The Cloud X สารคดีสัญชาติไทย

ภาพท้องทะเลอันดามันสีน้ำเงินเข้มที่คุ้นตามาตลอดหลายปี กลายเป็นสิ่งที่หาดูได้ยากในปีนี้ เ​ฉดสีฟ้าเข้มที่เคยเป็นเอกลักษณ์ของน้ำทะเลฝั่งอันดามันเปลี่ยนเป็นสีเขียวคล้ายสีน้ำทางฝั่งอ่าวไทย

น้ำที่ไม่มีตะกอนแขวนลอยของทะเลเปิดด้านนอกอย่างทางฝั่งอันดามัน ตามปกติแล้วแสงจะทะลุผ่านไปได้ดี ทำให้เราเห็นเป็นสีฟ้าสด น้ำที่มีตะกอนแขวนลอยอยู่ในน้ำจะหักเหแสงให้เรามองเห็นเป็นสีฟ้าอมเขียว และยิ่งดูเป็นสีเขียวมากขึ้นเมื่อสสารที่แขวนลอยอยู่เป็นจุลชีพอย่างสาหร่ายและแพลงก์ตอน

จุดดำน้ำที่คุ้นเคยกันมากว่าสิบปีกลายเป็นสถานที่แปลกหน้า หินที่คุ้นตาดูแปลกไปเมื่อมองได้ไม่ชัดครบทั้งก้อน กัลปังหาต้นใหญ่ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือของกองหินตาชัยที่เคยแวะทักทายกันบ่อยครั้ง คราวนี้กลับวูบผ่านตาไปโดยไม่ทันได้สังเกต เรากำลังหลงทางในสวนหลังบ้านของตัวเอง

เหลี่ยมหินที่มองเห็นได้ไม่เกิน 5 เมตร เพราะความขุ่นของน้ำทำให้เราเริ่มงงกับทิศทางจนต้องหยิบเข็มทิศขึ้นมาเช็กดูอีกครั้ง ไม่ใช่แต่ที่นี่ จุดดำน้ำเกือบทั้งหมดในพื้นที่อันดามันเหนือปีนี้ล้วนได้รับผลกระทบแบบเดียวกัน

ดำน้ำใต้พายุกระแสน้ำขุ่นและ IOD ปรากฏการณ์อุณหภูมิน้ำเปลี่ยนรุนแรงสุดใน 60 ปีที่ สิมิลัน
ดำน้ำใต้พายุกระแสน้ำขุ่นและ IOD ปรากฏการณ์อุณหภูมิน้ำเปลี่ยนรุนแรงสุดใน 60 ปีที่ สิมิลัน

ภาพของกองหินแซมด้วยกอกัลปังหาสีสวยด้านหน้ากำลังถูกกลบด้วยกระแสน้ำสีตุ่นคล้ำที่ฟุ้งขึ้นมาจากความลึกด้านล่าง บรรยากาศพาให้เรานึกถึงภาพจากหนังฮอลลีวูดที่พายุทรายพัดกลืนกินทัศนียภาพสวยงามตรงหน้า เช่นเดียวกับในหนัง พวกเราทุกคนต่างว่ายหนีหลบออกจากพายุที่บ้าคลั่งนั้น เพราะไม่เพียงแต่มันบดบังการมองเห็น พายุกระแสน้ำขุ่นคล้ำนี้มาพร้อมกับความหนาวเย็นยะเยือกอีกด้วย

เสียงบ่นถึงความเย็นของน้ำทะเลในแต่ละไดฟ์ที่ลงไปกระหน่ำบนหน้าฟีดเฟซบุ๊กของเหล่านักดำน้ำมาตั้งแต่ปลายปีที่ผ่านมา ซึ่งเป็นช่วงต้นฤดูกาลอันดามัน อุณหภูมิน้ำทะเลเดิมเฉลี่ยอยู่ที่ 28 – 29 องศาเซลเซียส ลดลงมาเป็น 24 – 25 องศาเซลเซียส

สำหรับอุณหภูมิอากาศแค่ 4 องศาเซลเซียส ไม่ใช่เรื่องที่น่าตื่นเต้นเท่าไหร่ แต่สำหรับน้ำทะเลซึ่งอุณภูมิไม่ค่อยเปลี่ยน นี่คือเรื่องใหญ่ ถ้ากลับกันเป็นอุณหภูมิที่สูงขึ้น 4 องศาเซลเซียส เหล่าปะการังคงจะเริ่มฟอกขาวกันหมดแล้ว

ความเย็นของน้ำมาจากปรากฏการณ์ที่เราไม่ได้พบเจอบ่อย แถมยังเป็นชื่อที่เรียกและจำยาก IOD (Indian Ocean Dipole) คือปรากฏการณ์อุณหภูมิที่ผิวน้ำในมหาสมุทรอินเดียสองฝั่งขยับตัวต่างจากค่าเฉลี่ยของพื้นที่ สำหรับฝั่งทะเลอันดามันของเราจะเกิดการไหลของน้ำที่ไม่ปกติ และขุดเอาน้ำเย็นจากห้วงมหาสมุทรลึกขึ้นมาแทนที่ชั้นบนของแสงสว่าง ที่ตามติดมากับกระแสน้ำเย็นนี้คือบรรดาสาหร่ายและแพลงก์ตอนจากความลึก ทำให้ความใสของน้ำลดลงไปด้วย ว่ากันว่าปีนี้เป็นปรากฏการณ์ IOD ที่รุนแรงที่สุดในรอบ 60 ปีที่ผ่านมา

ดำน้ำใต้พายุกระแสน้ำขุ่นและ IOD ปรากฏการณ์อุณหภูมิน้ำเปลี่ยนรุนแรงสุดใน 60 ปีที่ สิมิลัน
ดำน้ำใต้พายุกระแสน้ำขุ่นและ IOD ปรากฏการณ์อุณหภูมิน้ำเปลี่ยนรุนแรงสุดใน 60 ปีที่ สิมิลัน
ดำน้ำใต้พายุกระแสน้ำขุ่นและ IOD ปรากฏการณ์อุณหภูมิน้ำเปลี่ยนรุนแรงสุดใน 60 ปีที่ สิมิลัน

ข่าวไฟป่าครั้งใหญ่ในออสเตรเลียเมื่อปลายปีที่แล้วอาจฟังดูห่างไกล ที่จริงแล้วมันเชื่อมโยงโดยตรงกับปรากฏการณ์น้ำเย็นที่สิมิลันของบ้านเรา ผลของ IOD ทำให้ฝั่งแผ่นดินที่ออสเตรเลียแห้งแล้งขึ้น ฝนตกน้อยลงกว่าปกติ ตามมาด้วยการลุกลามของไฟป่าที่ควบคุมไม่อยู่

ความเชื่อมโยงแห่งธรรมชาติ สานเป็นโครงตาข่ายที่น่าอัศจรรย์ เมื่อเชือกเส้นหนึ่งของตาข่ายถูกดึงให้ตึงขึ้น มันก็กระทบกับเชือกเส้นอื่นๆ ไปทั้งระบบ ไม่มีเชือกเส้นไหนที่ไม่โดนแรงกระทบนี้

เราเดินทางมาดำน้ำที่สิมิลันและเฝ้าสังเกตการเปลี่ยนแปลงของพื้นที่นี้ต่อเนื่องมาหลายปี ช่วง 10 ปีหลังพื้นที่สิมิลันเกือบเรียกได้ว่าเป็นบ้านร้าง ฝูงปลาตามแนวปะการังมีจำนวนลดลง แนวปะการังซึ่งเคยมีปลาฝูงหนาแน่น กระจายตัวสร้างชีวิตชีวาช่างเงียบเหงาขาดสีสัน ปลาผีเสื้อคอขาวที่เคยลอยตัวรวมกันเป็นฝูงใหญ่เหนือปะการังโขดหายกระจัดกระจายไป เหลืออยู่แต่ปลาตัวเล็กตัวน้อยที่หลบซ่อนในเขาวงกตของแนวปะการัง

ปีนี้ในความขุ่นพร่าของน้ำเย็น ภาพเดิมของสิมิลันเริ่มฟื้นกลับมาให้เราเห็น ฝูงปลาเริ่มหนาแน่นผิดตาจากหลายปีที่ผ่านมาทั่วทุกพื้นที่ ปลากะพงสีเหลืองและปลาแพะรวมตัวกันเคลื่อนตัวช้าๆ คลุมเหนือแผงปะการังเขากวาง Unicornfish หลายสายพันธุ์ว่ายเกี้ยวกันเหนือกองหินใหญ่ด้านนอก ฉลามปะการังครีบขาวว่ายผ่านทิ้งระยะห่างจากนักดำน้ำ

ดำน้ำใต้พายุกระแสน้ำขุ่นและ IOD ปรากฏการณ์อุณหภูมิน้ำเปลี่ยนรุนแรงสุดใน 60 ปีที่สิมิลัน
ดำน้ำใต้พายุกระแสน้ำขุ่นและ IOD ปรากฏการณ์อุณหภูมิน้ำเปลี่ยนรุนแรงสุดใน 60 ปีที่สิมิลัน

ที่กองหินตาชัย ฝูงปลากล้วยพุ่งผ่านเราไปด้วยความเร็วสูง จุดสีเหลืองสะท้อนแสงบนตัวส่องสว่างเห็นเป็นเส้นสีเหลืองพุ่งไปในทิศทางด้านนอก ฝูงปลากล้วยอีกชนิดที่มีจุดสีฟ้าสดพุ่งแทรกเข้ามาแทนที่ ฝูงปลากะพงสีเทาเข้มเกาะกลุ่มกันเป็นก้อนใหญ่คล้ายลูกบอลยักษ์ ขนาดแต่ละตัวใหญ่เกินจะใส่ลงจานปลาบนโต๊ะอาหารของแม่ได้พอดี

กัลปังหาและปะการังอ่อนทั่วทั้งกองบานสะพรั่ง พวกมันเหยียดโพลิปสำหรับจับอาหารออกกว้าง ดูคล้ายกับการบานเต็มที่ของสวนดอกไม้ อาหารของพวกมันคือแพลงก์ตอนที่ล่องลอยมากับกระแสน้ำ น้ำที่มีแพลงก์ตอนอัดแน่นอย่างช่วงนี้ คงเทียบเท่ากับงานเลี้ยงใหญ่ของพวกมัน

ไม่กี่วันก่อนหน้าที่เราจะมา มีรายงานพบเจอสัตว์น้ำขนาดใหญ่หายากหลายชนิด ฉลามวาฬ ปลากระเบนราหู ปลาโรนันนับสิบ ปลากระเบนจุดฟ้านับร้อยตัว ภาพและคลิปวิดีโอถูกส่งต่อ สร้างความดีใจให้เหล่านักดำน้ำว่าทะเลไทยกลับมาอุดมสมบูรณ์อีกครั้ง

ในบางพื้นที่การถูกกระตุกด้วย IOD คือเรื่องเลวร้าย สาหัส แต่สำหรับบางพื้นที่มันคือของขวัญชิ้นพิเศษ การชี้ชัดลงไปเลยว่าอะไรคือเรื่องดีหรือเรื่องร้ายนั้นทำไม่ได้ง่ายๆ ในช่วงเวลาสั้นๆ เพราะที่จริงแล้ว บางสิ่งที่เราคุ้นเคยกันดีหรือคิดว่าเราเข้าใจมันดี เมื่อเทียบกับไทม์ไลน์ของจักรวาลแล้ว มันอาจจะเป็นแค่เศษเสี้ยวของเหตุการณ์ที่เกิดจากการกระตุกเชือกที่มองไม่เห็นเท่านั้นเอง

สารคดีสัญชาติไทย

Writer & Photographer

Avatar

ชุตินันท์ โมรา

ช่างภาพ/วิดีโอใต้น้ำมือรางวัลระดับเอเชีย ที่เห็นความเปลี่ยนแปลงของโลกใต้น้ำทั้งในและนอกประเทศมากว่า 17 ปี ทำหนังสือดำน้ำระดับนานาชาติหลายเล่ม เป็นทีมวิดีโอใต้น้ำและคนเบื้องหลังสารคดีและโฆษณาหลายตัว นอกจากนี้ยังเป็นแอดมินเพจ digitalay