คุณพ่อของเธอเป็นอดีตผู้คุมขัง

เธอเริ่มต้นอาชีพในเรือนจำก่อนอายุจะครบ 20 ปีบริบูรณ์

เธอเป็นผู้อำนวยการทัณฑสถานหญิง เชียงใหม่ คนแรกที่เป็นผู้หญิง

เธอคลุกคลีกับผู้ต้องขังหญิงเป็นเวลากว่า 40 ปี จนเกษียณอายุราชการ

ปัจจุบันเธออายุ 71 ปี ประกอบอาชีพเป็น ‘คุณแม่’ โดยสมัครใจ

ลีลานวดไท, ผู้ต้องขังหญิง, ร้านนวด, เนาวรัตน์, เชียงใหม่

คุณแม่เนาวรัตน์ ธนะศรีสุธารัตน์ อดีตผู้อำนวยการทัณฑสถานหญิง เชียงใหม่  คือ ‘เธอ’ ในทุกประโยคที่ฉันกล่าวถึง และเธอยังเป็นผู้ก่อตั้ง ‘ลีลานวดไท’ หรือ ศูนย์พัฒนาทักษะและฝึกอาชีพผู้พ้นโทษ (Ex-Inmate Employment and Skill Development Center) ปัจจุบันมีสาขากระจายทั่วเมืองเชียงใหม่ทั้งหมด 7 สาขา ภายในระยะเวลาเพียง 10 ปี บอกเลยว่าไม่ธรรมดา

 

อาชีพ-ยั่งยืน

“ผู้ต้องขังหญิงส่วนใหญ่ต้องโทษคดียาเสพติด จากที่เคยสัมผัสและอยู่ด้วยกันมา 90% เกิดจากความยากจน ลูกไม่มีจะกิน เขาก็ต้องคว้าไว้ก่อน เราเข้าใจความเป็นแม่ เราก็เป็นแม่ และจังหวัดเชียงใหม่เองเป็นเมืองท่องเที่ยว เขาน่าจะมีอาชีพยั่งยืนได้ หลังจากนั้นเราก็พยายามฝึกวิชาชีพให้เขา”

หมายความตามคุณแม่พูดคงคล้ายกับประโยค ‘ถ้าเราให้ปลาแก่เขา เขาจะมีปลากินเพียงแค่วันเดียว แต่ถ้าเราสอนวิธีจับปลาให้เขา เขาจะมีปลากินตลอดชีวิต’

คุณแม่ยังเล่าให้คนภายนอกอย่างฉันฟังว่า ภายในเรือนจำมีการสอนหนังสือตั้งแต่ก ไก่ ถึง ฮ นกฮูก จนจบระดับปริญญาเอก ส่วนการฝึกอาชีพมีหลายสาขาตามความชอบ ทั้งด้านโภชนาการอาหาร เพาะปลูกทางการเกษตร ตัดเย็บเสื้อผ้า เสริมสวย ทอผ้าแบบฉบับชาวเชียงใหม่และนวดแผนไทย

ช่วย ต้องช่วยกัน

ลีลานวดไท, ผู้ต้องขังหญิง, ร้านนวด, เนาวรัตน์, เชียงใหม่

ลีลานวดไทก่อตัวเป็นตึกหลายคูหา รวม 7 สาขา จากประโยคกึ่งขอร้องเพียงประโยคเดียวของอดีตผู้ต้องขังหญิง “อาชีพที่แม่ฝึกให้พวกหนูไปไม่มีใครเขารับหนูเลย พอเขารู้ว่าออกมาจากเรือนจำ เขาก็บีบออก ทำไมแม่ไม่เปิดร้านนวดให้พวกหนูล่ะ”  

เดิมทีบริเวณหน้าทัณฑสถานหญิง เชียงใหม่ มีร้านนวดสำหรับฝึกมือของผู้ต้องขังหญิงที่ยังไม่พ้นโทษ แต่เมื่อมีผู้พ้นโทษเดินมาขอความช่วยเหลือมากขึ้น มีหรือคนเป็นแม่จะนิ่งเฉย

  จากประโยคสะกิดใจทำให้คุณแม่ต้องกลับมานอนคิดหลายตลบ ถ้าพวกเขาไม่มีงานทำ คงต้องหิ้วกระเป๋ากลับเข้ามาในเรือนจำอีกเป็นแน่ แต่ถ้าพวกเขามีงานทำ คงไม่ทำผิดอีกครั้งหรอก

“คนพ้นโทษแล้วไม่เหมือนกับคนอยู่ข้างใน เขาสามารถมีอิสระทุกอย่าง ถ้าเกิดเขาเอายาเสพติดมา ชีวิตการทำงานของเราจะเป็นอย่างไร แต่มานึกดูอีกที เราทำงานใกล้เกษียณอายุ เขายังหางานทำไม่ได้ แสดงว่างานของเรายังไม่ประสบความสำเร็จ” คุณแม่ดูเป็นกังวลแต่ก็พูดหักมุมจนเราเชื่อว่าทำจริง

ลีลานวดไท, ผู้ต้องขังหญิง, ร้านนวด, เนาวรัตน์, เชียงใหม่ ลีลานวดไท, ผู้ต้องขังหญิง, ร้านนวด, เนาวรัตน์, เชียงใหม่

หลังจากคุณแม่แน่วแน่ว่าจะเปิดร้านนวด ก็ตระเวนหาตึกว่างให้เช่า จนเจอตึกถูกใจใกล้เรือนจำ แต่ต้องพบกับอุปสรรค เมื่อเจ้าของตึกรู้ว่าจะเอาอดีตผู้ต้องขังหญิงมาอยู่รวมกัน ต่อรองกันอยู่หลายวัน

“เอ คุณติ๋ม ถ้าให้พี่ทำงานช่วยสังคมอยู่คนเดียว ประเทศไทยเราก็ต้องมีคนพลาดติดยาเสพติด ในเมื่อมีผู้ขาย เขาอาจจะมาขายให้ลูกหลานเราก็ได้ มาช่วยกันดีกว่ามั้ย” หลังจบประโยคชวนคิดของคุณแม่ เจ้าของตึกขอกลับไปทบทวนและกลับมาพร้อมข่าวดี ให้คุณแม่เช่าตึก แถมลดค่าเช่าให้อีกด้วย

ท่านกำลังเข้าสู่บริการร้านนวดแผนไทย

ลีลานวดไทสาขาแรก (สาขาพระปกเกล้า) กำเนิดขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2551 มีสมาชิกเป็นผู้พ้นโทษจำนวน 10 คนถ้วน ‘สาวสาวสาว’ ต้องบริหารจัดการและดูแลกันเอง เพราะคุณแม่เนาวรัตน์ไม่มีเวลามากพอ จำเป็นต้องดูแลอีก 2,000 กว่าชีวิตในเรือนจำ

ภายหลังมีลูกสาวเข้ามาช่วยบริหารจัดการ และเสนอให้คุณแม่เปิดตัวลีลานวดไท ด้วยการประกาศตนเองว่าเป็น ‘ศูนย์พัฒนาทักษะและฝึกอาชีพผู้พ้นโทษ (Ex-Inmate Employment and Skill Development Center)’ เป็นผลให้นักท่องเที่ยวชาวต่างชาติมาใช้บริการเพิ่มมากขึ้น แถมนักท่องเที่ยวชาวจีนยังเอ่ยปากชมว่า ‘ร้านเธอดังมากเลยในประเทศของฉัน’

  ลูกค้าประจำมักกลับมาใช้บริการอย่างสม่ำเสมอ ไม่ใช่เพราะความสงสาร แต่เป็นเพราะมาตรฐานระดับมืออาชีพ ลวดลายลีลาการนวด กิริยามารยาท ถูกฝึกฝนมาอย่างดีเมื่อครั้งยังอยู่ในเรือนจำ

ลีลานวดไท, ผู้ต้องขังหญิง, ร้านนวด, เนาวรัตน์, เชียงใหม่ ลีลานวดไท, ผู้ต้องขังหญิง, ร้านนวด, เนาวรัตน์, เชียงใหม่

ฉันขอคุยโวแทนคุณแม่เสียหน่อยว่าลีลานวดไทกวาดรางวัลระดับประเทศมาเยอะจนนับนิ้วยังไงก็ไม่หมด

“เราได้รางวัลคุณภาพมาตราฐานนวดไทยพรีเมียม จากกรมสนับสนุนบริการสุขภาพ กระทรวงสาธารณสุข รางวัล Best Practice จากกรมพัฒนาธุรกิจการค้า ฯลฯ เพราะทุกคนตั้งใจทำงานอย่างดีมาโดยตลอด ก่อนโครงการจะเกิด เราจะมีการอบรมพัฒนาฝีมือแรงงาน ทุก 3 เดือน ทบทวนดูว่ายังนวดเหมือนเดิมหรือเปล่า และเราพยายามผลักดันให้ผู้พ้นโทษได้รับการยอมรับ ฉันทำได้นะ ทำได้ดีกว่าคนทั่วไปด้วย”

ส่วนรายได้ของพนักงานแต่ละคนคุณแม่เนาวรัตน์ก็แบ่งให้อย่างยุติธรรม อย่างการนวดไทย 1 ชั่วโมง เป็นจำนวนเงิน 250 บาท เงินจะเข้าร้าน 130 บาท พนักงาน 120 บาท พวกเขาแทบไม่ต้องลงทุน แต่อาศัยการลงแรงเพียงอย่างเดียว ก็สามารถเก็บเล็กผสมน้อยจนบางคนสร้างตัว ส่งลูกเรียน ซื้อข้าวของเครื่องใช้ใหญ่โตเป็นของตนเอง ด้วยเงินบริสุทธิ์จากอาชีพสุจริต

“สิ่งที่เขาภาคภูมิใจ คือวันแรกที่เขาได้เงิน เขาดีใจมาก ซื้อของแต่ละครั้งต้องมาบอกเรา วันนี้หนูมีตู้เย็นแล้วนะ หนูมีทีวีแล้วนะ เราได้แต่น้ำตาคลอ เขาไม่เคยมีแล้วเขามี ก็ตื่นเต้น ดีใจ แม้แต่ซื้อรถจักรยานยนต์ เขายังจูงแม่ไป เจิมรถให้หนูหน่อย หนูมีเงินมาร้อยเดียว แต่หนูซื้อเงินสดด้วยนะ” ฉันฟังแล้วก็อดยิ้มไปกับบรรดาลูกสาวของคุณแม่เสียไม่ได้

เปิดใจ ให้โอกาส

กลับกันฉันก็สงสัย หลายคนก็สงสัย เราสามารถไว้เนื้อเชื่อใจอดีตผู้พ้นโทษได้อย่างสนิทใจจริงหรือ

คุณแม่ให้คำตอบอย่างจริงใจกับฉันว่า “เราก็เห็นใจนะ เห็นใจสังคม เห็นใจคนทั่วไป จะเอาผู้พ้นโทษไปเลี้ยงลูก มันก็ย่อมสะกิดใจกันบ้าง เราไม่ได้โทษสังคม เพียงแต่เราขอร้องเท่านั้นเอง ลองเปิดใจสักหน่อยมั้ย

ลีลานวดไท, ผู้ต้องขังหญิง, ร้านนวด, เนาวรัตน์, เชียงใหม่

“แม้แต่คดีฉ้อโกงต้องโทษ 10 ปี ออกมาอยู่กับแม่ แม่ก็ให้เขาเป็นผู้จัดการดูแลเรื่องเงิน แม่ยังไม่เห็นเขาโกงเงินสักบาท ตัวเขาเองก็ถามแม่ ‘หนูโดนคดีฉ้อโกงนะ แม่จะให้หนูไปดูเงินได้อย่างไร’ ‘ก็แม่ให้โอกาสเธอแล้ว เธอจะทำอีกหรอ’ แม่ว่าคนเรามันไม่ต้องทำผิดเสมอไป” ฉันฟังแล้วถึงกับสะดุด เพียงแค่เราเปิดใจ การให้โอกาสก็ตามมาติดติด

“ทุกวันนี้ทัณฑสถานหญิง เชียงใหม่ ก็เชิญเราไปคุยเรื่องเตรียมการปลดปล่อย แต่แม่ไม่ได้ไปพูดเองนะ แม่ให้คนที่ประสบความสำเร็จแล้ว มีบ้าน มีรถ ส่งลูกเรียนได้ ไปพูดเพื่อให้กำลังใจ ถ้าออกไป ไม่มีทางไป อย่าไปทำผิด ลีลานวดไทพร้อมจะช่วยเหลือ”

ลีลานวดไท, ผู้ต้องขังหญิง, ร้านนวด, เนาวรัตน์, เชียงใหม่

ปลายทางดูสวยงามเหมือนโรยด้วยกลีบกุหลาบ แต่! อย่าลืมว่ากุหลาบย่อมมีหนาม

“กฎหมายปี 59 ของกระทรวงสาธารณะสุขบอกว่า ถ้าพ้นโทษไม่เกิน 1 ปี ห้ามนวด-สปา ห้ามทำเสริมสวย ถ้าพ้นโทษไม่เกิน 5 ปี ห้ามเป็นเจ้าของกิจการ แล้วจะไม่ให้สังคมตั้งแง่ได้อย่างไร แม้แต่หน่วยงานใหญ่ยังออกเป็นกฎหมายมาไม่ให้เขาทำงาน เขาก็ต้องเข้าไปข้างในอีก ตอนนี้เราก็ทำอะไรไม่ได้”

แล้วพวกเรา พวกคุณ พวกฉัน พอจะทำอะไรได้บ้าง?

มาตรฐานความสุขระดับสากล

จากวันนั้นจนถึงวันนี้ เป็นเวลา 10 ปี ลีลานวดไทมีสาขามากถึง 7 สาขาทั่วเมืองเชียงใหม่ โดยขยายสาขาตามจำนวนผู้พ้นโทษ ในอนาคตอันใกล้คุณแม่เนาวรัตน์วางแผนจะสร้างคอมมูนิตี้ขนาดย่อมบริเวณสามกษัตริย์ให้เป็นแหล่งท่องเที่ยว มีร้านอาหาร กิจการร้านเสริมสวย ลีลานวดไท ฯลฯ โดยผู้ให้บริการเป็นอดีตผู้ต้องขังหญิงจากทั่วประเทศ ไม่เพียงแต่ผู้พ้นโทษจากทัณฑสถานหญิง เชียงใหม่เท่านั้น

อ้อ คุณแม่เฉลยทั้งหมดให้เราฟังว่า “ที่ทำมาทั้งหมด เราไม่ได้ทำเพื่อธุรกิจ แต่เราทำเพื่อช่วยคนให้มีอาชีพ แม่สามารถพูดได้เต็มปากเลยว่า คนไทยถ้ามีอาชีพอย่างยั่งยืน ไม่กระทำผิดแน่นอน”

“ทุกวันนี้ แม่ได้ความสุขจากการเห็นเขามีนู่น มีนี่ ความสุขจากการไม่ได้นอนเป็นคนป่วยอยู่บ้านหลังเกษียณอายุ เราต้องแข็งแรง เรายังต้องไปหาเขาอยู่ ก็ฝากลูกสาวไว้ให้สานต่อ สอนลูกเสมอว่า การทำบุญร้อยวัดก็ไม่ดีเท่ากับการช่วยเหลือคน” ประโยคสุดท้ายฉันเห็นด้วยกับคุณแม่สุดหัวใจ ทำบุญกับคน เห็นผลแน่นอน ไม่ต้องรอชาตินี้ชาติหน้าหรือชาติโน้น

ลีลานวดไท, ผู้ต้องขังหญิง, ร้านนวด, เนาวรัตน์, เชียงใหม่

(ป.ล. หากพอจะจำเจ้าของประโยค “…ทำไมแม่ไม่เปิดร้านนวดให้พวกหนูล่ะ” ของผู้เป็นแรงบันดาลใจให้คุณแม่เปิดร้านลีลานวดไทได้ หลังจากเปิดร้านสาขาแรกไม่นานเธอพบรักกับหนุ่มอิรักในร้านลีลานวดไท มีโซ่ทองคล้องใจ 1 คน แต่คนรักของเธอเพิ่งเสียได้ไม่นาน พร้อมกับมอบมรดกมูลค่าหลักร้อยล้านไว้ให้ เธอนำเงินบางส่วนสร้างเป็นศูนย์ปฏิบัติธรรมในอำเภอหนึ่งของจังหวัดเชียงใหม่)

Writer

สุทธิดา อุ่นจิต

สุทธิดา อุ่นจิต

กรุงเทพฯ - เชียงใหม่ สู่ ลาดพร้าว - สุขุมวิท , พูดภาษาพม่าได้นิดหน่อย เป็นนักสะสมกระเป๋าผ้า ชอบหวานน้อยแต่มักได้หวานมาก

Photographer

มณีนุช บุญเรือง

มณีนุช บุญเรือง

ช่างภาพสาวประจำ The Cloud เป็นคนเชียงใหม่ ชอบแดดยามเช้า การเดินทาง และอเมริกาโน่ร้อนไม่น้ำตาล