The Cloud x Museum Siam

ส่วนประกอบภูมิสถาปัตยกรรมสำคัญในเกาะรัตนโกสินทร์คือต้นไม้ ย่านเมืองเก่าเต็มไปด้วยคุณปู่คุณตาต้นไม้ใหญ่ที่อิงแอบอยู่ร่วมกับชุมชน คอยให้ร่มเงาเย็นสบายนับสิบนับร้อยปี บางต้นยังเป็นที่พึ่งทางใจให้ชุมชนในฐานะต้นไม้ศักดิ์สิทธิ์มงคลน่านับถือ ลองเข้าไปทักทายต้นไม้ใหญ่เหล่านี้สักครั้ง ไม่ว่าอากาศจะร้อนหรือมลพิษจะมากแค่ไหน สัมผัสเมตตาอารีของพฤกษาจะคอยปลอบโยนเสมอ

ต้นกร่างในมหาวิทยาลัยศิลปากร

ร่มเงาแห่งมหาวิทยาลัยศิลปะ

เดินผ่านมามหาวิทยาลัยศิลปากร วังท่าพระ จะเห็นต้นกร่างสูงใหญ่ ขนาดโคนต้นเท่ากับ 8 คนโอบล้อม ตามธรรมชาติของต้นกร่างจะมีการผลัดใบทุกปี จนเหมือนต้นไม้ที่ใกล้จะตาย แต่เมื่อเวลาผ่านไปไม่นานก็กลับมาผลิใบจนเขียวเต็มต้น และยืนต้นผ่านวันเวลาคู่กับวังท่าพระมาก่อนที่จะกลายเป็นมหาวิทยาลัยแห่งศิลปะเสียอีก

 ขนาดในภาพถ่ายเก่าสมัยรัชกาลที่ 4 ก็ยังเห็นต้นไม้ต้นนี้สูงใหญ่ตั้งต้นตระหง่าน เป็นร่มเงาให้กับนักศึกษาชาววังท่าพระได้มาอาศัยร่มเงาปู่กร่าง เพื่อพบปะสังสรรค์เชื่อมมิตรภาพให้ยืนยาวเหมือนอายุขัยของปู่ต้นไม้ ปัจจุบันต้นกร่างใหญ่อายุร้อยกว่าปีต้นนี้ยังเป็นหนึ่งในต้นไม้ใหญ่ที่สุดในกรุงเทพฯ อีกด้วย

ที่อยู่ : 31 ถนนหน้าพระลาน แขวงพระบรมมหาราชวัง

ต้นโพธิ์หน้าชุมชนท่าวัง

ต้นไม้เก่าแก่ของชุมชนข้าราชบริพารวังหลวงและวังท่าพระ

หันหลังกลับจากคุณปู่ต้นกร่าง แค่ถนน 2 เลนกั้นฝั่งตรงข้าม จะพบต้นโพธิ์แผ่กิ่งก้านบังแสงแดดร้อนระอุให้ชาวชุมชนท่าวัง และคนที่เดินผ่านไปมาอย่างถ้วนทั่ว ต้นโพธิ์นี้อยู่คู่อดีตชุมชนข้าราชบริพารทั้งในวังหลวงและวังท่าพระมานาน โคนต้นมีผ้าสามสีที่ผูกอยู่สะท้อนให้เห็นถึงความเคารพนับถือของชาวบ้านต่อต้นไม้ศักดิ์สิทธิ์ในพุทธศาสนา และการอยู่ร่วมในชุมชนระหว่างคนกับคุณปู่ต้นไม้ที่คอยให้ร่มเงาและคอยมอบคำอวยพรให้กับชาวชุมชนท่าวังให้อายุยืนยาวเหมือนต้นโพธิ์ต้นไทร

ที่อยู่ : ตรอกท่าวัง ถนนมหาราช แขวงพระบรมมหาราชวัง 

ต้นจามจุรีใหญ่แห่งสวนสราญรมย์

จามจุรีในสวน

ต้นจามจุรีใหญ่ยักษ์หรือต้นฉำฉา แห่งพระราชอุทยานสราญรมย์ สวนแห่งนี้สร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 5 ตามแบบสวนพฤกษศาสตร์ในต่างประเทศ  ต้นจามจุรีมีลักษณะเป็นต้นไม้ให้ร่มเงาขนาดใหญ่ ทรงพุ่มกว้าง มีใบดอก สมัยก่อนได้รับความนิยมในการปลูกเพื่อให้ร่มเงาตามปลายนา ตามข้างถนน หรือสถานที่ราชการสำหรับประชาชน

นอกจากประโยชน์ในการให้ร่มเงาแล้ว ต้นจามจุรียังมีสรรพคุณอีกหลายอย่าง ดั่งคำพูดที่ว่า “ใบฉำฉา  มีค่าดั่งทองคำ”  เพราะใบของต้นฉำฉานำไปทำปุ๋ยเกษตรอินทรีย์ได้อีกด้วย แม้ที่นี่มีพันธุ์ไม้หลากหลายสารพัดที่รัชกาลที่ 5 โปรดเกล้าฯ ให้นำมาปลูกเพิ่มเติม แต่ต้นจามจุรี พืชเก่าแก่ในไทย ก็ยังคงยืนเด่นเป็นสง่าอยู่ที่นี่ตลอดมา

ที่อยู่ : ถนนเจริญกรุง แขวงพระบรมมหาราชวัง

ต้นไทรที่มิวเซียมสยาม

ไม้ใหญ่เคียงคู่อาคารกระทรวงพาณิชย์

นอกจากจะเป็นพิพิธภัณฑ์ที่ทำให้การเรียนรู้ประวัติศาสตร์ไทยเป็นเรื่องสนุกแล้ว บริเวณรอบนอกของอาคารมิวเซียมสยามก็ยังมีประวัติศาสตร์ที่ยังหายใจอยู่ โดยถูกเก็บไว้ในรูปแบบของต้นไทรใหญ่ 2 ต้น ที่แตกกิ่งก้านเป็นพุ่มสวยมาตั้งแต่ที่นี่ยังเป็นอาคารกระทรวงพาณิชย์ ปัจจุบันมีผ้าสามสีล้อมรอบลำต้น แสดงถึงความเคารพเทพารักษ์ต้นไม้และความศักดิ์สิทธิ์ นอกจากนี้ยังช่วยปกป้องต้นไม้ใหญ่ให้ยืนต้นเติบโต ให้ร่มเงาข้างตึกสไตล์โคโลเนียลมาเนิ่นนาน

ที่อยู่ : 4 ถนนสนามไชย แขวงพระบรมมหาราชวัง

ต้นไทรนอกสวนสราญรมย์

ร่มไทรนอกสวน

ในสวนสราญรมย์ว่ามีต้นไม้ใหญ่แผ่ปกคลุมให้ผู้คนได้พักผ่อนแล้ว ลองเดินออกมาด้านนอกบริเวณตรงข้ามกรมรักษาดินแดน คุณจะได้พบคุณปู่ไทรอีกหนึ่งต้นที่เก่าแก่แผ่ขยายอาณาเขตความร่มรื่นไม่ต่างกัน แม้จะไม่ได้มีพื้นที่พักผ่อนเป็นกิจจะลักษณะเหมือนในสวน แต่ใครผ่านไปผ่านมาก็ต่างมาหลบแดดร้อนๆ กันใต้ต้นไม้ใหญ่นี้กันทั้งสิ้น ด้วยคุณลักษณะที่เป็นพุ่มแน่นทึบที่มีใบไม้เรียงซ้อนกันหลายชั้น จึงช่วยกั้นแสงแดดร้อนจัดในยามกลางวันได้ และที่สำคัญคุณปู่ต้นไทรยังช่วยดูดซับควันพิษจากท่อไอเสียรถยนต์และฝุ่นละอองได้อีกด้วย นี่จึงเป็นจุดแวะพักของคนในชุมชน นักท่องเที่ยว และชาวต่างชาติผู้มาเยือนพระนคร

ที่อยู่ : หัวมุมบริเวณถนนเจริญกรุงและถนนสนามไชย แขวงพระบรมมหาราชวัง

ต้นศรีมหาโพธิ์ ริมคลอง ณ ป้อมมหากาฬ

ต้นไม้แห่งชุมชนป้อมมหากาฬ

ต้นไม้ใหญ่ติดริมคลองภายในป้อมมหากาฬ ใบผลิบานเป็นพุ่มใหญ่ให้ร่มเงาอย่างดี อดีตที่นี่เคยเป็นชุมชนป้อมมหากาฬที่มีวิถีชีวิตดั้งเดิมผูกพันกับลานต้นโพธิ์ ความสัมพันธ์ระหว่างชุมชนกับต้นไม้เดินทางมาอย่างต่อเนื่อง ทั้งเป็นแหล่งชุมนุมนัดหมายของชาวบ้าน เป็นสถานที่จัดกิจกรรมบวงสรวงต้นไม้ใหญ่ทุกปี และพิธีบวชต้นไม้เพื่อไม่ให้ต้นไม้โดนตัด ปัจจุบันเมื่อพัฒนาพื้นที่ให้เป็นสวนสาธารณะเล็กๆ ความสัมพันธ์ของชุมชนกับคุณปู่ต้นไม้ก็ยังคงดำเนินต่อ และอยู่เป็นร่มเงามอบความร่มเย็นสืบไป

ที่อยู่ : ถนนมหาไชย แขวงวัดบวรนิเวศ

ต้นโพธิ์ในวัดมหรรณพาราม

โพธิ์ร้อยปีศักดิ์สิทธิ์ที่รัชกาลที่ 4 ทรงปลูก

นอกจากพระร่วงทองคำ ในพระวิหาร ซึ่งเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่พุทธศาสนิกชนที่มาวัดมหรรณพารามให้ความเคารพนับถือแล้ว ถ้าเราเดินไปข้างหลังศาลาวิปัสสนาจะพบต้นโพธิ์ต้นหนึ่ง ถึงแม้จะไม่ได้มีขนาดใหญ่หมือนต้นไม้อื่นๆ ที่เราพาไปดู แต่ถ้าย้อนไปดูประวัติความเป็นมาของต้นไม้นี้แล้วจะพบว่าผ่านร้อนผ่านหนาวมากว่าร้อยปี และยังมีความสำคัญตรงที่เป็นต้นไม้ทรงปลูกในรัชกาลที่ 4 รูปทรงต้นใบตอนนี้อาจไม่ยิ่งใหญ่เหมือนตอนที่แข็งแรงเต็มที่ แต่ด้วยความใส่ใจของภิกษุสงฆ์และศาสนิกชนผู้ศรัทธาที่ช่วยทำนุดูแลต้นโพธิ์ต้นนี้ ทำให้ยังคงเติบโตขยายกิ่งก้านสาขาและสร้างความร่มรื่นให้กับวัดแห่งนี้สืบต่อไป 

ที่อยู่ : 261/4 ถนนตะนาว แขวงเสาชิงช้า

ต้นจันในวัดบวรนิเวศวิหาร

ไม้ใหญ่ที่ในหลวง รัชกาลที่ 9 ทรงปลูกในวัดหลวง

หากเดินเล่นในเขตพุทธาวาสของวัดบวรนิเวศวิหาร บริเวณหลังวิหารพระศาสดาจะพบกับต้นจันขนาดไม่ใหญ่มาก แต่มีความสำคัญและมีเรื่องราวน่าสนใจ เพราะเป็นต้นจันทรงปลูกในพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชมหราช บรมนาถบพิตร หรือในหลวงรัชกาลที่ 9 ทรงปลูกไว้เมื่อวันที่ 26 กรกฎาคม พ.ศ. 2526 นอกจากต้นจันบริเวณหลังวิหารนี้แล้ว ยังมีต้นไม้ทรงปลูกภายในวัดบวรนิเวศวิหารนี้อีก คือต้นสัก บริเวณหน้าพระตำหนักใหญ่ และต้นศรีมหาโพธิ์ในโพธิฆระ ซึ่งต้นไม้ของพ่อเหล่านี้ยังคงเป็นที่หลบแดดให้ร่มเงาแก่ศาสนิกชนที่เข้ามาในวัดอยู่จนปัจจุบัน

ที่อยู่ : 248 ถนนพระสุเมรุ แขวงวัดบวรนิเวศ

---

อ่านเรื่องราวของ 200 ที่เที่ยวรอบเกาะรัตนโกสินทร์เพิ่มเติมได้ที่นี่