เบื่อรถติดใช่มั้ย
เอือมกับรถเมล์ปล่อยควันพิษข้างหน้ารึเปล่า
หากคุณเป็นคนเมืองอีกคนที่เซ็งเหลือเกินกับปัญหาการคมนาคมขนส่งของเมือง เราอยากชวนคุณมาดูทางแก้ปัญหาน่าสนใจแบบที่ประชาชนอย่างเราก็ช่วยให้เกิดขึ้นได้
เชิญพบกับเรื่องของ The Big Lemon รถเมล์พลังงานแสงอาทิตย์สีเหลืองสดใสจากอังกฤษ ซึ่งเป็นธุรกิจเพื่อสังคมด้านการขนส่งที่บริหารจัดการด้วยพลังประชาชน
ไอเดียที่ไม่ได้เริ่มต้นในห้องประชุมภาครัฐ แต่เริ่มที่ผับ
ไม่ใช่แค่เมืองไทย อังกฤษเองก็ประสบปัญหาด้านการคมนาคมขนส่ง ทั้งด้านการใช้พลังงานมาก และการปล่อยคาร์บอนฯ ทำร้ายโลก สถิติจาก ค.ศ. 2018 บอกเราว่าอังกฤษใช้พลังงานไปกับเรื่องการคมนาคมมากที่สุด
แล้วเมื่อซูมภาพเข้าไปสู่จุดที่เล็กลง หนึ่งในพื้นที่ซึ่งพบปัญหานี้เต็มๆ คือเมืองชายทะเลที่ชื่อว่า Brighton เมืองนี้ต้องเผชิญทั้งปัญหารถแน่นขนัดและมลภาวะทางอากาศอยู่ทุกวัน จนในที่สุด ก็มีคนตัดสินใจลุกขึ้นแก้ปัญหา
ไม่ใช่องค์กรรัฐใหญ่โต แต่คือชาวเมือง
เรื่องเริ่มต้นโดยเพื่อนสมัยเด็ก 2 คนคือ ทอม ดรูอิต (Tom Druitt) และ แกรห์ม ซิมป์สัน (Graeme Simpson) พวกเขาได้มีโอกาสคุยกันถึงระบบขนส่งสาธารณะของเมืองและความเป็นไปได้ในการทำสิ่งที่ดีขึ้น ก่อนตัดสินใจทำให้เรื่องนี้กลายเป็นประเด็นของชุมชน
ในฤดูใบไม้ร่วง ค.ศ. 2006 ทอมจัด Public Meeting ขึ้นที่ผับในเมือง ผู้มาร่วมงานนี้แทบไม่เคยเจอกันมาก่อนและมีอาชีพสถานะหลากหลาย ตั้งแต่นักธุรกิจ นักเคลื่อนไหว นักการเมืองท้องถิ่น คนขับรถเมล์ จนถึงข้าราชการบำนาญ
ที่สำคัญ ไม่มีใครเคยทำธุรกิจรถเมล์มาก่อน ทุกคนมารวมตัวกันเพราะอยากเห็นอนาคตการคมนาคมที่ดีกว่า
แล้วจากวงสนทนาในวันนั้นก็ทำให้เกิดธุรกิจรถเมล์ที่ชื่อว่า The Big Lemon ขึ้นในปลาย ค.ศ. 2007 โดยมีทอมเป็นหัวเรือหลักและชาวเมืองช่วยสนับสนุน
รถเมล์ของชุมชน เพื่อชุมชนและโลก
“วิสัยทัศน์ของเราคือ อนาคตที่สังคมไม่ต้องพึ่งพารถยนต์ ทุกคนเข้าถึงขนส่งสาธารณะที่ราคาสบายกระเป๋า สะดวกสบาย และไว้ใจได้ อนาคตที่เราใส่ใจผู้อื่นและโลกที่อยู่ รวมถึงพยายามส่งต่อโลกที่ดีขึ้นให้คนรุ่นหลัง”
ด้านบนนี้สิ่งที่ The Big Lemon ตั้งใจทำให้สำเร็จ แม้รู้ว่างานนี้ไม่ใช่เรื่องง่าย
เริ่มตั้งแต่เรื่องความยั่งยืนซึ่งเป็นสิ่งที่บริษัทตั้งใจมาตั้งแต่แรก ทีมงานซึ่งไม่ได้เชี่ยวชาญเรื่องรถเมล์ต้องค้นคว้าข้อมูลจนพบว่า ถ้าใช้น้ำมันประเภทไบโอดีเซลเป็นเชื้อเพลิง จะสร้างรอยเท้าคาร์บอนน้อยกว่าน้ำมันดีเซลปกติถึง 75 เปอร์เซ็นต์ การค้นพบนี้นำไปสู่การทดลองเติมน้ำมันเหลือใช้ที่มาจากครัวร้านอาหารในท้องถิ่นจนประสบความสำเร็จ
ขณะที่ฝั่งการทำธุรกิจ เจ้าเลม่อนลูกใหญ่นี้ก็เริ่มต้นโดยแทบไม่มีไพ่อะไรอยู่ในมือ ธุรกิจรถเมล์รายใหญ่ในไบรตันตอนนั้นมีรถเมล์เกือบ 300 คัน ขณะที่ The Big Lemon ในตอนเริ่มนับหนึ่งมีรถเมล์ประมาณ 3 คัน ได้รับอนุญาตเดินรถแค่ 1 เส้นทาง ส่วนอู่จอดรถก็คือสวนในบ้านเพื่อนของทอม
แล้วอะไรทำให้ The Big Lemon อยู่รอด
บริษัทแห่งนี้อธิบายว่า การที่พวกเขาหยัดยืนอยู่ได้เกิดจากหลายปัจจัย ตัวอย่างเช่น การมีวิสัยทัศน์ที่แข็งแรง มีแก่นชัดเจนระดับที่ไม่ต้องโฆษณา คนก็เห็นว่าองค์กรนี้ตั้งใจทำให้การขนส่งสาธารณะดีขึ้นจริงๆ
นอกจากนั้น The Big Lemon ยังต้องอาศัยการมีส่วนร่วมของชุมชน หนึ่งในเครื่องมือสำคัญที่องค์กรนี้ใช้คือ Public Meeting ซึ่งจัดขึ้นหลายครั้งหลายแบบ เจาะกลุ่มเป้าหมายหลายกลุ่ม ตั้งแต่ในผับ ในมหาวิทยาลัย ในโบสถ์ บนรถเมล์ จนถึงในกลุ่มเฟซบุ๊ก การพบปะจะช่วยให้ชาวชุมชนรู้สึกมีส่วนร่วมและรู้สึกว่าบริษัทรับฟังเสียงชุมชนอย่างแท้จริง
แล้วเมื่อชุมชนเอาด้วย The Big Lemon ก็เลือกโครงสร้างทางกฎหมายที่เหมาะสม โดยจดทะเบียนเป็นบริษัทแบบ Community Interest Company (CIC) ซึ่งเป็นบริษัทจำกัดสำหรับผู้ที่อยากทำเพื่อประโยชน์ชุมชน ไม่ใช่แค่ประโยชน์ทางธุรกิจ โมเดลแบบนี้ช่วยให้องค์กรขายหุ้นให้ชาวชุมชนเพื่อเพิ่มทุนได้ แต่ขณะเดียวกันก็จะต้องดำเนินงานเพื่อประโยชน์ของสังคม
จนถึงวันนี้ The Big Lemon ไม่เคยต้องกู้เงินจากธนาคาร ไม่เคยอาศัยทุนจาก VC ที่ไหน โดยนอกจากขายหุ้น บริษัทยังมีการเปิดขายพันธบัตรและทำแคมเปญระดมทุน เรียกได้ว่าเป็นรถเมล์ที่ขับเคลื่อนด้วยพลังประชาชนของแท้
นอกจากนั้น The Big Lemon ยังมุ่งมั่นหารายได้เพื่อให้อยู่รอดอย่างยั่งยืน หนึ่งในวิธีน่าสนใจคือบริษัทเลือกไปร่วมงานกับหุ้นส่วนที่อยาก Outsource เรื่องการขนส่ง นั่นคือ University of Brighton ทำให้บริษัทมีรายได้ มหาวิทยาลัยออกนโยบาย Car-free กับนักศึกษาได้ ขณะที่นักศึกษาและบุคลากรก็ได้เดินทางฟรี
อีกประเด็นที่เราอยากพูดถึงคือ การมองหาจุดขายที่แตกต่าง The Big Lemon ไม่ใช่ผู้เล่นรายใหญ่ที่สุดในตลาด ไม่ได้มีรถรุ่นล่าสุดไว้แข่งขัน เมื่อทบทวนตำแหน่งแห่งที่ในธุรกิจ พวกเขาจึงตั้งใจทำให้องค์กรมีการบริการยอดเยี่ยมที่สุด โดยคัดคนอย่างพิถีพิถันและจัดอบรม ผลคือทีมงานของรถเมล์เจ้านี้ได้รับการกล่าวขานถึงการดูแลใส่ใจและความเป็นมิตรกับผู้ใช้
“คนขับรถน่ารักมาก ไม่ว่าจะเป็นช่วงแปดโมงเช้าหรือตีสอง” ผู้ใช้รถเมล์คนหนึ่งกล่าว
และทั้งหมดนี้คือตัวอย่างเหตุผลสำคัญที่ทำให้รถเมล์สีเหลืองเลม่อนของเมืองไบรตันออกวิ่งได้อย่างราบรื่น ไม่จอดเสียกลางทาง
พร้อมกันนั้น บริษัทก็ค่อยๆ เติบโตและเปลี่ยนแปลงเพื่อเข้าใกล้ภาพที่ฝันไว้
รถเมล์ที่วิ่งสู่อนาคตสดใสกว่าเดิม
เวลาผ่านไปกว่า 10 ปีจากการออกวิ่งเที่ยวแรก The Big Lemon ในตอนนี้ยังคงส่งพลังสีเหลืองเจิดจ้าสู่ผู้คน พร้อมกับขนาดผลเลม่อนที่ใหญ่โตขึ้นเรื่อยๆ
จาก 1 เส้นทาง ตอนนี้บริษัทมีเส้นทางเดินรถอยู่ในมือ 5 เส้นทาง จากบริการรถเมล์วิ่งในเมือง ตอนนี้ The Big Lemon มีรถโค้ชให้เช่า มีบริการวิ่งรถไปเทศกาลดนตรี บริการเก็บน้ำมันเหลือใช้ จนถึงบริการน่ารักอย่าง Sunday Walks ที่จะพาผู้ร่วมทริปออกนอกเมืองไปเดินเล่นในชนบทแสนสวยช่วงวันหยุด
และจากรถที่ใช้น้ำมันไบโอดีเซลจากน้ำมันในครัวร้านท้องถิ่น ตอนนี้ The Big Lemon กำลังมุ่งสู่การใช้รถพลังงานไฟฟ้า โดยล่าสุดพวกเขาระดมทุนจนสามารถติดแผงโซลาร์เซลล์ เปลี่ยนรถเมล์ปัจจุบันบางส่วนให้กลายเป็นรถเมล์พลังงานแสงอาทิตย์เจ้าแรกของอังกฤษ
จนถึงวันนี้ รถของ The Big Lemon ขนส่งมวลชนมาแล้วกว่า 4 ล้านเที่ยว ลดการปล่อยคาร์บอนไปแล้วกว่า 1,800 ตัน และธุรกิจเพื่อสังคมเจ้าของรางวัล UK Environmental Social Enterprise of the Year 2016 ก็ยังคงเดินหน้าสร้างอนาคตที่ดีกว่าให้การคมนาคมของเมืองและประเทศต่อไป
“ภารกิจของเราคือทำให้ทุกคนเดินทางไปรอบชุมชนได้ด้วยวิธีการที่ราคาจับต้องได้ รื่นรมย์ และดีต่อสิ่งแวดล้อม” คือประโยคแรกสุดที่ปรากฏในเว็บไซต์ของ The Big Lemon
แน่นอนว่ามันไม่ใช่แค่ลมปาก
ดาวน์โหลดคู่มือสร้างธุรกิจขนส่งที่ชุมชนมีส่วนร่วมจาก The Big Lemon ได้ที่นี่
ข้อมูลอ้างอิง : thebiglemon.com
