กิ่งหมากผู้หมากเมีย (Cordyline) ใบยาวมีริ้วสีชมพูอ่อนแก่สลับกันเป็นลวดลายแปลกตาในขวดแก้วที่ตั้งเป็นประจำอยู่บนโต๊ะไม้มะค่าตัวใหญ่ของบ้าน ยังคงเป็นภาพที่พวกเราทุกคนในบ้านจดจำได้แม่นยำ

เมื่อมีโอกาสมานั่งล้อมวงคุยกันวันหนึ่ง พวกเราต่างเผยความสงสัยเรื่องจุกสำลีที่อุดปากขวดหมากผู้หมากเมียที่มีรากงอกอยู่ในขวดเต็มไปหมดนั้นออกมา ผมตั้งสมมติฐานเล่นๆ ในใจแล้วบอกทุกคนว่าน่าจะปิดไม่ให้อากาศเข้า ทำให้รากงอกเร็วขึ้น และอาจช่วยป้องกันไม่ให้ยุงลงไปไข่ พ่อผมเสริมอีกเหตุผลว่า น่าจะเป็นเรื่องการพยุงกิ่งในน้ำไม่ให้ขยับไปขยับมาทำให้รากเกิดการสะเทือน

เราไม่ได้สรุปเรื่องนี้กัน เพราะบทสนทนาของเราเปลี่ยนไปหลายเรื่องและไม่ได้วกกลับมาที่เรื่องนี้อีก แต่ผมคิดว่าก้อนสำลีที่อุดปากขวดเหล่านั้นทำหน้าที่ทั้งสามอย่างได้ดีไม่ขาดตกบกพร่อง ไม่ว่าเหตุผลไหนจะเป็นเหตุผลเริ่มต้นที่สำคัญที่สุด

นอกจากต้นหมากผู้หมากเมียแล้ว ต้นไม้ปักน้ำในบ้านที่ผมจำความได้ก็มีกิ่งโกสน ตอนนั้นผมอายุราว 7 – 8 ขวบ จำได้ว่าพ่อสะสมต้นไม้ไว้หลายชนิดในโรงเรือนเล็กๆ ข้างบ้าน บางช่วงพ่อก็มีบอนสีเต็มโรงเรือนง่ายๆ ของพ่อ บางช่วงก็เป็นต้นโกสนหลากสีสัน บางช่วงก็เป็นหมากผู้หมากเมีย ขวดแก้วที่มีกิ่งไม้ซึ่งเต็มไปด้วยรากขาวๆ ปักอยู่บนโต๊ะไม้มะค่าอาจเป็นการขยายพันธุ์ไม้สะสมของพ่อผม หรืออาจจะเป็นแจกันประดับโต๊ะฝีมือแม่ผม ซึ่งผมไม่ค่อยแน่ใจนัก

หลังยุคโกสนและหมากพู่หมากเมียปักน้ำ ผมแทบไม่เห็นไม้ปักน้ำเท่าไหร่ ที่เห็นบ้างก็เป็นพวกพลูด่าง พลูเขียว จนมาถึงยุคกวนอิมปักน้ำ ไม้โชคลาภที่คนซื้อมาประดับไว้ในบ้านเพื่อความเป็นสิริมงคล

นอกเหนือจากต้นไม้ที่ว่ามา ผมสงสัยว่ามีกิ่งไม้อื่นๆ อีกไหมที่เราสามารถนำมาปักน้ำเพื่อขยายพันธ์ุและตกแต่งบ้าน เรื่องนี้น่าสนุก ผมทดลองปักกิ่งพุด ลิปสลิด พญาไร้ใบ โรสแมรี่ บอนสี โกฐจุฬาลัมพา กระชาย บีโกเนีย ก้ามปูหลุด เงินไหล เฟินน้ำ เล็บครุฑ สะระแหน่ฟิลิปปินส์ สมุนไพรต่างๆ เช่น ก้านโหระพา ใบมินต์ที่เด็ดใบไปใช้ในครัวแล้ว แม้แต่แคคตัส หรือไม้อวบน้ำ (Succulent) ในแจกันใส

ทุกตัวแตกรากงอกออกมาในน้ำ เป็นการทดลองที่ไม่ได้ยุ่งยากและฝึกการสังเกตและการรอคอยได้เป็นอย่างดี จะน่าสนุกและตื่นเต้นแค่ไหนถ้าหากกิ่งไม้ที่เราเฝ้าสังเกตทุกวันเริ่มมีรากงอกออกมา

สำหรับเด็กน้อยวัยช่างสังเกตก็น่าจะเป็นกิจกรรมสนุกสนุกที่คุณพ่อคุณแม่ชวนพวกเขาตัดกิ่งไม้หลากชนิดมาปักน้ำในขวดแก้ว วางเรียงไว้บนโต๊ะหรือตามขอบหน้าต่าง แล้วให้เด็กเด็กเฝ้ารอวันที่กิ่งไม้มีรากงอกออกมา และจดบันทึกแยกชนิดต้นไม้ที่ปลูกในน้ำได้ กับปลูกไม่ได้ เป็นทั้งเรื่องการเรียนรู้ของลูกและเรื่องการตกแต่งบ้านของคุณพ่อคุณแม่

ข้อดีที่ชัดเจนมากของการนำไม้ปักน้ำมาประดับมุมต่างๆ ของบ้าน คือการกำจัดปัญหาเรื่องโรคแมลงและเชื้อโรคในดิน ไม่ต้องกังวลเรื่องการรดน้ำ วางบนเฟอร์นิเจอร์ต่างๆ ได้ไม่เลอะเทอะ ปรับเปลี่ยนได้ง่าย เป็นเหมือนการจัดดอกไม้ แต่ได้อารมณ์แบบเขียวๆ ของต้นไม้ เหมาะกับคนหลงใหลความชอุ่มของใบไม้และอยากให้บ้านเต็มไปด้วยสีเขียว และที่สำคัญแจกันกิ่งไม้ของเราจะอยู่กับเรานานกว่าแจกันดอกไม้มาก แม้กิ่งบางกิ่งเมื่อเราเอามาปักแล้วไม่ยอมออกรากสักที ก็สามารถปักอยู่ในน้ำได้แรมเดือน เช่น กิ่งทีทรี (Tea Tree)

ภาชนะที่ใช้ควรเป็นภาชนะใส รูปทรงต่างๆ ตามชอบ หรือตามที่หาได้ในบ้าน เหลี่ยม กลม โค้งมน สั้น สูง หรือเป็นขวดเหลือใช้ ขวดรีไซเคิล ก็เป็นเรื่องที่ดีงาม เพื่อความสวยงามแนะนำให้เป็นขวดแก้วใสมากกว่าขวดพลาสติก ความใสของขวดจะช่วยให้เราเห็นรากสวยๆ ของต้นไม้ และเราก็ได้สังเกตการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นของรากและกิ่งไปพร้อมๆ กัน

วิธีตัดกิ่ง เลือกตัดบริเวณโคนใบเฉียง 45 องศาบริเวณที่เรียกว่า Leaf Node ถ้าเราตัดบริเวณนี้จะช่วยให้รากงอกเร็วเพราะบริเวณนี้มีฮอร์โมนอยู่ หลังจากนั้นให้รูดใบด้านล่างออก บางคนอาจจุ่มฮอร์โมนเร่งราก (Hormone Powder) เพื่อให้รากงอกเร็ว แต่เรามีวิธีให้ฮอร์โมนรากแบบง่ายๆ ด้วยการจุ่มกิ่งลงไปในน้ำผึ้ง ซึ่งมีคุณสมบัติช่วยฆ่าเชื้อ ทำให้กิ่งของเราไม่ติดเชื้อ และน้ำผึ้งยังมีแร่ธาตุและสารอาหารช่วยกระตุ้นให้รากงอกเร็วขึ้นด้วย

น้ำถือเป็นปัจจัยสำคัญในการเลี้ยงพืชปักน้ำ แม้ว่าเราจะใช้น้ำก๊อกได้ แต่ถ้าเราเลือกใช้น้ำแร่ในการปลูกก็จะช่วยให้พืชได้รับสารอาหารจากน้ำได้มากขึ้น ปริมาณน้ำที่ใช้ไม่ควรสูงกว่าปลายกิ่ง 1 – 2 นิ้ว ขึ้นกับชนิดของต้นไม้ และควรดูแลให้น้ำในขวดใสสะอาดอยู่เสมอ เพื่อความสวยงามและป้องกันเรื่องการเพาะพันธุ์ของยุง

สำหรับแคคตัสและไม้อวบน้ำชนิดต่างๆ เราต้องนำมาตัดรากเก่า (รากดิน) ทิ้งแล้ววางไว้ปากขวด เพื่อรอรากขาวๆ ใหม่ๆ (รากน้ำ) งอกออกมาหาน้ำเอง แต่ถ้าไม่ตัดรากดินทิ้ง มันจะเน่า

ขวดไม้ปักน้ำเหล่านี้เราสามารถนำไปตกแต่งโต๊ะอาหาร ผนังบ้าน ขอบหน้าต่าง โต๊ะทำงาน ชั้นหนังสือ โต๊ะหัวเตียง มุมต่างๆ ของบ้านโดยเลือกขนาดและชนิดของกิ่งของต้นไม้ที่เหมาะสมกับพื้นที่ที่นำไปจัดวาง

ถึงตรงนี้ถ้าหลายคนนึกสนุกอยากทำการทดลองไปด้วยกัน ลองหากรรไกรตัดกิ่งไม้สักอัน แล้วเดินออกไปในสวนดูสิว่ามีกิ่งไม้อะไรบ้างที่ถึงเวลาต้องเล็มทิ้งเพราะยื่นออกมาบังทางเดิน หรือมีต้นไม้ใบสวยๆ ที่อยากได้ไปวางบนโต๊ะอาหาร ห้องนอน ชั้นหนังสือ บ้างไหม แนะนำว่าเป็นช่วงเช้าหรือช่วงเย็นดีที่สุดครับ ขอให้ทุกคนเพลิดเพลินกับการทดลองสนุกๆ ครั้งนี้นะครับ