ทันทีที่เราดำดิ่งลงสู่ความลึก เสียงเคาะถังอากาศเป็นสัญญาณเรียกด้วยความตื่นเต้นดังมาจากไดฟ์ลีดเดอร์ ฉลามขนาดใหญ่ประมาณเมตรครึ่งอยู่ด้านล่างของพวกเรา ทุกอย่างเกิดขึ้นโดยไม่มีใครทันตั้งตัว และฉลามก็ว่ายผ่านไปโดยที่เรายังไม่ทันได้เปิดกล้องถ่ายภาพ

แทบทุกไดฟ์ที่มัลดีฟส์ เราจะได้เจอฉลามอย่างน้อย 1 ตัว บางไดฟ์ก็มีเยอะจนนับไม่ถ้วน

พวกเราเกาะเรียงหน้ากระดานบนยอดหินแนวปะการัง ปลาทองทะเลสีส้มลอยตัวกระจายเป็นฉากหน้า ฉลามเกรย์รีฟ 6 ตัวว่ายวนเป็นแถวด้านหลัง เหมือนภาพที่เคยเห็นจากสารคดีไม่มีผิด กระแสน้ำไหลแรงพัดเข้ากระทบหน้าคล้ายกับกระแสลมเย็น ผิดกันตรงที่ในน้ำแรงดึงดูดให้เราเกาะติดกับพื้นแทบไม่มี ถ้าไม่เกาะยึดหินไว้ให้ดี ก็จะไหลตามน้ำไป

จุดที่พบเจอฉลามเกรย์รีฟมักเป็นบริเวณต้นน้ำ ความแรงของกระแสน้ำที่ทำให้เราแทบยึดตัวไว้ไม่อยู่ ดูจะไม่มีผลอะไรกับฉลามเลย และตัวเราที่เกาะดูอยู่ตรงนั้น ก็แทบจะไม่มีผลอะไรกับพวกมันเช่นกัน

พวกมันว่ายน้ำวนไปมาโดยรักษาระยะห่างจากพวกเราเท่าเดิมตลอดเวลา มีบางจังหวะที่บางตัวเข้ามาใกล้ แต่ก็ไม่เคยใกล้อย่างที่เราอยากให้เป็น ฉลามไม่เคยชอบว่ายไล่งับคน เหมือนอย่างท่อนฮุกของเพลงฮิตเลยสักครั้ง

ความกลัวฉลามน่าจะเป็นความกลัวคลาสสิก เทียบเท่าความกลัวผี ซึ่งทำให้หลายคนไม่กล้าที่จะลงว่ายน้ำในทะเลเปิด ถ้าหากลองเสิร์ช Google ด้วยคำว่าฉลาม ส่วนใหญ่จะเจอคำถามว่า การว่ายน้ำในทะเลจะโดนฉลามกัดหรือไม่

การได้เห็นฉลามตัวเป็น ๆ ว่ายผ่านหน้าเราไปช้า ๆ ทำให้เราเห็นพวกมันชัดยิ่งกว่าที่เคย ความกลัวคือสิ่งที่กั้นกลางระหว่างมนุษย์กับฉลาม ในขณะที่เรากลัวพวกมัน พวกมันก็กลัวเราไปพร้อมกัน

พื้นทรายด้านล่างมีฉลามปะการังครีบขาวนอนนิ่งอยู่หลายตัว ฉลามเป็นปลาที่ไม่มีถุงลมในตัว ถ้าหากหยุดว่ายน้ำ ตัวก็จะจมลงกับพื้น เราว่ายเข้าหาฉลามตัวหนึ่งด้วยความระมัดระวัง ไม่อยากทำให้มันตกใจ เราคอยจ้องดวงตาของฉลามที่ขยับมองมาที่เรา เมื่อเห็นว่าเรายังไม่หยุด มันจึงเริ่มยกตัวขึ้นช้า ๆ และสะบัดตัวว่ายหนีไปทันทีที่เราเข้าไปใกล้ พวกมันเลือกจัดการกับความกลัวด้วยการถอยห่างจากพวกเรา ต่างจากคนบางกลุ่มที่เลือกทำร้ายฉลามเพราะความกลัว

ที่เมืองไทย 20 กว่าปีก่อน ร้านดำน้ำบางร้านในภูเก็ตโฆษณาทริปด้วยประโยคที่ว่า “ถ้าไม่เจอฉลามวาฬ ยินดีคืนเงิน” แต่มาทุกวันนี้ไม่มีใครกล้าที่จะสัญญากับลูกค้าแบบนั้นอีกต่อไป แม้แต่ในจุดดำน้ำที่เคยพบเจอฉลามวาฬอย่างต่อเนื่องหลายปีอย่างโลซิน ซีซั่นล่าสุดก็แทบจะไม่มีใครพบเจอพวกมัน

เราลงน้ำโดยไม่ได้คิดว่าจะเจอกับฉลามวาฬตามที่ไดฟ์ลีดเดอร์บรีฟไว้ก่อนลง สภาพบนผิวน้ำมีคลื่นลมพอประมาณ ท้องฟ้ามัวไปด้วยเมฆฝน เราว่ายตามกลุ่มที่นำอยู่ด้านหน้าไม่ทัน เลยแยกตัวออกมาดำแบบช้า ๆ ด้านหลัง ตอนท้ายของไดฟ์ก่อนที่จะกลับขึ้นสู่ผิวน้ำ จู่ ๆ ฉลามวาฬขนาดตัวประมาณ 5 เมตร ก็ว่ายออกมาจากหน้าหาด สวนทางกับเราแล้วว่ายหายไปทางที่ลึกด้านนอก ส่วนกลุ่มนักดำน้ำที่แยกไปด้านหน้าก็ได้เจอฉลามวาฬอีกตัว เมื่อดูรูปเทียบกันแล้วพบว่าเป็นคนละตัวกับที่เราได้เจอ มีฉลามวาฬมากกว่า 1 ตัวในพื้นที่นี้ พวกมันมีจำนวนมากพอและวนเวียนอยู่ในพื้นที่นี้ประจำ จนทำให้ที่นี่โฆษณาเชิญชวนนักท่องเที่ยวให้มาพบได้ตลอดทั้งปี

แคมเปญของนักสิ่งแวดล้อมหลายปีที่ผ่านมาเน้นย้ำว่า “ฉลามมีค่าตอนที่ยังมีชีวิตอยู่มากกว่าตายไปแล้ว” มูลค่าของฉลามไม่ใช่ทางสิ่งแวดล้อมเท่านั้น พวกมันมีมูลค่าทางเศรษฐกิจอย่างน่าทึ่งด้วย มีการวิจัยพบว่า มัลดีฟส์มีรายได้จากการท่องเที่ยวดำน้ำดูฉลามประมาณ 550 ล้านบาท ซึ่งเป็นมูลค่าที่เพิ่มขึ้น 2 เท่าจากปี 1995 ซึ่งเป็นช่วงเวลาก่อนมีกฎหมายห้ามประมงฉลาม

มัลดีฟส์ออกกฎหมายห้ามประมงฉลามทุกชนิดในน่านน้ำทั้งประเทศตั้งแต่ปี 2010 ระยะเวลา 12 ปีของการแบนนี้ทำให้จำนวนฉลามเพิ่มมากขึ้นอย่างเห็นได้ชัด เหตุผลเบื้องหลังของการแบนนี้มาจากเรื่องเศรษฐกิจการท่องเที่ยวล้วน ๆ นอกจากการส่งออกปลาทูน่าแล้ว รายได้หลักของประเทศนี้มาจากการท่องเที่ยว

หลังจากการท่องเที่ยวหยุดชะงักเพราะการระบาดของโควิด-19 รายได้จากการท่องเที่ยวลดลง มูลค่าของฉลามที่เคยประเมินไว้จากการท่องเที่ยวก็ลดลงด้วย เมื่อปีทีแล้วมัลดีฟส์เริ่มพิจารณายกเลิกการแบนประมงฉลาม โดยให้เหตุผลว่ามาจากเสียงเรียกร้องจากชาวประมงท้องถิ่น ปัญหาของพวกเขาคือฉลามที่มีอยู่มากมายในทะเลชอบมาขโมยกัดปลาที่พวกเขาจับได้ ทำให้ผลผลิตที่ควรได้ของพวกเขาลดลง

“ทะเลที่ดี คือทะเลที่มีฉลาม” จำไม่ได้แล้วว่าได้ยินประโยคนี้มาจากที่ไหนเป็นหนแรก ทุกครั้งที่ดำน้ำลงไปแล้วเจอฉลามไม่ว่าจะเป็นสายพันธุ์ไหนว่ายผ่าน ประโยคนี้ก็จะผุดขึ้นมาในหัว น่าประหลาดใจที่การมีอยู่ของฉลามกลับทำให้ปลาในแนวปะการังมีจำนวนเพิ่มขึ้น เมื่อมีฉลามอยู่ ก็คุมจำนวนปลานักล่าขั้นต่อไปอย่างเช่นทูน่าหรือปลามงได้ ซึ่งการที่จำนวนนักล่าไม่เยอะเกินไป ก็ทำให้ปลาเหยื่อที่เป็นฐานของพีระมิดมีชีวิตรอดเพิ่มขึ้น

ปลากระเบนฝูงใหญ่ว่ายฉวัดเฉวียนตัดไปมารอบตัวเรา ในระหว่างที่พวกเรากำลังเพลินกับการถ่ายรูปปลากระเบนก็มีเสียงเคาะถังอากาศดังขึ้นมา ฉลามตัวใหญ่ความยาวเกือบ 2 เมตร ว่ายตัดจากซ้ายไปขวา หน้าตาและขนาดแตกต่างไปจากบรรดาฉลามเกรย์รีฟที่เราพบบ่อย ๆ ตลอดทั้งทริปอย่างเห็นได้ชัด ข้างตัวของมันมีลายเส้นแนวตั้งที่เห็นได้ชัดมาแต่ไกล ฉลามเสือขึ้นชื่อว่าเป็นหนึ่งในฉลามที่มีโอกาสทำร้ายคน มันว่ายผ่านพวกเราไปอย่างไม่สนใจ

เสียงเคาะถังอากาศดังรัวขึ้นมาอีกครั้ง เมื่อเราหันตามเสียงไป คราวนี้เป็นฉลามหัวค้อนขนาดใหญ่ ความยาวตัวของมันใหญ่กว่าฉลามเสือที่เราคิดว่าใหญ่แล้วเมื่อสักครู่ขึ้นไปอีก มันว่ายมาช้า ๆ ตัวเดียวที่ความลึกด้านล่าง

สมแล้วกับคำว่าพื้นที่ลี้ภัยของเหล่าฉลาม มีเพียงไม่กี่ที่ในโลกที่จะเจอฉลามเสือและฉลามหัวค้อนในไดฟ์เดียวกันได้อย่างที่นี่ เรามองฉลามหัวค้อนว่ายผ่านไป พร้อมกับความหวังในใจว่าจะได้เจอกับมันอีกครั้งที่ใต้น้ำ ในพื้นที่ที่พวกมันไม่ต้องว่ายหนีด้วยความกลัว