วันที่ 17 พ.ค. ที่ผ่านมา กรมอุตุนิยมวิทยาประกาศการเริ่มต้นฤดูฝนของไทยว่าจะเริ่มในวันที่ 20 พ.ค. 62 คงเป็นห้วงเวลาที่เหงาที่สุดของนักดูดาว ยืนมองท้องฟ้าไม่เป็นเช่นเคย… เพราะในค่ำคืนแห่งเดือนมิถุนายนเป็นช่วงที่ยังสังเกตเห็นดวงดาวบนท้องฟ้าได้ แต่อาจไม่ดีเท่ากับเดือนอื่นเนื่องจากมีเมฆมาก

แต่ท้องฟ้า (จำลอง) จังหวัดร้อยเอ็ดไม่เป็นเช่นนั้น ท้องฟ้าบนจอพาโนรามา 360 องศาใต้โดมลูกโลกใหญ่นั้นใส มีเมฆเพียงบางส่วน และดาวทุกดวงส่องสกาว อ้อ… มีเสียงพากย์ประกอบด้วย (ฮา)

นิทานจักรวาล, ท้องฟ้าจำลอง

นิทานจักรวาล, ท้องฟ้าจำลอง

‘ศูนย์วิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมเพื่อการศึกษาร้อยเอ็ด’ หรือที่ถูกเรียกกันชินหูว่า ‘ท้องฟ้าจำลองร้อยเอ็ด’ มีศักดิ์ศรีเป็นท้องฟ้าจำลองที่ทันสมัยที่สุดในภาคอีสาน และยังมีอีกหลายส่วนให้เรียนรู้ ทั้งดาราศาสตร์และอวกาศ วิทยาศาสตร์ขั้นพื้นฐาน โลกล้านปี ฯลฯ บรรดาสถาบันการศึกษาอย่างโรงเรียนที่อยู่จังหวัดใกล้เคียงจึงพาเด็กนักเรียนมาที่นี่เสมอ ทุกครั้งที่เปิดนิทรรศการใหม่ผู้อำนวยการศูนย์วิทยาศาสตร์ฯ ที่นี่จะส่งข่าวไปที่ศูนย์วิทยาศาสตร์ฯ จังหวัดใกล้เคียง ดังนั้น เด็กๆ ก็รอคอยที่จะมาดูว่ามีนิทรรศการใหม่อะไร

นิทานจักรวาล, ท้องฟ้าจำลอง

เช่นเดียวกับที่วันนี้ The Cloud พร้อมน้องๆ นักเรียนจากหลายโรงเรียนทั่วภาคอีสานมารวมตัวกันอยู่ที่นี่ นอกจากท้องฟ้าจำลองร้อยเอ็ดจะมีภาพยนตร์สารคดีดาราศาสตร์ชุดใหม่แล้ว ยังมี ‘นิทานจักรวาล’ นิทรรศการล่าสุดที่สถาบันพิพิธภัณฑ์การเรียนรู้แห่งชาติได้รับโจทย์จากท้องฟ้าจำลองร้อยเอ็ดในการเล่าเรื่องจักรวาล ดวงดาว และอวกาศ ให้เด็กทางภาคอีสานได้เล่นรู้ อ่านไม่ผิดหรอก… เพราะเด็กๆ จะได้ Play + Learn = เพลิน ภายใต้แนวคิดพิพิธภัณฑ์การเรียนรู้ หรือ Discovery Museum ที่มุ่งยกระดับพิพิธภัณฑ์และแหล่งการเรียนรู้ทั่วประเทศให้เทียบเท่ามาตรฐานสากล ไม่แพ้พิพิธภัณฑ์ดังในต่างประเทศ

กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว… นิทานเรื่องนี้เล่าอะไรให้เราฟังบ้าง?

“เราไม่ได้เชี่ยวชาญในเรื่องของงานวิทยาศาสตร์หรืองานอวกาศมาก แต่เรามีจุดเด่นของเราในการเป็นนักวัฒนธรรม ในเรื่องการจัดการวัฒนธรรม จึงคิดว่าจะ Mix and Match อะไร แล้วก็เจอว่าเรามีเรื่องเกี่ยวกับตำราจักรวาล โลกมนุษย์ สวรรค์ นรก ซึ่งเป็นเรื่องเกี่ยวกับความเชื่อที่เป็นคัลเจอร์ของคนไทยแน่ๆ เลยพยายามเอาอันนี้มาบวกกับเรื่องของจักรวาลจนเกิดมาเป็นเรื่องนี้ คือเรื่องนิทานจักรวาล” กอล์ฟ-ซองทิพย์ เสริมสวัสดิ์ศรี ผู้อำนวยการฝ่ายนิทรรศการและกิจกรรม และรักษาการผู้อำนวยการฝ่ายสื่อสารและการตลาด มิวเซียมสยาม เล่าให้เราฟัง

ใจความสำคัญคือตัวนิทรรศการอยากให้เด็กเข้ามา ดังนั้น จึงอยากจะปลูกฝังเรื่องของความดี ความชั่ว ทำดีขึ้นสวรรค์ ทำชั่วตกนรก ปลูกฝังแค่นี้ ง่ายๆ เพื่อให้เด็กๆ ได้ตระหนักถึง เพราะเขาบอกว่าโลกปัจจุบันคนไม่ค่อยคำนึงถึงเรื่องนี้แล้ว คำนึงแต่เรื่องของความถูกใจของตัวเองเป็นหลัก เราก็เลยอยากขุดเรื่องความดี ความชั่ว กลับเข้ามาอยู่ในใจของคน นิทานจักรวาลจึงเล่าเรื่องนี้เป็นหลัก …เดี๋ยวเรามาดูกันว่าจะมีอะไรบ้าง”

หลังประโยคสุดท้ายของคุณซองทิพย์ไม่นาน เราก็มายืนอยู่หน้า ‘ประตูสู่จักรวาล’ จินตนาการไม่ออกว่านอกโลกตามคติชนวิทยาของ ‘นิทานจักรวาล’ หน้าตาเป็นอย่างไรใช่ไหม ขออนุญาตยืมประโยคของคุณซองทิพย์

เดี๋ยวเรามาดูกันว่าจะมีอะไรบ้าง…

นิทานจักรวาล, ท้องฟ้าจำลอง

โซนที่ 1 ประตูสู่จักรวาล จะพาเราลอดอุโมงค์แบ็กไลต์เพื่อเตรียมพร้อมก่อนดำดิ่งสู่การเรียนรู้ ‘ไตรภูมิจักรวาล’ จักรวาลตามคติความเชื่อของคนไทย ผนังทั้งซ้ายและขวารอบตัวมีภาพกราฟิกบอกเล่าเรื่องราวความดี ความชั่ว ที่สะท้อนให้เห็นว่าแท้จริงแล้วไตรภูมิจักรวาลเป็นเรื่องใกล้ตัวกว่าที่คิด และได้รับการปลูกฝังมาตั้งแต่คนไทยเกือบทุกคนเริ่มจำความได้

โซนที่ 2 ดินแดนในนิทาน เมื่อผ่านประตูจักรวาลเข้ามาจะพบไฮไลต์ของนิทรรศการ ‘นิทานจักรวาล’ ที่จะพาทุกคนไปเข้าใจกับไตรภูมิจักรวาลผ่านโมเดลที่จำลองแดนมนุษย์ แดนบุญหรือสวรรค์ และแดนบาปหรือนรกชั้นต่างๆ พร้อมกลไกการเคลื่อนไหวและโมชันกราฟิก รวมถึงปรากฏการณ์ตามความเชื่อ และโมเดลจำลองทวีปทั้งสี่ใน ไตรภูมิกถา และผนังที่มีปุ่มกดไฟ LED นำเสนอขนาดของจักรวาลเปรียบเทียบกับขนาดมนุษย์และโลกในปัจจุบัน

นิทานจักรวาล, ท้องฟ้าจำลอง นิทานจักรวาล, ท้องฟ้าจำลอง

นิทานจักรวาล, ท้องฟ้าจำลอง

อย่างที่บอกไว้ด้านบนว่านิทรรศการนี้คาดหวังเด็กๆ รุ่นสะพายกระติกน้ำที่มีพลังทำลายล้างสูงให้มาเล่นรู้ โซนที่ 2 นี้จึงถูกออกแบบมาอย่างดีให้รองรับแรงเล่นของเด็กๆ ได้

โซนที่ 3 สุดแดนมนุษย์ จำลองภพคู่ขนานก่อนมนุษย์จะถูกตัดสินความดี ความชั่ว เป็นสถานที่อยู่ของสิ่งมีชีวิตรูปแบบอื่นๆ นอกเหนือจากมนุษย์ เช่น เปรตไฟออกปาก เปรตก้อนเนื้อ ฯลฯ แถมยังมีตุ๊กตาอสุรกายจำลองให้สามารถหยิบออกไปเล่นได้ด้วย

“พิภพมัจจุราช ใครถึงฆาตดับชีวี สุวรรณตรวจดูบัญชี ถ้าทําดีให้ไปสวรรค์ ทําชั่วพระยมว่าไง ข้าส่งลงไปนรกโลกันตร์น่ะสิ…”

เพลงนี้จะไม่แล่นเข้ามาในหัวเลยถ้าไม่ใช่เพราะเรากำลังตก เอ้ย! ยืนอยู่ในนรก   

“จักรวาลของฝรั่งหมุนด้วยพลังงาน แรงโน้มถ่วง แต่จักรวาลตามคติความเชื่อไทยๆ นั้นหมุนและขับเคลื่อนด้วยแรงบาป แรงบุญ” ปรามินทร์ เครือทอง ที่ปรึกษาสถาบันพิพิธภัณฑ์การเรียนรู้เเห่งชาติ (มิวเซียมสยาม) เล่าให้ทุกคนฟัง

นิทานจักรวาล, ท้องฟ้าจำลอง

โซนที่ 4 แดนบาป หลังจากโซนตัดสินโทษทัณฑ์แล้ว เราจะได้สัมผัสอบายภูมิหรือนรกในพื้นที่แสงแบ็กไลต์โทนร้อน จะได้พบทั้งอสุรกายและเรียนรู้การรับโทษทัณฑ์ในรูปแบบต่างๆ บนจอ Flip ซึ่งหมุนเปลี่ยนเวียนภาพอสุรกายต่างๆ มานำเสนอ ไม่ต้องห่วงว่าจะโหดร้ายเกินสายตาเด็กดู เพราะโซนนี้ถูกคิดมาแล้วด้วยคำนึงถึงกลุ่มผู้เข้าชมคือเด็กๆ และเยาวชน จึงออกแบบโดยลดทอนความรุนแรง ภาพล่อแหลม ความน่ากลัว ให้เป็นอสุรกายการ์ตูนน่ารักๆ ที่เข้าใจได้ง่าย และยังมีลิ้นชักใต้โต๊ะ 8 ชั้น เป็นนรกจำลองที่เด็กๆ ต้องนอนอ่านเพื่อให้ใกล้ชิดนรกมากที่สุด

นิทานจักรวาล, ท้องฟ้าจำลอง

นิทานจักรวาล, ท้องฟ้าจำลอง

โซนที่ 5 แดนบุญ ถัดมาจากแดนบาปหรือนรกก็คือสุคติภูมิหรือสวรรค์ที่มาในธีมสว่างสีสะอาดตา พาไปเรียนรู้สวรรค์แต่ละชั้นของจักรวาลไตรภูมิ ดูว่าเทวดา นางฟ้า วันๆ เขาทำอะไรกันบ้าง มีการเจาะรูบนผนังเป็นกิมมิกเก๋ๆ ให้ได้เข้าไปนอนลองทำตัวเป็นเหล่าเทวดา นางฟ้า ในสวรรค์ชั้นต่างๆ ด้วย

นิทานจักรวาล, ท้องฟ้าจำลอง

โซนที่ 6 สวรรค์บนดิน จากคติชนวิทยาเรื่องไตรภูมิจักรวาล มาสู่เรื่องบ้านๆ คือการประยุกต์โลกมนุษย์ สวรรค์ นรก เข้าสู่วัฒนธรรมและวิถีชีวิตชาวไทย เช่น การออกแบบบ้านเรือนที่อยู่อาศัย โบราณสถาน ที่ล้วนได้แนวคิดมาจากไตรภูมิ และยังคงมีให้เห็นกันจนถึงทุกวันนี้

นิทานจักรวาล, ท้องฟ้าจำลอง

ขึ้นสวรรค์ลงนรกจนครบแล้ว เราสงสัยว่าทำไมต้องเป็นที่จังหวัดซึ่งรั้งตำแหน่ง 1 ใน 18 เมืองรองของภาคอีสาน

“การทำนิทรรศการที่ออกไปต่างจังหวัดค่อนข้างได้ผล เพราะโอกาสทางเลือกที่เด็กจะไปหาความรู้นอกห้องเรียนมีน้อยมาก เรามองว่าที่ สพร. หรือมิวเซียมสยามมาร่วมทุนทำนิทรรศการมันเกิดประโยชน์ค่อนข้างชัดเจน เพราะพอมีอะไรใหม่ๆ ปุ๊บ เด็กๆ ก็จะมารุมดูกัน แล้วอย่างวันนี้ก็มีเด็ก 400 คน มารอดูทั้งๆ ที่ปิดเทอม คือพอโรงเรียนรู้ปุ๊บก็ขอมาทั้งโรงเรียนเลย นี่แค่วันแรก มันก็แสดงให้เห็นถึงโอกาสในการเรียนรู้ที่มันสามารถที่จะเกิดขึ้นแล้ว ทางด้านมิวเซียมสยามเองก็เป็นส่วนในการกระตุ้นและสนับสนุนให้เกิดแหล่งเรียนรู้นอกห้องเรียน” คุณซองทิพย์ตอบ

‘นิทานจักรวาล’ เรื่องนี้สอนให้รู้ว่า…เปิดเทอมนี้และวันหยุดยาวนี้ถ้ายังนึกไม่ออกว่าจะไปทัศนศึกษาที่ไหน นิทรรศการประจำศูนย์วิทยาศาสตร์ฯ ร้อยเอ็ดนี้ก็เป็นอีกทางเลือกในการเรียนรู้ของคนรุ่นใหม่ได้นะ

นิทานจักรวาล, ท้องฟ้าจำลอง

ภาพ : ณัฐนิช ชนะฤทธิชัย

นิทรรศการนิทานจักรวาล

ชั้น 4 ศูนย์วิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมเพื่อการศึกษาร้อยเอ็ด
เวลาทำการ : วันอังคาร-เสาร์ เวลา 09.00 – 16.00 น. (ยกเว้นวันอาทิตย์ วันจันทร์ และวันหยุดนักขัตฤกษ์)
โทร : 043569340

Writer

Avatar

ศกุนตลา แย้มปิ๋ว

นักเรียนวรรณคดีที่มักเรื่องอาหาร ท้องถิ่น วัฒนธรรม ประวัติศาสตร์ การเดินทาง และเด็กจิ๋ว มีความฝันสามัญว่าอยากมีเวลาทำอาหารรสที่ชอบด้วยตัวเอง ตัวอยู่กรุงเทพฯ อัมพวา หรือเมืองกาญจน์ แต่ใจและภาพอินสตาแกรมอยู่ทุกที่ที่ไปเที่ยว

Photographer

Avatar

ณัฎฐาจิตรา ชินารมย์รัตน์

ช่างภาพที่ชอบการแต่งตัว อยู่กับเสียงเพลงและหลงรักในความทรงจำ