ถ้าจะเรียกอาหารมื้อที่ผมเพิ่งกินไปว่าอาหารขยะ ก็จะดูแรงไปหน่อย แต่ถ้าดูกันตามความหมายแล้ว อาหารมื้อนี้ทำขึ้นมาจากของที่กำลังจะถูกทิ้ง คำว่าอาหารขยะก็ดูจะไม่ผิดมากนัก และไม่แปลกที่เมื่อได้ยินคำนี้ แล้วจะดูไม่น่าอภิรมย์นัก
ใครๆ ก็ชอบบุฟเฟต์ อาหารที่ดูอู้ฟู่หรูหรา มีทุกอย่างให้เราเลือกกินได้ตามใจ เราสามารถเลือกปลาดิบไปพร้อมๆ กับขนมปังอบใหม่ อาหารจากหลายชาติ กินได้แบบไม่อั้นในมื้อเดียว จะตักเท่าไหร่ก็ได้ตามความต้องการ เมื่อหมดก็มีมาเติมเรื่อยๆ
แต่ความจริงที่ทุกคนก็รู้คืออาหารบุฟเฟต์มักเกินความต้องการ ถึงให้เรากินจนพุงกาง อาหารในบาร์บุฟเฟต์ก็ยังไม่มีท่าทีว่าจะหมด สุดท้ายก็เหลือทิ้งเป็นจำนวนมาก
{Re} Food Forum งานเสวนาเรื่องราวของความมั่นคงและความยั่งยืนของอาหาร จัดขึ้นเป็นครั้งแรกในบ้านเรา ในงานนี้มีอาหารกลางวันมื้อหนึ่งที่น่าสนใจ มื้อนั้นชื่อ ‘Sunday Brunch to Monday Lunch’ ที่นำอาหารที่เหลือจากมื้อบุฟเฟต์โรงแรมในสายวันอาทิตย์มาปรุงใหม่โดย ‘The Fucking Chef’ กลุ่มเชฟที่มีแนวคิดใหม่ในเรื่องความยั่งยืนของอาหาร และถนัดการสร้างสรรค์เมนูขึ้นจากวัตถุดิบและวิธีการใหม่ๆ
ผมตามกลุ่มเชฟเข้าครัวตั้งแต่บ่ายวันอาทิตย์ไปดูว่ามีอะไรจากมื้อสายที่ผ่านมา ที่เหลือพอที่จะเอามาทำอาหารได้บ้าง โจทย์คือใช้ทุกอย่างที่เหลือให้มากที่สุดเท่าที่จะทำได้ และเพียงพอที่จะจัดเลี้ยงคน 200 คนที่มาร่วมฟังเสวนาในมื้อเที่ยงของวันจันทร์ ฟังดูเป็นงานที่น่าสนุกและท้าทาย
กลุ่มเชฟไปรับอาหารที่โรงแรมจะทิ้ง ไม่ใช่แค่อาหารที่เหลือจากบุฟเฟต์เท่านั้น แต่สิ่งที่เป็น Food Waste นั้นรวมไปถึงสิ่งที่ใกล้หมดอายุ พืชผักที่ถูกคัดทิ้งเพราะช้ำและไม่สวยอีกด้วย วัตถุดิบทั้งหมดถูกเก็บรักษามาอย่างดีก่อนถึงมือเชฟด้วยการห่อพลาสติกและแช่เย็นในอุณหภูมิที่เหมาะสม
เมื่อกลุ่มเชฟเห็นสิ่งที่มีอยู่ตรงหน้าแล้วจึงค่อยตกลงกันว่าจะออกเป็นเมนูแบบ Canapés หรืออาหารที่เสิร์ฟแบบจานเล็กๆ หลายๆ เมนูให้คนเลือกหยิบได้ตามต้องการ เพราะเป็นทางที่เหมาะสมในการกำจัดของทั้งหมดได้ดีที่สุด ไม่ต้องกำหนดว่าจะใช้วัตถุดิบให้ได้ตามจำนวนคนกิน แต่ทำเท่าที่วัตถุดิบมี และใช้บางวัตถุดิบมาปรุงเพิ่มเติมเท่าที่จำเป็น
กลุ่มเชฟแบ่งทีมกันรับผิดชอบตามสเตชั่น มีทั้งสลัด ซุป ของคาว ของหวาน ตามรูปแบบของมื้อบุฟเฟต์ แล้วเลือกใช้วัตถุดิบจากของที่กองอยู่ตรงกลาง สิ่งที่เชฟรู้มาก่อนหน้านี้คือบุฟเฟต์มื้อสายนั้นมีอะไรบ้าง แต่สิ่งที่ไม่มีทางรู้เลยคือจะเหลืออะไรมาถึงมือบ้าง บางอย่างที่นึกภาพเอาไว้บางครั้งก็ต้องมาปรับเปลี่ยนกันหน้างาน เหมือนคิดกันใหม่เลยก็ว่าได้ แต่เชฟทุกคนก็ใช้ประสบการณ์ที่มีสร้างสรรค์เมนูได้มากถึง 16 เมนูตามแบบที่ตัวเองถนัด จะว่าไปบรรยากาศในครัวตอนนั้นก็เหมือนกำลังดูรายการแข่งขันทำอาหารยังไงยังงั้น
น้ำพริกปลาป่นหมาล่า
น้ำพริกปลาป่นที่ทำจากปลาฮามาจิ ทูน่า แซลมอน ที่แกะเนื้อปลามาจากซูชิ มากิ และซาชิมิที่เหลือ ออกมาทำให้สุกแล้วเอามาตำกับหอมใหญ่ ต้นหอม ผักชี ที่ช้ำเละใกล้ทิ้ง ตัดส่วนที่ช้ำๆ เละๆ ออก แล้วเอามาตำรวมกับข่าและพริกเผาไฟ พอเป็นเครื่องจิ้มก็ต้องมีผักจิ้ม เลยใช้แอปเปิ้ลเขียวที่เหลืออยู่ 3 – 4 ลูกมาจิ้มกับน้ำพริกแทน
หลนทะเลเฟต้าชีส องุ่นสด
หลนกะปิจากกุ้งที่แกะมาจากซูชิ ยำทะเล ผัดผัก มารวมกับหอยเชลล์ที่ได้จากหอยเชลล์ผัดน้ำมันหอย แมงกะพรุนจากแมงกะพรุนผัดน้ำมันงา แล้วสับรวมกัน ใส่ข่า ใส่พริก และไส้ถั่วกวนที่เชฟไปแกะจากไส้ขนมช่อม่วง เติมกะทิ ใส่เฟต้าชีสและมะกอกดอง ได้หลนมาอีกเมนูหนึ่ง
Ratatouille ผักย่างกับโรตีขนมปัง
Ratatouille จากผักปรุงสุกแล้วที่เหลือๆ มาคลุกกับซอสมะเขือเทศและสับปะรดที่เหลือแล้วเอาไปอบ จากนั้นนำขนมปังที่เหลือเยอะมากมาปั่นผสมเนยและไข่ไก่ รีดเป็นแผ่น อบจนกรอบ แล้วมาตัดเป็นแผ่นๆ กินคู่กันกับ Ratatouille
Cauliflower & Eggs Quinoa Salad
ไข่และมันฝรั่ง ดอกกะหล่ำ หัวหอม และสลัดควินัวกับไก่ ที่เหลือมาผสมรวมกัน ปรุงรสด้วยเกลือได้เป็นสลัดมันฝรั่ง ที่กินด้วยกันกับเบคอนกรอบที่เหลืออยู่จำนวนมาก
บร็อกโคลีน้ำมันหอย
บร็อกโคลีที่ใกล้หมดอายุ ราดด้วยน้ำมันหอยที่ทำขึ้นมาใหม่จากหอยนางรมสด ผัดรวมกับรากผักชีหัวหอมและน้ำมันงา แล้วเติมน้ำซุปที่เหลือจากหมี่เย็นลงไปเคี่ยวให้งวด แล้วกรองเป็นซอส
Fruit Salad
มีผักแต่งที่เหลือเยอะมาก จึงนำมายำรวมกับผลไม้ เอาเสาวรส สับปะรด มะม่วง และน้ำเลมอน มาทำเดรสซิ่ง ได้เป็นเมนูสลัดอีก 1 อย่าง
แกงคั่วสับปะรดหมูกรอบ
นำหมูกรอบที่เหลืออยู่เยอะมาหั่นเป็นชิ้น ทำซอสแกงคั่วสับปะรดราดกินกับมะระที่สุกจนเหลืองเตรียมทิ้งมาหั่นเป็นชิ้นเล็กแล้วเผา
Mac n’ Cheese Shepherd Pie
เส้นสปาเกตตี เพนเน่ ที่เหลือ และชีสที่มีทั้งหมด มาเคี่ยวใหม่ ทำเป็นเมนู Mac n’ Cheese แต่แทนที่จะอบ เชฟกลับเอามันบดมาราดด้านบนแล้วเผาแทน
โซบะเย็น กับอ่องลาบไก่ผัดเม็ดมะม่วง
ผัดต่างๆ ของอาหารจีนในบุฟเฟต์เอามาเคี่ยวรวมกันปรุงรสเพิ่มด้วยเต้าเจี้ยว ได้ออกมาเหมือนซอสเสฉวน ราดบนเส้นโซบะ กินกับแอสพารากัส
Something Chinese
ปลาที่เหลือเป็นชิ้นเล็กๆ เอามาคลุกรวมเป็นยำกับส้มโอ เสาวรส
หมูกะปิยุคใหม่กับสับปะรด
นำหมูที่สุกแล้วจากเมนูต่างๆ มาผัดกับสามเกลอ กระเทียม พริกไทย รากผักชี กะปิผัดเป็นก้อน กินกับผลไม้เปรี้ยวอย่างสับปะรดและองุ่นคล้ายม้าฮ่อ
เกาเหลาลูกชิ้นเนื้อฉบับใหม่ กับซอสเนื้อหม่าล่าและซอสเนื้อหวาน
ไส้กรอก แหนม เนื้อ ที่เหลือเอามาบดรวมกัน ปั้นก้อนทำลูกชิ้นแล้วทอด ซุปก็เอาผักที่เหลือทั้งหมดมาต้มรวมกันในหม้อ ทำเป็นเกาเหลา
Bouillabaisse Soup
ของทะเลทั้งหมด ปลาหมึก ก้างปลา เปลือกกุ้ง เอามาต้มเป็น Bouillabaisse หรือซุปทะเล เคี่ยวแล้วกรองจนได้ซุปใส ส่วนกากที่เหลือเอามาคลุกกับไข่แล้วนึ่งคล้ายห่อหมก ตัดแบ่งออกมาเป็นชิ้นๆ ใส่เข้าไปกินกับซุป
ข้าวแกงกะหรี่ผักในซุปปลาอย่างคนใต้
ข้าวผัดผงกะหรี่ที่เหลือ มีทั้งเนยกี ทั้งผงกะหรี่ อยู่ในนั้น เชฟเลยเอามาตุ๋นในกะทิ เติมยี่หร่า โป๊ยกั้ก กานพลูลงไป ใส่มะม่วงแก้วทั้งสุกและดิบเพิ่มความหวาน เติมฟักทอง แครอท เนื้อปลากะพงลงไปเพิ่มความเข้มข้น ใส่กะปิและพริกตำที่ไว้ผัดกะเพราลงไปด้วย ได้ออกมาเป็นแกงกะหรี่รสอร่อยที่มีความเป็นแกงใต้อีก 1 เมนู
Squid & Veggie Stew with Bread
ปลาหมึกผัดเปรี้ยวเอามาทำเป็นซุปแบบเสฉวน ทานกับขนมปังกรอบ
Bread Pudding and Mulberry Sorbet
ขนมปังเป็นของที่เหลือทิ้งจำนวนมาก ทำให้เชฟขนมหวานเลือกทำ Bread Pudding เพื่อจะใช้ขนมปังที่มีอยู่มากมายให้หมด เอาครีมตีรวมกับหัวหอมใหญ่ปั่นจนได้เป็นน้ำข้นๆ เอาไปใส่ขนมปัง อบ แล้วโรยน้ำตาล เผาจนเป็นคาราเมล ทานคู่กับไอศกรีมลูกหม่อน
ด้วยทักษะและประสบการณ์ของเชฟ หากไม่บอกก็ไม่มีทางรู้เลยว่าเมนูเหล่านี้มาจากอาหารที่เหลือเตรียมจะทิ้งจากบุฟเฟต์โรงแรมเดียวที่รองรับคน 200 คน ซึ่งสามารถทำเป็นอาหารอีกหนึ่งมื้อเลี้ยงคนได้อีก 200 คน ถ้าคิดง่ายๆ ว่ามีบุฟเฟต์แบบนี้ตลอด 1 ปี ก็สามารถทำอาหารเลี้ยงคนไปได้อีก 1 ปี
ก่อนหน้านี้ผมได้คุยกับ เชฟโบ-ดวงพร ทรงวิศวะ แห่งร้าน Bo.Lan และเป็นผู้สร้างงาน {Re} Food Forum นี้ขึ้นมา เชฟโบเล่าว่าที่จริงแล้วอาหารบุฟเฟต์ของโรงแรมมีมาตรฐานความปลอดภัยอยู่ เรียกว่า HACCP หรือ Hazard Analysis Critical Control Point ใช้ควบคุมความสดสะอาดของอาหารเพื่อความปลอดภัยของคนกิน เช่นถ้าปลาดิบที่เสิร์ฟถูกวางไว้ในอุณหภูมิที่เหมาะสม แต่เวลาเกินที่กฎกำหนดไว้จะต้องถูกทิ้งทันที อุตสาหกรรมงานบริการโดยเฉพาะโรงแรมส่วนใหญ่จะใช้มาตรฐานนี้เพื่อความปลอดภัย แต่ก็เป็นสิ่งที่ทำให้เกิดของเหลือจำนวนมากเช่นเดียวกัน
ถึงมื้ออาหารแบบนี้จะเกิดขึ้นได้ยากในโลกของความจริง เพราะมีเรื่องความสะอาดและปลอดภัยของคนกินที่แต่ละโรงแรมต้องมีเป็นมาตรฐาน แต่ก็ถือว่าเป็นมื้อที่ช่วยชี้ให้เห็นวิธีการแก้ปัญหาที่น่าสนใจ และสิ่งที่กลุ่มเชฟอยากเปลี่ยนแปลงให้ได้ก็คือความคิดของคนทั้งโรงแรมที่เป็นคนใช้ทรัพยากร และผู้บริโภค
ความหรูหราอาจจะไม่ใช่ความฟู่ฟ่าแต่อาจจะถูกมองเป็นความฟุ่มเฟือย และอาจไม่ใช่คำตอบที่ดีที่สุดของอาหารบุฟเฟต์ ความหรูหราอาจจะมาพร้อมความยั่งยืน ต่อไปความครีเอทีฟและการช่วยกันใช้ทรัพยากรอาหารอย่างมีประสิทธิภาพและยั่งยืนอาจจะเป็นทางออกที่ดูหล่อเหลามากกว่าก็ได้ ใครจะรู้
อ้อ มื้อนี้ใช้ของที่เหลือหมดเกลี้ยงนะครับ
ส่วนอาหารมื้อนี้ก็เกลี้ยงเช่นกัน