“Habemus papam!”
“ไม่ใช่ประโยคนี้! เดี๋ยวท่านตกใจ ต้องพูดว่า Viva il Papa ต่างหาก!”
เพื่อนผมติง หลังติดใจกับประโยคแรกที่เราเคยใช้ตะโกนเมื่อหลายปีก่อน ทันทีที่ สมเด็จพระสันตะปาปาฟรังซิส ทรงเผยพระองค์หน้าพระแกลลานมหาวิหารเซนต์ปีเตอร์ ณ กรุงวาติกัน ใน ค.ศ. 2013 คริสตชนทั่วโลกต่างพร้อมใจกันตะโกนประโยค “Habemus Papam” หรือ “เรามีสมเด็จพระสันตะปาปา (องค์ใหม่) แล้ว” จากเหตุการณ์นั้นมา โลกทั้งใบต่างก็จับจ้องกันว่า พระคาร์ดินัลนักเคมีชาวอาร์เจนตินาผู้ได้ขึ้นเป็นพระสันตะปาปาพระองค์ใหม่ จะมอบสารแห่งสันติภาพอะไรให้แก่โลกบ้าง
เวลาผ่านไป 6 ปี เร็วเหมือนกันที่วันนี้ผมได้ร้องตะโกน “Viva il Papa” หรือ “สมเด็จพระสันตะปาปาทรงพระเจริญ” ที่เมืองไทย ในระยะที่ห่างจากพระองค์ไม่ถึง 2 เมตร ทรงอุ้มบรรดาเด็กๆ มาจูบอย่างอ่อนโยนตลอดทางที่เสด็จ
พระองค์ทรงสืบสานปณิธานของสมเด็จพระสันตะปาปาจอห์น ปอลที่ 2 ที่จะเสด็จเยี่ยมเยียนให้กำลังใจผู้คนในประเทศต่างๆ นำความรักของพระคริสต์ไปมอบให้แก่ทุกที่ที่มีความเกลียดชัง นำสันติลงไปในจิตใจของมนุษย์ทุกคน ช่วยให้พวกเขาตระหนักว่า ทุกคนเป็นพี่น้องกันในครอบครัวใหญ่บนโลกใบนี้ ดังที่พระคริสต์ทรงสอนไว้
ใจหนึ่งผมก็สงสารท่าน เพราะคนแก่อายุถึง 83 ปี มีปอดเพียงข้างเดียว และแข้งขาก็เดินไม่ค่อยจะไหว ทำไมต้องออกไปเยี่ยมลูกๆ ทั่วโลก ด้วยสมณสมัยเพียงไม่กี่ปี พระองค์ได้เสด็จเยี่ยมประเทศต่างๆ ไม่ต่ำกว่า 32 ประเทศ ทั้งประเทศคาทอลิก ประเทศมุสลิม และประเทศที่ไม่นับถืออะไรเลย ถือว่าเยอะมากสำหรับผู้นำที่ต้องดำรงตำแหน่งไปตลอดชีวิต และปกครองประชากรคาทอลิกกว่า 1,300 ล้านคนทั่วโลก
สมเด็จพระสันตะปาปาทรงชราภาพมากแล้ว เหมือนคุณปู่คุณตาคนหนึ่ง ทุกครั้งที่พระองค์มีอาการหอบหรือเดินกระโผลกกระเผลกขึ้นลงบันได ผมก็ต้องร่วมลุ้นไปกับพระเป็นเจ้าทุกครั้งว่าขอให้พระองค์อยู่กับเรานานๆ เพราะไม่ง่ายนักที่ในโลกของเราจะมีคนที่กล้ายืนหยัดพูดเรื่องศีลธรรมมากกว่าผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจ
“พระฝรั่งจะมาทำอะไรที่เมืองไทย บ้านเราก็สงบดีนี่” เพื่อนต่างศาสนาอาจจะถาม
ไทยแลนด์ของเรามีสันติภาพดีอยู่ แต่วัตถุประสงค์หลักของพระองค์ที่เสด็จมาเยี่ยมเหล่าคริสตชนชาวไทยที่มีจำนวนไม่ถึง 1 เปอร์เซ็นต์ ก็เพื่อให้กำลังใจและร่วมฉลอง 350 ปี การเผยแผ่ธรรมของบรรดามิชชันนารีตั้งแต่สมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช โดยบรรดาธรรมทูตของคณะมิสซังต่างประเทศแห่งกรุงปารีส (MEP) คณะนี้ก็ยังทำงานอยู่ในไทยจนถึงทุกวันนี้
ถือเป็นคณะบาทหลวงที่ทำงานในสยามมายาวนานที่สุด และเป็นผู้วางรากฐานศาสนจักรคาทอลิกไทย แม้ศาสนาคริสต์นิกายโรมันคาทอลิกเข้ามาพร้อมกับชาวโปรตุเกสเป็นพวกแรก แต่ผู้ที่คอยบ่มเพาะดูแลรดน้ำจนเติบใหญ่คือบรรดามิชชันนารีชาวฝรั่งเศสเหล่านี้ ซึ่งท่านทำงานด้วยใจ และอาจจะกล้าพูดได้ว่า ในยุคล่าอาณานิคมช่วงรัชกาลที่ 5 ซึ่งชาวยุโรปมักถูกมองว่าใช้ศาสนาคริสต์เป็นเครื่องมือแสวงหาเมืองขึ้น มิชชันนารีฝรั่งเศสเหล่านี้กลับยืนข้างคนสยาม จนยืนหยัดได้ด้วยตัวเอง เป็นศาสนจักรท้องถิ่นที่ปกครองโดยบาทหลวงชาวคาทอลิกไทยในทุกวันนี้
โป๊ปตรัสอะไรกับลูกๆ ชาวไทยของพระองค์บ้าง
“การแสวงหาครอบครัวที่ไม่รู้จัก” บทเทศน์ที่สนามศุภชลาศัย
วัตถุประสงค์หลักของการเสด็จเยือนไทยครั้งนี้คือการร่วมฉลอง 350 ปี ผมได้มีโอกาสร่วมมิสซาที่สนามศุภชลาศัย เป็นจุดเล็กๆ ท่ามกลางคริสตชนกว่า 50,000 คนที่หลั่งไหลมาจากทั่วประเทศ ไม่สิ ทั่วเอเชียต่างหาก เราเดินไปพร้อมๆ กับคริสตชนเวียดนามเรือนหมื่น ทั้งชาวจีน กัมพูชา มาเลเซีย ฯลฯ
ครั้งนี้พระองค์ทรงแสดงความยินดีกับความสำเร็จของบรรดาธรรมทูตในอดีต ที่ได้หว่านเมล็ดพันธุ์แห่งความเชื่อลงในสยามประเทศจนเกิดเป็นพระศาสนจักรไทย แต่ทรงตรัสในบทเทศน์ว่า การเสด็จเยือนในวันนี้ไม่ใช่การมาร่วมฉลองหรือระลึกถึงอดีตอันงดงาม แต่ต้องการเป็นขวัญกำลังใจให้คริสตชนชาวไทย ในฐานะ ‘ศิษย์ของบรรดาธรรมทูต’ เพื่อทำงานเผยแผ่คำสอนของพระคริสต์ต่อไปข้างหน้า
สมเด็จพระสันตะปาปาทรงเน้นว่า การเผยแผ่ศาสนาในยุคปัจจุบันไม่ได้เน้นการเพิ่มจำนวนสมาชิกหรือการสร้างอิทธิพลทางการเมือง แต่ทรงยกพระดำรัสของพระเยซูคริสต์ที่ตรัสว่า “ผู้ที่ปฏิบัติตามวาจาของเรา คือมารดาและพี่น้องของเรา”
นั่นหมายความว่า ทุกคนมีสิทธิ์ที่จะเป็นหนึ่งเดียวกันในครอบครัวของพระคริสต์ และเป็นพี่น้องกับมนุษย์ทั่วโลก บรรดาธรรมทูตสมัยโบราณต่างสละครอบครัวของตน ออกจากบ้านเกิดเมืองนอน เพื่อ ‘ภิกขาจาร’ (ทรงใช้คำว่าภิกขาจาร ซึ่งเป็นรูปศัพท์โบราณ ตั้งแต่ในสมัยยุคกลางที่นักบวชในศาสนาคริสต์ยังมีประเพณีออกไปขออาหาร คล้ายกับการบิณฑบาตในศาสนาพุทธ)
ภิกขาจารอะไร บรรดาธรรมทูตสมัยอยุธยาไม่ได้แสวงหาอาหาร แต่แสวงหาครอบครัวของพระคริสต์ที่พวกเขายังไม่รู้จัก ก็คือใครก็ได้ที่พร้อมจะปฏิบัติตามพระวาจาของพระองค์ และอยู่กับพวกเขาเหมือนคนในครอบครัวจริงๆ โดยมีความรักเชื่อมโยงสมาชิกเข้าด้วยกัน เหมือนกับสโลแกนของการเสด็จเยือนประเทศไทยครั้งนี้ คือ ‘ให้รักเป็นสะพาน’ เพราะทุกสิ่งทุกอย่างจะกลับมาเชื่อมโยงกันได้อีกครั้ง ต้องอาศัยความรัก ไม่ใช่ความรุนแรง แม้ว่าจะเป็นความขัดแย้งที่ดูเหมือนจะไร้หนทางที่สุดก็ตาม
เชื่อมสัมพันธ์พุทธ-คริสต์ สหายเก่า ณ วัดราชบพิธฯ
เมื่อ 35 ปีก่อน สมเด็จพระสันตะปาปาจอห์น ปอลที่ 2 เสด็จเยือนประเทศไทย ครั้งนั้นได้เข้าเฝ้าสมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงชินวราลงกรณ ที่วัดราชบพิธฯ อันเป็นวัดที่พระองค์ประทับ เป็นเรื่องบังเอิญที่ปัจจุบันนี้ สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราชก็ประทับที่วัดราชบพิธฯ ดุจเดิม จึงเป็นครั้งที่ 2 ในประวัติศาสตร์ที่สมเด็จพระสันตะปาปาเสด็จเยือนวัดราชบพิธฯ และทางวัดก็ยังเก็บรักษาพระเก้าอี้ชุดเดิมที่สมเด็จพระสันตะปาปาจอห์น ปอลที่ 2 ประทับนั่งไว้ โดยซ่อมบำรุงให้อยู่ในสภาพเดิม และให้โป๊ปฟรังซิสประทับนั่งเช่นกัน
โป๊ปและคณะบิชอปทรงเคารพประเพณีไทย ทรงถอดฉลองพระบาทก่อนเข้าไปในพระอุโบสถ และประทับนั่งเคียงข้างสมเด็จพระสังฆราชเสมอกันอย่างสมพระเกียรติ เป็นภาพที่น่ารักมากๆ เมื่อเห็น ‘พระสังฆราชทั้งสอง’ ทรงจูงพระหัตถ์กันและกันอย่างใกล้ชิด
ในครั้งนี้สมเด็จพระสังฆราชทรงมีพระราชปฏิสัณฐานอย่างลึกซึ้ง ทรงระลึกถึงความสัมพันธ์ระหว่างสยามกับวาติกันตั้งแต่โบราณกาล การมาเยือนสยามครั้งนี้มิใช่การพบปะของมิตรใหม่ แต่เป็นสหายเก่าที่สนิทแนบแน่นกันมานาน
สมเด็จพระสังฆราชทรงแจ้งให้สมเด็จพระสันตะปาปาทราบว่า ใต้ฐานชุกชีของพระพุทธอังคีรส พระประธานเป็นที่ประดิษฐานพระบรมอัฐิของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินี และพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร
ซึ่งเป็นพระมหากษัตริย์และพระบรมราชินีไทยที่เคยเสด็จเยี่ยมพระสันตะปาปาพระองค์ต่างๆ ณ กรุงวาติกันมาแล้วทั้งสิ้น และรัชกาลที่ 5 ยังเป็นกษัตริย์ต่างศาสนาพระองค์แรกที่ได้เสด็จเข้าเฝ้าพระสันตะปาปาอีกด้วย นอกจากนี้ ทุกพระองค์ทรงเป็นองค์อัครศาสนูปถัมภก อุปถัมภ์คริสต์ศาสนาและพุทธศาสนาอย่างเสมอหน้ามาโดยตลอด
ทั้งนี้โป๊ปทรงยกย่องศาสนาพุทธที่มีคำสอนให้เคารพต่อชีวิต ดูแลผู้อาวุโส ดำเนินชีวิตอย่างเรียบง่าย บนพื้นฐานความตั้งมั่นแห่งจิต การปล่อยวาง ความเพียร และการมีวินัย ซึ่งบ่มเพาะให้คนไทยมีอัตลักษณ์พิเศษ และทำให้ผืนแผ่นดินไทยเป็นที่รู้จักในนามแห่งรอยยิ้ม
พระองค์ตั้งความปรารถนาอีกว่า ทรงต้องการเสริมสร้างให้เกิดการเสวนาระหว่างศาสนาที่ช่วยให้เกิดความเข้าใจกันลึกซึ้งยิ่งขึ้น เติบโตขึ้นเป็น ‘เพื่อนบ้านแบบมิตรแท้’ ที่ดีต่อกันได้ และสนับสนุนให้ศาสนิกชนทั้งสองค้นหาวิธีแสดงความเมตตาในรูปแบบใหม่ๆ เพื่อสร้างวัฒนธรรมแห่งความเมตตาและภราดรภาพ
เสด็จจุฬาฯ ทรงพบผู้แทนศาสนาต่าง ๆ
ศาสนาคริสต์นิกายโรมันคาทอลิกในปัจจุบันไม่เหมือนกับเมื่อ 500 ปีก่อน ที่มักทะเลาะเบาะแว้งหรือก่อสงครามกับชนชาติต่างศาสนา หลังสังคายนาวาติกันครั้งที่ 2 คาทอลิกได้สร้างหลัก ‘ศาสนสัมพันธ์’ คือการออกไปเสวนาสร้างความเข้าใจเชิงบวกกับพี่น้องต่างนิกาย ต่างศาสนา เพื่อสร้างโลกที่ปราศจากความรุนแรงขึ้นใหม่
ในประเทศไทยศาสนายังมีความสำคัญต่อระบบความคิดความเชื่อของคนไทยสูง ทรงเห็นว่าเป็นโอกาสอันดีที่จะได้พบปะกับผู้นำของศาสนาต่างๆ ทั้งชาวพุทธ คริสต์นิกายต่างๆ มุสลิม และซิกข์ โดยเสด็จแสดงปาฐกถา ณ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ท่ามกลางบรรดาคณาจารย์ นิสิต และผู้แทนศาสนาต่างๆ
ในครั้งนี้ทรงยกย่องพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวที่ทรงยกเลิกระบบทาสในประเทศสยาม เป็นการให้เสรีภาพและเคารพต่อสิทธิมนุษยชน อย่างไรก็ดี พระองค์ทรงกังวลเรื่อง ‘ระบบทาสสมัยใหม่’ ที่เกิดจากการค้ามนุษย์ การตกเป็นทาสยาเสพติด ผู้ตกเป็นทาสความยากจน ความหิวโหย และความรุนแรงทางการเมืองจนต้องอพยพลี้ภัยออกจากประเทศของตนเอง
ทรงเน้นย้ำว่า ประชาคมโลกไม่ควรแก้ปัญหาแบบแยกส่วนเป็นเอกเทศ ซึ่งเป็นวิธีที่ล้าสมัยไปแล้ว ปัจจุบันมนุษย์ต้องกล้าจินตนาการถึงวิธีการและกระบวนทัศน์ใหม่ หรือ ‘มนุษยนิยมแบบบูรณาการ’ โดยการหันหน้าเข้าหากัน สานเสวนาซึ่งกันและกัน เพื่อสร้างโลกใหม่ที่เต็มไปด้วยสันติภาพ โดยไม่เสียเอกลักษณ์หรือพันธกิจเดิมของตน และสร้างความยั่งยืนโดยไม่ทิ้งใครไว้เบื้องหลัง
โป๊ปทรงย้ำว่า มนุษย์เราได้รับการเรียกจากพระเจ้าไม่ใช่เพียงเพื่อให้ดูแลคนยากจน คนหิวโหย คนชายขอบ หรือชนกลุ่มน้อยทางศาสนาเท่านั้น แต่พระเจ้ายังทรงเรียกให้เรากล้าที่จะทำงานร่วมกัน จับมือกันปกป้องศักดิ์ศรีของกันและกัน โดยอยู่บนพื้นฐานของความเชื่อมั่นว่า แม้แต่มนุษย์ที่ตกต่ำที่สุดก็อาจพัฒนาตนเองจนขึ้นมาจนระดับสูงสุดได้
สมเด็จพระสันตะปาปาทรงตรัสต่อไปว่า ประเทศไทยนั้นมีทรัพยากรธรรมชาติอันอุดมสมบูรณ์ มากพอที่จะแบ่งปันให้เพื่อนบ้านและมนุษยชาติอื่นๆ ได้ ชาวไทยยังให้ความเคารพต่อผู้อาวุโสสูงวัย ซึ่งเป็นรากแก้วของสังคม ทำให้ชนชาติไม่เหี่ยวเฉาไปตามค่านิยมสมัยใหม่
พระดำรัสที่ทำเนียบรัฐบาล
สมเด็จพระสันตะปาปาฟรังซิสยังเสด็จไปยังทำเนียบรัฐบาลเพื่อทรงเยี่ยมเยียนนายกรัฐมนตรีและคณะรัฐมนตรีต่างๆ ทรงชื่นชมที่ไทยจัดการการเลือกตั้งได้เรียบร้อย และให้เกียรติต่อความหลากหลายทางศาสนาและวัฒนธรรมที่แตกต่างกัน โดยอยู่ร่วมกันได้อย่างสันติสุข ไม่มีการแบ่งแยก และทรงฝากฝังบรรดาคริสตชนคาทอลิกไว้ว่า
“ข้าพเจ้าขอยืนยันว่า ชาวคาทอลิกแม้ว่าจะเป็นเพียงชนกลุ่มเล็กๆ ในประเทศ แต่ก็จะพยายามเต็มความสามารถในการสนับสนุนอัตลักษณ์ความเป็นไทย…พวกเขามีความตั้งใจแน่วแน่ที่จะเผชิญหน้า ช่วยเหลือพี่น้องชาวไทยด้วยกันให้หลุดพ้นจากความเป็นทาสของความยากจน ความรุนแรง และความอยุติธรรม ผืนแผ่นดินของท่านได้ชื่อว่าเป็นแผ่นดินไทย คือแผ่นดินแห่งอิสรภาพ เราทราบกันดีแล้วว่า อิสรภาพจะเกิดขึ้นได้ ก็ต่อเมื่อเราเติมเต็มความรับผิดชอบที่เรามีต่อกันและกัน เพื่อเอาชนะความไม่เท่าเทียมทุกรูปแบบ เพราะฉะนั้น เป็นสิ่งจำเป็นที่จะต้องพยายามให้ประชาชนทุกคนมีโอกาสเข้าถึงการศึกษา อาชีพการงาน และความช่วยเหลือด้านสุขภาพ เพื่อจะบรรลุการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ที่สมบูรณ์และยั่งยืน”
ในครั้งนี้ทรงรับของที่ระลึกจากคณะรัฐมนตรี เป็นชุดอาภรณ์ศักดิ์สิทธิ์ที่ตัดเย็บโดย คุณอธิวัฒน์ ชื่นวุฒิ ช่างฝีมือชาวไทยที่ออกแบบชุด ‘กาสุลา’ โดยดัดแปลงศิลปะไทยจากลายผ้าไหมแพรวาอย่างงดงามอีกด้วย
เสด็จเข้าเฝ้าพระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว
สมเด็จพระสันตะปาปาฟรังซิส ยังได้เข้าเฝ้า พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว และ สมเด็จพระนางเจ้าสุทิดา พัชรสุธาพิมลลักษณ พระบรมราชินี เพื่อทรงแสดงความยินดีในวโรกาสที่เสด็จขึ้นครองราชสมบัติในปีนี้ ทั้งนี้ทรงแลกเปลี่ยนของที่ระลึกระหว่างกัน เมื่อเสร็จสิ้นพิธีแล้วพระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัวและสมเด็จฯ พระบรมราชินี ทรงพระดำเนินมาส่งสมเด็จพระสันตะปาปาถึงรถพระที่นั่งด้วย
บทสรุป ‘ให้รักเป็นสะพาน’
การเสด็จเยือนประเทศไทยของสมเด็จพระสันตะปาปาฟรังซิสในครั้งนี้ เป็นวาระของความชื่นชมยินดีสำหรับคริสตชนชาวไทย ขณะเดียวกัน บทเทศน์ของพระองค์ก็ช่วยย้ำเตือนคาทอลิกไทยให้ตระหนักถึงหน้าที่ที่แท้จริงของบรรดาศิษย์พระคริสต์ ซึ่งได้รับเป็นมรดกสืบทอดจากเหล่ามิชชันนารีในสมัยอยุธยา ในการก้าวออกจากความสะดวกสบายในพื้นที่ของตนเองออกไปรักและรับใช้เพื่อนมนุษย์ แสวงหาผู้ตกทุกข์ได้ยากผู้เป็นเสมือนครอบครัวของพระคริสต์ ช่วยเหลือด้วยเมตตาธรรม และคืนศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ให้พวกเขา โดยมีเครื่องมือสำคัญคือ ‘ความรัก’ ที่พระเป็นเจ้าทรงใส่เอาไว้อยู่แล้วในดวงใจของมนุษย์แต่ละคน
ภาพ : พิสุทธิ์ จรินทิพย์พิทักษ์ Bangkok Pulse By Pisut Jarintippitak
