู้อะไรบ้าง และเริ่มอย่างไร
“ถ้าจะเริ่มต้นงานชิ้นหนึ่ง ต้องดูแบบแล้วว่าเราต้องใช้ไม้กี่ชิ้น มีวิธีการประกอบอย่างไรบ้าง เข้าไม้อย่างไร ใช้วิธียิงน็อตหรือเข้าเดือย ถ้าให้มีศิลปะขึ้นหน่อยก็ใช้วิธีเข้าลิ่ม
“งานไม้มันดีตรงเราจะเริ่มจากตรงไหนก็ได้ เราอาจจะเริ่มจากศูนย์เลยก็ได้ ตัดไม้เอง เลื่อยเอง ไสเอง แต่บางทีเราก็เข้าใจเพื่อนบ้านนะ ขั้นตอนพวกนี้มันไม่นานแต่เสียงดัง เราอาจจะเริ่มจากสิบเปอร์เซ็นต์กระบวนการก็ได้ โดยการไปซื้อไม้จากโรงไม้ เอาง่ายๆ ก็ที่บางโพ เอาแบบไม้ที่เราต้องใช้ ให้เขาผ่าให้ รีดไม้มาให้เสร็จเลย เราก็แค่มาทำส่วนที่เหลือต่อ มาตัด มาเจาะ ประกอบเอง
“ส่วนอุปกรณ์พื้นฐานที่ต้องมีคือเลื่อยกับสิ่ว นอกนั้นเป็นอุปกรณ์ช่วยให้เราง่ายขึ้น”
ผมลองให้น้อยช่วยสอนวิธีทำงานไม้ที่ไม่ยากจนเกินไปสำหรับมือใหม่หัดเริ่มต้นทำงานไม้ น้อยเลือกทำที่รองกระถางต้นไม้ แบบใช้ไม้และอุปกรณ์เพียงไม่กี่ชิ้น และลงมือทีละขั้นตอนให้เราลองเอาไปทำตาม
ที่วางรองกระถางต้นไม้
อุปกรณ์
- กระถาง
- ไม้กลมทำขา 4 ชิ้น
- ไม้เหลี่ยมสำหรับทำที่รองกระถาง 2 ชิ้น
- เดือยไม้ 8 ชิ้น
- สว่านมือ
- ดอกสว่านเจาะรู
- เลื่อย
- สิ่ว
- ค้อน
- ไม้บรรทัด
- ดินสอ
- กาวงานไม้
- น้ำมันรักษาเนื้อไม้
1. วัดปากกระถางต้นไม้ 23.5 เซนติเมตร ให้วัดด้านปากกระถางหรือส่วนที่กว้างที่สุดเป็นหลัก
2. หาจุดกึ่งกลางสำหรับเจาะรูสอดขาไม้กลม เผื่อด้านนอกด้านละ 5 เซนติเมตร เพื่อเหลือเนื้อไม้ขอบไว้ให้เจาะสว่าน
3. วัดไม้เหลี่ยมหาจุดกึ่งกลางของไม้
4. วัดความลึกกึ่งกลางและกำหนดจุดของตำเหน่งที่ต้องบากร่องไม้ เพื่อให้ไม้ทั้งสองประกบพอดีกันเป็นกากบาท
5. ถ้าไม้เหลี่ยมมีขนาดแนวตั้งและแนวนอนไม่เท่ากัน ให้กำหนดจุดบากไม้ลงทางแนวตั้ง เพื่อให้แข็งแรงในการรับน้ำหนัก
6. เลื่อยบาก เอาไม้รองฉาก จนใบเลื่อยไม่บิดตัวแล้วเอาออก
7. สกัดไม้ออกด้วยสิ่ว แต่ยังไม่ควรให้ถึงเส้นกึ่งกลางของไม้ที่กำหนดไว้ ทำกับไม้เหลี่ยมทั้ง 2 ชิ้น
8. เอาไม้ฐานทั้งคู่มาเข้าไม้กันให้พอดี มาค่อยแต่ง ตัดให้ประกบกันได้พอดี
9. เข้าไม้ทั้งคู่ให้เป็นกากบาท
10. เลือกใช้ดอกสว่านที่ขนาดใหญ่กว่าเส้นรอบวงของไม้กลมสัก 1 – 2 มิลลิเมตร
11. วัดเกสรดอกสว่านให้ตรงกับเส้นกลาง ขอบสว่านจะพอดีกับเส้นของที่เรากำหนดเอาไว้จากขาตั้งห่างขอบกระถาง
12. เจาะรูที่ไม้ A และ B
13. ประกบไม้ฐานทั้งคู่ด้วยกาว ทิ้งไว้ครึ่งชั่วโมง
14. กะความสูงของขากระถางตามชอบ วัดจากด้านล่างของไม้ฐาน ใช้ 16 เซนติเมตร จากพื้นจนถึงฐานล่างของไม้
15. ถ่ายเส้นให้ครบทั้ง 4 ขา
16. ตัดไม้ขาส่วนที่เกินออกจากที่วัดแล้วให้เท่ากันทั้ง 4 ขา
17. ใส่ไม้ขาเข้าไม้ฐาน
18. ใช้เทปพันเพื่อไม่ให้ไม้ขยับ
19. วัดหาจุดกึ่งกลางของไม้ฐาน เจาะรูใส่เดือย
20. ควรวัดไม้ให้รูเดือยลึกกว่าความยาวของเดือย
21. เจาะรูใส่เดือย ด้านละ 2 รู
22. หยอดกาวเพื่อใส่เดือยไม้ 4 ด้าน
23. ตอกเดือย
24. ทาน้ำมันเป็นกระบวนการสุดท้าย
