ในเดือนมีนาคมนี้จริงๆ มีวันสำคัญหรือเหตุการณ์สำคัญหลายอย่างเกิดขึ้น หนึ่งในนั้นคือ ‘งานฉลองวันแห่งชัยชนะของท้าวสุรนารี’ หรือ ‘งานย่าโม’ ที่ถือเป็นงานประจำปีของโคราชหรือจังหวัดนครราชสีมา จัดขึ้นเพื่อเคารพสักการะและเชิดชูเกียรติในวีรกรรมของท้าวสุรนารีและเหล่าบรรพบุรุษชาวนครราชสีมา โดยจัดขึ้นระหว่างวันที่ 23 มีนาคม – 3 เมษายนของทุกปี ดังนั้น ผมเลยจะขอพาไปชมวัดที่ท้าวสุรนารีสร้างขึ้น นั่นก็คือ วัดศาลาลอย จังหวัดนครราชสีมา นั่นเองครับ
วัดศาลาลอยแห่งนี้สร้างขึ้นโดย ท้าวสุรนารี และ พระยาสุริยเดช ผู้เป็นสามี ภายหลังจากเสร็จศึกกับกองทัพของเจ้าอนุวงศ์ที่ทุ่งสัมฤทธิ์ เล่ากันว่า ขณะที่ยกทัพกลับเมืองนครราชสีมา ท้าวสุรนารีได้แวะพักบริเวณท่าตะโก (ใกล้กับบริเวณวัดท่าตะโกในปัจจุบัน) พร้อมกับสั่งให้ทหารทำแพเป็นรูปศาลาเสี่ยงทายลอยไปตามลำตะคอง พร้อมกับตั้งจิตอธิษฐานว่า หากแพรูปศาลานี้ลอยไปติดที่ใด จะสร้างวัดไว้เป็นอนุสรณ์ แพดังกล่าวลอยไปติดที่ริมฝั่งขวาของลำตะคองซึ่งเป็นวัดร้าง จึงได้สถาปนาขึ้นเป็นวัดและตั้งชื่อวัดแห่งนี้ว่า ‘วัดศาลาลอย’
เมื่อท้าวสุรนารีถึงแก่อสัญกรรมจึงได้นำอัฐิของท่านมาบรรจุไว้ในเจดีย์ที่วัดแห่งนี้ ต่อมาวัดแห่งนี้ได้ร้างลง จึงย้ายอัฐิของท้าวสุรนารีไปไว้ที่วัดพระนารายณ์มหาราชฯ ก่อนที่จะมีการฟื้นฟูบูรณะวัดขึ้นอีกครั้ง และย้ายอัฐิส่วนหนึ่งจากวัดพระนารายณ์มหาราชฯ กลับมาประดิษฐานไว้ที่วัดศาลาลอยแห่งนี้ดังเดิม
อาคารสำคัญของวัดศาลาลอยที่เมื่อเข้ามาแล้วจะเห็นเป็นอันดับแรก นั่นก็คือ อุโบสถหลังปัจจุบัน ที่บทความของ ภารณี อินทร์เล็ก ใน วารสารหน้าจั่ว กล่าวถึงอุโบสถแบบศิลปะไทยประยุกต์ที่สร้างขึ้นภายใต้แนวคิดของหลวงพ่อมหามี เจ้าอาวาสวัดขณะนั้น ว่า“จะว่างามก็งามที่สุด จะว่าขี้เหร่ที่สุด เพราะมีอยู่หลังเดียว” เป็นผลงานการออกแบบของ รศ. ดร.วิโรฒ ศรีสุโร ปราชญ์สถาปัตยกรรมแห่งลุ่มน้ำโขง โดยมี สมควร อินทรพาณิชย์ เป็นวิศวกร
อุโบสถหลังนี้เริ่มสร้างใน พ.ศ. 2510 และเสร็จสมบูรณ์ใน พ.ศ. 2517 ใช้งบประมาณทั้งสิ้นประมาณ 950,000 บาท อาจจะมองว่าไม่แพงเมื่อเทียบกับปัจจุบัน แต่อย่าลืมนะครับ นี่คือมูลค่าการสร้างเมื่อเกือบ 50 ปีก่อน ดังนั้น ถ้ามาตีเป็นเงินในยุคนี้ก็ถือว่าไม่เบาเลยทีเดียว
ความน่าสนใจของอุโบสถหลังนี้เริ่มตั้งแต่แนวความคิดเลยครับ เพราะอาจารย์วิโรฒตั้งใจออกแบบให้เป็นทรงเรือสำเภา เพื่อให้เป็นดั่งพาหนะที่จะนำทุกคนไปสู่พระนิพพาน ซึ่งจริงๆ แล้วเป็นแนวคิดที่มีมาแต่โบราณ ไม่ใช่เรื่องแปลกใหม่อะไร ถ้าจะมีอะไรที่แปลกใหม่ก็คงเป็นรูปทรงอันแปลกประหลาดของอุโบสถหลังนี้ ที่ในระยะแรกมีคำวิจารณ์ส่วนใหญ่ค่อนไปทางลบ ผู้ออกแบบจึงได้สร้างประติมากรรมรูปลิงปิดปาก-ปิดหูหน้าทางเข้าอุโบสถ เพื่อจะสื่อว่า ผู้สร้างตั้งใจสร้างอุโบสถโดยไม่สนเสียงคำวิจารณ์
แต่เชื่อไหมครับ อุโบสถหลังนี้ได้รับรางวัลจากสมาคมสถาปนิกสยามฯ ใน พ.ศ. 2516 เนื่องจากความโดดเด่นของอาคารที่เกิดจากความพยายามของผู้ออกแบบ อันประกอบไปด้วยการนำเทคโนโลยีสมัยใหม่มาช่วยสร้างสรรค์อาคารและสร้างบรรยากาศใหม่ๆ ในทางศาสนา การนำองค์ประกอบทางสถาปัตยกรรมท้องถิ่นมาผสมผสานอย่างลงตัว และการผสมผสานประติมากรรมกับส่วนประกอบอื่นๆ ของอาคารให้เข้ากับตัวอาคารอย่างมีเอกภาพ แค่สตอรี่ของตัวอาคารยังน่าสนใจขนาดนี้ เราลองไปชมของจริงกันดีกว่าครับ
พื้นของอุโบสถวัดศาลาลอย แบ่งออกเป็น 3 ระดับ เริ่มจากกำแพงแก้วทำเป็นรูปดอกบัวลดรูป ถัดเข้ามาเป็นเขตพันธสีมา เป็นเสมานั่งแท่นทั้ง 8 ทิศ เป็นใบเสมา 3 แฉกประดับครุฑยุดนาคบนฐานบัว และชั้นในเป็นอุโบสถทรงยกพื้นสูงโดยชั้นล่างใช้เป็นที่เก็บของ
อุโบสถเป็นงานคอนกรีตเสริมเหล็กทรงเรือสำเภา สอดคล้องกับการตั้งบ่อน้ำด้านหน้าของอุโบสถที่สื่อถึงมหาสมุทร ตัวอุโบสถมีมุขยื่นออกมาเฉพาะด้านหน้า มีช่อฟ้าที่ลดรูปจนดูคล้ายกับส่วนทวนหัวที่ใช้บังคับในเรือสำเภา ที่ผนังด้านนอกทั้งหน้าและหลังประดับด้วยประติมากรรมดินเผาจากอำเภอด่านเกวียน จังหวัดนครราชสีมา เป็นพุทธประวัติตอนสำคัญ 2 ตอน โดยที่ด้านหน้าทำเป็นตอนมารผจญ
ส่วนด้านหลังเป็นตอนเสด็จลงจากสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ ซึ่งงานดินเผาจากอำเภอด่านเกวียนนี้ยังนำไปใช้เป็นกระเบื้องมุงหลังคาด้วย เรียกได้ว่าเป็นการนำวัสดุในท้องถิ่นมาใช้อย่างลงตัว ส่วนด้านข้างมีหน้าต่างรูปทรงเรียบง่ายด้านละ 4 บาน ด้านบนประดับด้วยกระเบื้องดินเผา ส่วนด้านล่างมีคันทวยที่ปกติจะรองรับหลังคา แต่ของที่นี่เอามาใช้รองรับหน้าต่างแทน
ประตูทางเข้าอุโบสถเองก็มีความน่าสนใจไม่แพ้กัน เพราะทำจากทองแดงรมดำ เล่าเรื่องเวสสันดรชาดกครบ 13 กัณฑ์ ซึ่งเหตุที่เลือกเวสสันดรชาดกมาใช้นั้นเพราะพระเวสสันดรเคยเปรียบเทียบกัณหาและชาลี พระโอรสและพระธิดาของพระองค์เป็นดั่งเรือสำเภาสำหรับข้ามห้วงวัฏสงสารไปให้ถึงฟากฝั่งพระนิพพาน และเมื่อผ่านเข้ามาก็จะพบกับความเรียบง่ายของด้านในที่ไม่ได้มีการตกแต่งใดๆ มีเพียงพระประธานยืนปางห้ามสมุทรสีขาวที่ห้องท้ายพระอุโบสถเท่านั้น เรียกได้ว่า เป็นอุโบสถที่ดูเรียบง่าย แต่แฝงด้วยรายละเอียดและความซับซ้อนเอาไว้อย่างมากมายเลยทีเดียว
นอกจากอุโบสถหลังปัจจุบันแล้ว วัดศาลาลอยยังรักษาอุโบสถหลังเก่าที่สร้างขึ้นมาตั้งแต่เมื่อแรกสร้างวัดเอาไว้ อุโบสถหลังนี้เป็นอุโบสถขนาดเล็ก มีทางเข้า-ออกเพียงทางเดียวแบบที่เรียกว่า ‘โบสถ์มหาอุตม์’ ภายในประดิษฐานพระพุทธรูปปางมารวิชัยศิลปะพื้นบ้านล้านช้าง ส่วนหน้าอุโบสถหลังเก่านี้มีเจดีย์องค์เล็กๆ ซึ่งเป็นที่บรรจุอัฐิของย่าโม ตั้งอยู่ข้างกับอนุสาวรีย์ย่าโมที่จำลองมาจากต้นตำรับที่บริเวณลานย่าโมครับ
ดังนั้น เราจะเห็นว่าไม่ใช่ว่าของดีของงามจะต้องเป็นของโบราณที่สร้างมานับร้อยปีเสมอไป บางครั้งงานศิลปกรรมที่งดงามอาจจะอยู่ในงานสมัยใหม่ที่มีอายุแค่หลักสิบปีก็ได้ เพราะในท้ายที่สุดแล้ว ต่อให้ใครจะบอกว่า ที่นั่นงาม ที่นี่สวย แต่คุณเท่านั้นที่จะเป็นคนตัดสินว่า สำหรับคุณแล้ว อะไรคือความสวยความงามในแบบของคุณครับ
เกร็ดแถมท้าย
- วัดศาลาลอยตั้งอยู่นอกแนวคูเมืองนครราชสีมาไปทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือนะครับ การเดินทางไปวัดแห่งนี้ถ้ามีพาหนะส่วนตัวก็เรียกได้ว่าสะดวกสบายมากทีเดียวครับ จะรถยนต์ รถจักรยานยนต์ หรือรถจักรยาน ก็ได้ทั้งนั้นครับ แถมยังมีป้ายเป็นจุดสังเกตด้วย รับรองว่าไม่หลงแน่นอน
- และถ้ามาที่จังหวัดนครราชสีมาแล้ว ก็ไม่ควรพลาดที่จะไปนมัสการอนุสาวรีย์ท้าวสุรนารีที่บริเวณลานย่าโมนะครับ จะไปทั้งกลางวันและกลางคืนก็ได้ จะได้สัมผัสบรรยากาศทั้งสองแบบเลยครับ
- ส่วนเรื่องงานย่าโมประจำ พ.ศ. 2563 นั้น เนื่องจากสถานการณ์การระบาดของไวรัส Covid-19 ทำให้งานย่าโมปีนี้จะเลื่อนออกไปก่อน แต่จะคงการรำบวงสรวงและและพิธีบวงสรวงอนุสาวรีย์ท้าวสุรนารีเอาไว้นะครับ ใครสนใจรายละเอียดลองหาข่าวนี้ในอินเทอร์เน็ตได้ครับผม
- แต่ถ้าใครไปแล้วเวลายังเหลือแล้วอยากเที่ยววัด ผมขอแนะนำ 6 วัดเก่าคู่เมืองโคราชเลยครับ ซึ่งประกอบด้วย วัดพระนารายณ์มหาราชฯ ที่ผมพูดถึงไปแล้ว วัดบูรพ์ วัดพายัพ วัดบึง วัดสระแก้ว และวัดอีสาน ครับ
อ้างอิง
อุโบสถวัดศาลาลอย: งานสถาปัตยกรรมสมัยใหม่ในพุทธสถาปัตยกรรม โดย ภารณี อินทร์เล็ก
