10 กุมภาพันธ์ 2021
5 K

พักเรื่องวัฒนธรรมการกินแบบอิตาเลียนไว้สักครู่ มาดูแง่มุมอื่นที่สำคัญไม่แพ้กันบ้าง คราวนี้ขอเสนอเรื่อง Piazza 

Piazza-Pizza ?

ก่อนอื่น คำนี้ออกเสียงว่า ปิ-ยัต-ส่ะ 

ดูเผินๆ คล้ายกับคำว่า Pizza มาก ในการเขียนนั้น ต่างกันแค่ตัว a ตัวเดียว ส่วนในการพูด เคยมีอยู่ครั้งหนึ่งตอนไปเรียน ด้วยความหิวและความเหนื่อยลนลาน ฯลฯ ก็ไปที่ร้านพิซซ่าเจ้าประจำแล้วบอกคนขายว่า “ขอ Piazza ชิ้นหนึ่ง” คนขายซึ่งรู้จักกันเป็นอย่างดีเหยียดแขนขวาจนสุดแขนชี้ออกไปนอกร้าน พลางบอกว่า “ไปแทะเอาที่โน่น” นิ้วป้อมสั้นของเธอพุ่งปลายไปที่กลางเมือง 

Piazza คืออะไร

มันคือลานกว้างหน้าอาคารบ้านเรือน มักจะมีสิ่งก่อสร้างล้อมรอบ แต่ก็ไม่จำเป็นต้องมีทุกด้าน อีกทั้งรูปทรงก็ไม่แน่ไม่นอน

ในภาษาไทย มักมีคนแปลคำนี้ว่า จัตุรัส ซึ่งเข้าใจว่าแปลมาจากคำว่า Square จากภาษาอังกฤษอีกทีหนึ่ง นับเป็นการแปลที่ราชบัณฑิตฯ ไทยไม่รู้อิโหน่อิเหน่อะไรด้วยเลย เพราะในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตฯ มีคำอธิบายถึงคำว่า ‘จัตุรัส’ ไว้อย่างเดียว คือ เรียกรูปสี่เหลี่ยมด้านเท่าที่มีมุมภายในเป็นมุมฉาก ว่าสี่เหลี่ยมจัตุรัส

จริงๆ ตัวเองชอบคำว่า ‘ลาน’ เหมือนลานคนเมือง (ถนน) หน้าพระลาน ลานพระบรมรูปทรงม้า ฯลฯ แต่ครั้นจะดึงดันเรียกสิ่งนี้ว่า ‘ลาน’ หลายคนก็คงไพล่นึกไปถึงลานนวดข้าวอะไรทำนองนั้น สรุปว่า อยากเรียกอะไรก็เรียกไปเถอะ นี่ก็จะเรียกสลับไปมาตามอารมณ์ 

Piazza สำคัญอย่างไร

Piazza เป็นสิ่งสำคัญสำหรับวิถีชีวิตอิตาเลียนมาก หมู่บ้านจะเล็กจะใหญ่ยังไงก็ต้องมี Piazza มันเป็นเหมือนพื้นที่สาธารณะที่เราจะมาพบปะทำกิจกรรมอะไรกันก็ได้ เปรียบไปก็คล้ายๆ ลานวัดหรือลานหน้าศาลากลางบ้านเรา ในหมู่บ้านเล็กๆ ไกลปืนเที่ยงหน่อยก็มาตากข้าวตากของ ถ้าเป็นในเมืองอันสวยงาม ก็มีร้านอาหารร้านกาแฟเอาโต๊ะมากางอยู่ริมขอบให้นั่งดูวิว ดูคน และให้คนมาดู บ้างก็เป็นตลาด เป็นลานคอนเสิร์ต นึกอะไรออกอีกไหม อ้อ เผาศัตรูทางการเมือง ที่ฟลอเรนซ์ก็ทำกันมาแล้วในอดีต เอาซี่

Piazza ที่อยากพาไปรู้จัก

ขอเอาตัวเองเป็นเกณฑ์เลยนะ ไม่มีการทำสำรวจหรือสถิติใดๆ ทั้งสิ้น ไม่ได้เรียงลำดับอะไรด้วย นึกอะไรออกก็เขียนไปตามนั้น

1. Piazza di Spagna

5 จัตุรัสกลางเมือง (Piazza) ที่สวยเก๋ที่สุดในอิตาลี
ภาพ : unsplash.com

ปิ-ยัต-ส่ะ-ดิ-สปัน-ยา แปลให้คุ้นขึ้นมาอีกนิดคือ ‘จัตุรัสสเปน’

ยังไม่คุ้นอีกหรือ

อ๊ะ ‘บันไดสเปน’ ดีขึ้นไหม

ความจริงที่น่าสนใจก็คือ อิตาเลียนไม่เรียกตรงนี้ว่าบันไดสเปน แต่เรียกว่าจัตุรัสสเปน จัตุรัสนี้ไม่ได้เป็นสี่เหลี่ยม และไม่ได้เป็นของสเปน แต่ที่เรียกว่าจัตุรัสสเปน เพราะมีสถานทูตสเปนประจำวาติกันตั้งอยู่ด้านหนึ่ง ถ้าท่านเคยไปมา แล้วนึกจิ๊จ๊ะขึ้นมาว่าไม่เห็นจะมีเลย ก็จะบอกว่า มันไม่ได้ตั้งอยู่หน้าบันได อีกทั้งไม่ได้ตั้งอยู่บนปลายสุดของบันได อันนั้นเป็นโบสถ์ (ของฝรั่งเศสอีกต่างหาก) สถานทูตที่ว่านี้อยู่เขยิบออกไปอีกหน่อย ตรงแถวที่มีแท่งหินโอเบลิสก์อยู่นั่นล่ะ

แต่ก็เถียงไม่ได้ว่าจัตุรัสแห่งนี้มีดีที่บันได กล่าวคือบันไดแห่งนี้ เมื่อสมัยที่สร้างนั้นเป็นทั้งบันไดที่มีหน้ากว้างที่สุดและยาวที่สุดในยุโรป การออกแบบก่อสร้างก็มีการจัดประกวดอย่างจริงจังจนได้แบบนี้ออกมา นับว่าไม่เสียแรงที่ประกวดประขันกันมา

ถ้าคุยกับคนรุ่นก่อน (ทั้งไทยทั้งเทศ) ที่เคยมาเยี่ยมเยือนที่นี่ ก็มักจะพูดคล้ายๆ กันว่า เป็นที่รวมศิลปินวาดภาพเหมือน ใครไปใครมาก็จะต้องมานั่งกินไอศกรีม ดูผู้คน นักท่องเที่ยวก็จะมานั่งให้ศิลปินวาดรูป ปัจจุบันทำไม่ได้แล้ว อย่าว่าแต่วาดรูปไม่ได้เลย นั่งก็ไม่ได้แล้ว 

2. Piazza del Campo แห่งเซียน่า (Siena)

5 จัตุรัสกลางเมือง (Piazza) ที่สวยเก๋ที่สุดในอิตาลี
ภาพ : www.artribune.com
5 จัตุรัสกลางเมือง (Piazza) ที่สวยเก๋ที่สุดในอิตาลี
ภาพ : www.10cose.it

ปิยั๊ตส่ะ เดล กัมโป เป็นลานที่มีเสน่ห์มากที่สุด (แห่งหนึ่ง) ในอิตาลี นอกเหนือจากรูปทรงที่เปรี้ยวกล้าแล้ว (รูปหอยหรือพัดแล้วแต่จะมอง) พื้นลานยังลาดลง ด้วยองศาที่เหมาะแก่การนั่งทอดหุ่ยทอดอารมณ์ยิ่งนัก ดังนั้น ถ้าคุณได้มีโอกาสไปหรือได้ดูรูป คุณจะเห็นผู้คนนั่งกันกระจัดกระจายอยู่เป็นหย่อมๆ ทอดสายตามองไปข้างหน้าราวกับว่าอยู่ริมทะเล แต่จริงๆ แล้วเห็นแต่ตึกศาลาว่าการเมืองและหอคอยสูงตระหง่านตั้งอยู่ ความเคลิบเคลิ้มคิดว่านั่งอยู่ริมทะเลนั้น ฉันเคยคิดว่าตัวเองคิดอยู่คนเดียว จนกระทั่งบ่ายหนึ่งในฤดูร้อน สตรีวัยกลางคนไม่แคร์สังคมผู้หนึ่ง ก็มาทำให้ฉันรู้ว่าฉันไม่ได้คิดไปคนเดียว เธอเอาผ้าขนหนูชายหาดมาปู นอนคว่ำ เปลื้องผ้า ปลดตะขอยกทรง อาบแดด ร้อนถึงตำรวจต้องมาเป่านกหวีดปรี๊ดๆ เชิญเธอออกไปออกไปจากหาดทิพย์ของเธอ 

Piazza del Campo แห่งนี้ พอถึงงานแข่งม้าที่รู้กันกันในชื่อ Palio ทางเมืองก็จะเอาทรายมาเทลงตรงถนนรอบ Piazza แล้วในบัดดล ลานแห่งนั้นก็กลายเป็นสนามแข่งม้า โดยมีผู้ชมคนดูยืนอยู่ตรงกลาง

3. Piazza San Marco แห่งเวนิส

5 จัตุรัสกลางเมือง (Piazza) ที่สวยเก๋ที่สุดในอิตาลี
ภาพ : artacadia.org/info/piazza-san-marco

เราจะไม่พูดถึงห้องนั่งเล่นของยุโรปตามคำนิยามของนโปเลียนได้อย่างไร

ไม่ต้องพูดถึงประวัติศาสตร์หรือสุนทรียศิลป์ใดๆ พูดกันตามที่ตาเห็น Piazza นี้ดูโอ่อ่า สมมาตร ตัวอาคาร 3 ด้านมีรูปทรงเหมือนกันดูเป็นระเบียบ อีกด้านหนึ่งนั้นเล่าก็มีวิหารใหญ่ตั้งอยู่ เงยหน้าอีกนิดก็เป็นหอคอยสูงตระหง่าน สรุปว่าสวย ครบ จบในที่เดียว

แต่สำหรับฉันแล้ว อีกสิ่งที่ทำให้จัตุรัสนี้เป็นที่น่าประทับใจเข้าไปอีก คือร้านกาแฟที่ตั้งอยู่ เพราะมันทำให้เป็นที่นั่งเล่นมากๆ ร้านกาแฟสำคัญทางประวัติศาสตร์คือฟลอเรียน (Florian) ซึ่งเป็นร้านกาแฟร้านแรกของโลก ที่บริเวณหน้าร้าน ทางร้านจะจัดให้มีวงดนตรีออร์เคสตราวงเล็ก ๆ เล่นบรรเลงให้ฟัง เวลาไปเวนิส ฉันชอบชวนสมัครพรรคพวกย่องออกมาจากที่พักในยามค่ำ เพื่อมานั่งดื่มด่ำน้ำตารินฟังเพลงที่นี่ ฉันยอมประหยัดค่าเดินทาง ค่าที่พัก ด้วยวิธีต่างๆ แต่การนั่งอาบแสงจันทร์จิบเครื่องดื่มอุ่นๆ ฟังดนตรีที่ฟลอเรียนนี่ เป็นกิจกรรมประจำปีที่ยอมทุบกระปุกจริงๆ 

4. Piazza dei Miracoli

5 จัตุรัสกลางเมือง (Piazza) ที่สวยเก๋ที่สุดในอิตาลี
ภาพ : beforechartres.blog

เดย์-มิราโกลี แปลว่า แห่งสิ่งมหัศจรรย์

ถึงบอกเสียงอ่านและคำแปลไป แต่คนส่วนใหญ่ก็ยังไม่คุ้นอยู่ดี แต่พอบอกว่า ก็ตรงหอเอนปิซ่ายังไงเล่า ก็จะนึกออกทันที

อันที่จริงหอเอนนั้นเป็นเพียง 1 ในสิ่งก่อสร้างที่สำคัญ 4 แห่งของลานกว้างแห่งนี้… เอาใหม่ ว่ากันจริงๆ ตรงนี้คือพื้นที่ของวิหารแห่งเมืองปิซา ถ้าเดินจากประตูกำแพงเข้าไปก็จะเจอหอน้ำมนต์ก่อน จากนั้นเป็นโบสถ์ (ซึ่งสวยมาก) หอเอนนั้นคือหอระฆัง และอีกสิ่งที่ผู้คนมักละเลยกันไป คือทางด้านซ้ายมือคือสุสาน

ความเปรี้ยวคือ ในขณะที่ที่อื่นนั้นอาคารก่อสร้างจะตั้งอยู่รอบๆ แต่นี่คือ เอาโบสถ์เอาหอน้ำมนต์มาวางอยู่ตรงกลาง Piazza เลย

ส่วนกิจกรรมอันโด่งดังที่ทำใน Piazza แห่งนี้ แน่นอน คือการหย่อนลูกตุ้มโชว์ของกาลิเลโอ จากหอระฆังเอียง

5. Piazza San Pietro แห่งนครวาติกัน

5 จัตุรัสกลางเมือง (Piazza) ที่สวยเก๋ที่สุดในอิตาลี
ภาพ : serenamarletta.wordpress.com

ถ้าว่ากันจริงๆ นี่เราข้ามประเทศแล้วนะนี่ เพราะวาติกันไม่ถือเป็นประเทศอิตาลี แต่ก็เอาเถอะ

จัตุรัสลานกว้างแห่งนี้ตั้งอยู่ด้านหน้ามหาวิหารเซนต์ปีเตอร์ ภาพจำติดตาคือลานกว้างๆ ทรง (เหมือนจะ) กลม แนวโค้งทั้งสองด้านมีเสาเรียงราย ตรงกลางมีแท่งเสาโอเบลิสก์

กิจกรรมที่ทำอยู่ทุกวันอาทิตย์ของที่นี่ คือ สมเด็จพระสันตะปาปาจะเสด็จออกมาที่หน้าต่างเพื่อพบปะศาสนิกชน ทั้งนี้ไม่รวมถึงในโอกาสสำคัญอื่นๆ อีกด้วย

ย้อนกลับมาที่แนวเสา ซึ่งมีทั้งหมด 284 ต้นนั้น ก็มีกิจกรรมให้เราได้ร่วมสนุกกันนิดหน่อยกันเหงา นั่นก็คือเมื่อเราไปยืนตรงลานด้านหน้าแนวเสาเหล่านี้ ให้มองหาหมุดกลมหินอ่อนสีขาวใหญ่ขนาดฝ่าเท้า (สนุกตรงนี้) หากคุณยืนอยู่บนหมุดนี้แล้วมองเข้าไปในแนวเสา คุณจะเห็นแต่เฉพาะเสาต้นหน้าเท่านั้น เสาที่อยู่ด้านหลังจะแอบหลังเสาหัวแถวอย่างมิดชิดเงียบงัน และเป็นอย่างนี้ทั้งสองฝั่ง

ส่วนการออกแบบลานนี้ให้เป็นโค้งๆ อย่างนั้น ก็ไม่ใช่เอาความเก๋เป็นที่ตั้ง หากแต่สร้างให้เป็นดั่งแขนของพระเจ้า ขอจงเอื้อมมือและโอบกอดเราผู้ผ่านเข้ามา

ยกตัวอย่างมาให้เห็นแต่ piazza ที่หลายท่านคุ้นเคยเพื่อให้เห็นชีวิตและกิจกรรมที่เกิดขึ้น ณ ลานโล่งนั้น ถ้าหาก Piazza มีชีวิต จะต้องเป็นบุคคลที่น่าสัมภาษณ์ที่สุดในการเรียนรู้และเข้าใจวิถีชีวิตอิตาเลียนอย่างแน่นอน

ฉันเป็นคนชอบนั่ง Piazza ชอบนั่งดูผู้คนแล้วนึกไปเรื่อยว่า คนสมัยก่อนเขาจะแต่งตัวกันยังไงนะ เขาจะเดินด้วยท่าทางแบบนี้มั้ยนะ เวลาเขาเจอกันเขาจะทักกันอย่างนี้ไหมนะ แล้วในอนาคตล่ะจะเป็นอย่างไร

ตอนนี้ไปก่อนล่ะ ว่าจะไปกิน Pizza ที่ Piazza ถ้าที่ Piazza เขาไม่ให้กิน Pizza ก็คงจะต้องหาที่นอก Piazza เพื่อกิน Pizza ต่อไป

ข้อมูลอ้างอิง 

dictionary.orst.go.thwww.treccani.it/enciclopedia

www.vatican.va

Writer

Avatar

สรรควัฒน์ ประดิษฐพงษ์

‘ครูก้า’ ของลูกศิษย์และลูกเพจ ผู้เชื่อ (ไปเอง) ว่าตัวเองเป็นครูสอนภาษาอิตาเลียนมือวางอันดับหนึ่งของเอเชียอาคเนย์ หัวหน้าทัวร์ผู้ดุร้าย นักแปลผู้ใจเย็น ผู้เชิดหุ่นกระบอกมือสมัครเล่น และนักเขียนมือสมัครเล่นเข้าไปยิ่งกว่า