วิชา: สามัญคือสำคัญ
คำอธิบายรายวิชา: ฝึกฝนทักษะในการมองเห็นความงามในความธรรมดาสามัญ
ประเภทวิชา: วิชาสามัญ (มากๆ)
ประเทศ: ไทย

ห้องเรียนธรรมชาติในเมืองเล็กๆ ที่เต็มไปด้วยสายน้ำ ต้นฤดูฝน เมฆฝนก้อนโตลอยต่ำอยู่เหนือบ้านและทุ่งนาของเรา ลมเขย่าตะเกียงและม่านไม้ไผ่เสียงดัง ม่านฝนพลิ้วบางบดบังเทือกเขาเป็นชั้นๆ จนทั้งหมดจางหายไปกับท้องฟ้า ที่นั่นเราแยกไม่ออกว่าตรงไหนแผ่นดิน ตรงไหนท้องฟ้า ดวงอาทิตย์ยังเหลือเพียงแค่จุดขาวรางเลือนบนฟ้าสีเทา เสียงน้ำไหลลอยตามลมเย็นมาจากลำเหมือง

ระดับน้ำที่สูงขึ้นเป็นหมายที่ชาวนาแถบนี้รู้หน้าที่ดีว่า ต้องหามจอบออกเดินไปตามคันนาเพื่อทำอะไร การปล่อยให้น้ำจากเมฆมาสัมผัสดินในผืนนาเป็นสิ่งสำคัญที่ต้องรีบทำก่อนสิ่งอื่นใด มดรีบขนไข่และปิดรัง ปูออกจากรูดิน กบเขียดพากันวางไข่ ทุกชีวิตฉกฉวยเวลาที่สุกงอมและหอมหวนนี้อย่างไม่เอียงอาย

เชียงดาว เชียงดาว

Nature 101 เราจะบันทึกความงาม ความจริงของโลกนี้ได้อย่างไร

นั่นเป็นคำถามที่เรามีในขณะที่เริ่มหาหนทางในการเรียนรู้ด้วยตนเองของเด็กอนุบาลและประถม 2 คนในบ้านเรียนทางช้างเผือก ทำไมต้องบันทึกความงามและความจริงของโลก อาจเป็นเพราะทั้งสองสิ่งนี้แสดงตัวอยู่พร้อมกันในกิจการต่างๆ ของโลก ไม่สามารถแยกออกโดยโดดเดี่ยวและยังคงรักษาสภาพของตนไว้ได้ หากเราต้องการเรียนรู้โลก

เราอาจต้องตอบคำถามนี้เสียก่อน ความงามที่ไม่จริงยังคงงามอยู่ไหม หรือความจริงที่แยกความงามออกไปนั้น มันยังคงจริงอยู่แค่ไหน เปรียบดั่งสมการที่ไร้ความงามยังจริงอยู่ไหม ดอกไม้ที่ชักชวนผึ้งมาผสมเกสรเพื่อประกันอนาคตของระบบไม่งามได้ไหม รังที่นกตัวผู้สร้างแค่กองเศษฟางก็อุ่นได้นั่นพอไหม แสงของหิ่งห้อยที่ไม่ต้องกะพริบ ปีกผีเสื้อที่ไร้สีสันและลวดลาย และรูปทรงของใบไม้ที่เหมือนๆ กันทั้งหมด วิทยาศาสตร์และศาสตร์ทางศิลปะที่แยกเป็นคนละเรื่องคนละโลกมีแต่ในสมมติของความคิดเท่านั้น ความงามไม่ได้ถูกคิดค้นขึ้นมา แต่ถูกรับรู้ เรียนรู้ ทำความเข้าใจ และนำมาใช้เหมือนกับวิทยาศาสตร์ที่สังเกต รับรู้ เรียนรู้ ทำความเข้าใจธรรมชาติ ทั้งสองสิ่งที่เป็นเหมือนการแสดงออกของธรรมชาติที่นักฟิสิกส์ได้เรียนรู้จากแสง ที่เป็นทั้งพลังงานและอนุภาคในเวลาเดียวกัน หรือจากพฤติกรรมของอิเล็กตรอนที่อยู่ในทุกที่และไม่อยู่ในที่ใดเลย ขึ้นอยู่กับว่าผู้สังเกตการณ์จะมองจากมุมมองใด ด้วยท่าทีเช่นไร

เชียงดาว

เชียงดาว เชียงดาว

ทักษะและทัศนคติของผู้สังเกตจึงมีผลมากต่อการแปลผลจากความจริง นั่นคือเราเป็นตัวแปรในการเรียนรู้ เรามีผลต่อความงามที่เป็น ต่อความจริงที่เห็น การฝึกฝนทั้งทางทักษะ ทัศนคติ และระบบประสาทสัมผัส จึงมีความสำคัญในฐานะที่เป็นพื้นฐานในการเรียนรู้โลก ความสามารถที่จะมองเห็นความงามในความจริง

เราเริ่มต้นด้วยการรักษาความอยากรู้อยากเห็นที่มีอยู่เป็นพื้นเดิมของเด็กๆ ไม่ให้ถูกทำลายไปด้วยความรักและความหวังดี แล้วค่อยๆ พาเขาไปรู้จักเพื่อนใหม่ที่แตกต่างออกไป ทั้งไส้เดือน กิ้งกือ หนอนหัวขวาน ด้วงดิ่ง ด้วงงวงยีราฟ ชีปะขาว แมลงปอน้ำตก ปลาพลวง ปลาเลียหิน ปลาไหล ปูนา นกเอี้ยง นกปากห่าง เป็ดแดง นกแสก นกเค้าโมง นกติ้ด ค้างคาว…

วิชามองความงามในความสามัญ ธรรมชาติ ธรรมชาติ

ในที่สุดเราจะเริ่มเห็นทักษะที่สำคัญ คือเด็กๆ จะรู้จักและรู้วิธีปฏิบัติตัวต่อเพื่อนใหม่ของเขา เป็นมิตรและสามารถเข้าใกล้เพื่อนใหม่ได้อย่างไม่เบียดบังซึ่งกันและกัน เปิดโอกาสให้เกิดการเรียนรู้สิ่งนั้นบนความเป็นจริง ไม่เกิดมายาคติที่เคลือบแคลง รู้สึกปลอดภัย สงบและสว่าง ในขณะที่เราเดินบนทางดินในป่า ใบไม้กี่ล้านใบที่เราเดินผ่านไปโดยไม่ได้เกิดการรับรู้สิ่งใด เราอาจพูดได้ว่า ก็ไม่เห็นมีอะไรน่าสนใจ ไม่มีอะไรน่าเรียนรู้ ไม่บอกให้ดูนี่ หรือฉันมีเรื่องที่จะต้องคิดจริงจังและกำลังยุ่งมากกว่ามามองใบไม้ที่พื้น

หากแต่ในความเป็นจริง ใบไม้หนึ่งใบนั้นเต็มไปด้วยความรู้ แม้มันจะหลุดร่วงและใกล้เน่าเปื่อยเต็มที สีที่เปลี่ยนไปจากสีเขียว เหลือง แดง น้ำตาล ดำ เส้นใบที่ลำเลียงน้ำ ขนเล็กๆ ที่อยู่ใต้ใบ ผิวมันลื่นหรือหยาบสาก ร่องรอยจากการกัดของผึ้งกัดใบ หนอนชอนใบ เห็ดรา รอยไหม้ บ้านของแมลงที่มาทำรัง… ทั้งหมดแสดงความจริงอยู่ที่นั่น ไม่ได้สนใจว่าเราจะมีข้ออ้างที่สมเหตุสมผลเพียงใดในการเดินเลยไป เขาแค่อยู่ที่นั่น

ธรรมชาติ ธรรมชาติ ธรรมชาติ

รอยที่สปอร์เห็ดทิ้งเอาไว้ (Spore Print) จากการเอาเห็ดมาวางบนกระดาษนิ่งๆ แล้วเอาฝาครอบกันลมทิ้งไว้คืนนึง

ธรรมชาติ ธรรมชาติ

เราจึงหาอุบายต่างๆ ในการหยุดเดินเพื่อให้โอกาสในการเรียนรู้เกิดขึ้นแม้เพียงชั่วเวลาหนึ่ง ทั้งจับ จ้อง ลูบ ส่อง ขุด ดม ชิม…รู้สึก เมื่อเป็นมิตรแล้ว และมีความรู้สึกต่อสิ่งนั้นแล้ว ก็ไม่ยากที่จะเกิดทักษะใหม่ขึ้นมา ความสามารถในการมองเห็นความงามในความจริง เราไม่สามารถตอบคำถามที่ว่า มันจะมีทักษะนี้ไปเพื่ออะไรได้ในเวลานี้

แต่ก็เหมือนกับคำถามอื่นๆ อีกหลายคำถามที่เราไม่มีคำตอบที่สมเหตุผลให้ (หรือเพราะเราไม่ควรตอบแทนเด็กๆ) แค่รู้สึกและเห็นชัดว่าพวกเขาได้เติบโตใกล้ชิดโลก บนความจริง มีความงาม ความสุข สามารถที่จะปรับตัวได้ เรียนรู้ได้ด้วยตนเอง เป็นมิตร อิสระ และมีความสร้างสรรค์ นั่นก็มากพอกับการทำห้องเรียนเล็กๆ แห่งนี้แล้ว

ธรรมชาติ

วิชา: สามัญคือสำคัญ
คุณสมบัติผู้เรียน: อยากเรียน
เก็งข้อสอบ: มีความสุขง่ายไม่เรื่องมาก ปรับตัวได้ เป็นมิตรกับธรรมชาติและตนเองใน 3 สัปดาห์
วิชาต่อเนื่อง: Advance Nature Appreciation, Nature Application 1 (Colors)


ถ้าคุณมีประสบการณ์เดินทางแปลกใหม่ / บทเรียนจากการไปใช้ชีวิตในทั่วทุกมุมโลก เชิญส่งเรื่องราวของคุณพร้อมภาพถ่ายประกอบบทความ รูปถ่ายผู้เขียน ประวัติส่วนตัวผู้เขียน ที่อยู่ เบอร์โทรติดต่อ และชื่อ Facebook มาที่อีเมล [email protected] ระบุหัวข้อว่า ‘ส่งต้นฉบับสำหรับคอลัมน์ Travelogue/โรงเรียนนานาชาติ’

ถ้าผลงานของคุณได้รับการตีพิมพ์ลงในเว็บไซต์ เราจะมีสมุดบันทึกปกหนังเล่มสวยส่งให้เป็นที่ระลึกด้วยนะ

Photographer

Avatar

คทา มหากายี

เรียนออกแบบแต่ไม่ได้ทำแบบที่เรียน มาออกแบบมูลนิธิกระต่ายในดวงจันทร์แทน เริ่มทำงานกับเด็กๆ และธรรมชาติมาตั้งแต่ พ.ศ. 2540 หลงป่าอยู่หลายสิบปีจนปัจจุบันมาโผล่กลางทุ่งนาที่เชียงดาว ทำบ้านเรียนกับลูกๆ สองคน และกำลังเรียนรู้ไปพร้อมกับพวกเขา