The Cloud x สารคดีสัญชาติไทย

สมัยวัยเรียน ในกลุ่มเพื่อนที่สนิทกันมีเพื่อนผู้ชายคนหนึ่งที่มีท่าทีนิ่มนวล เวลาพูดจาจะชอบลากเสียงยาวหวาน มือและนิ้วกรีดกรายประกอบการเล่าเรื่อง เพื่อนคนนี้แตกต่างจากเด็กผู้ชายคนอื่นๆ ในชั้นเรียน ในกลุ่มเดียวกันก็มีเพื่อนผู้หญิงอีกคนที่ชอบสวมเสื้อตัวโคร่ง ไม่เคยใส่กระโปรงนอกจากชุดนักเรียน ชอบชวนคุยเรื่องรุ่นพี่สาวๆ ที่หน้าตาน่ารัก เพื่อนผู้หญิงคนนี้ก็แตกต่างจากเด็กผู้หญิงคนอื่นๆ ในชั้นเรียนเช่นกัน

แต่เมื่อมองเห็นรายละเอียดที่แตกต่างออกไปมากขึ้น เราก็เริ่มพบว่าเส้นกรอบที่เคยขีดไว้แบ่งแยกชายและหญิงเริ่มพร่าเลือนไป ยิ่งเมื่อได้รู้จักกับโลกใต้ทะเล เส้นกรอบนั้นยิ่งจางลงไปกว่าเดิม

ทางชีวภาพจำกัดความเป็นเพศชายด้วยความสามารถในการผลิตน้ำเชื้อที่มีอสุจิได้ ส่วนความเป็นหญิงคือเพศที่สามารถผลิตไข่ ซึ่งคือเซลล์ตั้งต้นของตัวอ่อน

ทากทะเลตัวจิ๋วมีทั้งถุงน้ำเชื้อและเซลล์ไข่พร้อมใช้อยู่ในตัว พวกมันเป็นทั้งหญิงและชายในเวลาเดียวกัน แต่พวกมันไม่สามารถสืบพันธุ์หรือตั้งท้องกับตัวเอง ทุกครั้งที่เดินผ่านเจอพรรคพวกสายพันธุ์เดียวกัน จึงคล้ายๆ กับนัดบอดที่พัฒนาความสัมพันธ์ไปอย่างรวดเร็ว เจอปุ๊บก็แลกเซลล์ของเพศผู้ให้กันและกัน แล้วในเวลาไม่นานพวกมันทั้งคู่ก็พร้อมวางไข่ทันที

ความพิสดารของเพศหญิงชายในปลาการ์ตูนไปไกลยิ่งกว่าทากทะเล

เรานอนนิ่งอยู่กับพื้นทรายใต้ทะเล จ้องมองครอบครัวปลาการ์ตูนครอบครัวหนึ่งผ่านเลนส์กล้องในมือ ที่ฐานดอกไม้ทะเลมีแผงไข่สีส้มเรียงตัวอยู่ ปลาการ์ตูนจะวางไข่บนวัสดุแข็งที่พวกมันเตรียมหามา เราเผลอขยับตัวเข้าใกล้ เพื่อถ่ายรูปไข่ให้ชัดขึ้น แม่ปลาพุ่งดิ่งตรงออกมาไล่เราให้ออกห่าง ถึงขนาดตัวจะเล็กแค่ฝ่ามือ แต่มันก็พร้อมจะกัดและพุ่งชนศัตรูไม่เลือกหน้า 

แม่ปลาการ์ตูนมีขนาดใหญ่กว่าตัวพ่อปลา ที่จริงแล้วมันคือปลาตัวที่ใหญ่ที่สุด และแข็งแกร่งที่สุดในบ้านหลังนี้ ตัวที่รองลงมาคือพ่อปลา ส่วนบรรดาปลาตัวเล็กๆ ที่ว่ายซุกซนมุดหนวดดอกไม้ทะเลเล่นอยู่รอบๆ นั้นไม่ใช่ลูกหลานวัยจิ๋วของพวกมัน! ไม่ได้เป็นแม้แต่พี่น้องกัน! และที่สำคัญปลาตัวเล็กเหล่านี้ล้วนไม่มีเพศ!

ถึงจะมีขนาดตัวที่เล็ก แต่บางตัวอาจจะมีอายุเข้าเกณฑ์ผู้ใหญ่แล้วด้วยซ้ำ ด้วยกฎระเบียบที่ฝังอยู่ในสายพันธุ์ ทำให้ผู้อยู่อาศัยร่วมบ้านเหล่านี้ถูกกดไว้ไม่ให้เติบโต พวกมันจะถูกขังอยู่ในรูปร่างที่เป็นเด็กนี้ไปจนกว่าจะเกิดเหตุร้ายกับเจ้าบ้านผู้คุ้มกฎ

ถ้าหากบ้านหลังนี้สูญเสียแม่ไป พ่อปลาก็พร้อมจะขึ้นมาทดแทนตำแหน่งและทำทุกอย่างที่แม่ปลาเคยทำอย่างไม่บกพร่อง ซึ่งรวมไปถึงการเปลี่ยนข้ามเพศไปเป็นตัวเมียที่พร้อมจะวางไข่ด้วย กลไกการทำงานภายในร่างกายจะถูกเปลี่ยนอย่างถาวรให้พ่อปลาผลิตเซลล์ไข่ได้ กลายเป็นตัวเมียที่สมบูรณ์ แล้วหนึ่งในปลาตัวเล็กไร้เพศก็จะมีตัวหนึ่งที่ได้เลื่อนขั้นขึ้นมาเป็นคุณพ่อตัวต่อไป

ค่านิยมที่ผู้ชายต้องเข้มแข็ง บึกบึน และหาเลี้ยงครอบครัว ส่วนผู้หญิงต้องอ่อนหวาน สุภาพเรียบร้อย ดูแลบ้านและลูกหลานเป็นภาพจำที่ถูกย้ำต่อๆ กันมา แต่สำหรับปลาอมไข่ เมื่อตัวเมียปล่อยไข่ออกมาแล้ว หน้าที่ของมันก็จบลง ปลาอมไข่ตัวผู้จะคอยดูแลไข่เหล่านั้นไว้ด้วยการอมไว้ในปากจนกว่าจะฟัก ในช่วงเลี้ยงดูลูก พ่อปลาอมไข่จะไม่ได้กินอาหาร เพราะในปากของพวกมันคืออนาคตรุ่นต่อไปของสายพันธุ์ 

ช่วงสองสามปีหลังมานี่ เราชอบดูรายการทีวีรายการหนึ่งจากฝั่งอเมริกา เป็นรายการประกวดค้นหาสุดยอดแดร็กควีน เหล่าชายหนุ่มเปลี่ยนตัวเองให้กลายเป็นตัวตนใหม่จากชายร่างผอมกลายเป็นหญิงสาวที่มีส่วนโค้งเว้า ทรงผมที่พองใหญ่เกินความเป็นจริง มันคือการงานศิลปะที่แสดงออกมาผ่านตัวตนเหนือจริงของกลุ่มคนนอกกรอบ 

เหล่าแดร็กควีนในชุดแฟชั่นอลังการผลัดกันออกมาเดินโชว์ตัว เบื้องหลังของความบันเทิงสวยงามฟู่ฟ่าหลายคนมีปัญหากับครอบครัว กรอบที่พ่อแม่เคยวางไว้ให้ลูกชายของพวกเขาถูกทำลายลง สำหรับบางคนกรอบที่แตกสลายสร้างบาดแผลทางจิตใจของทั้งฝั่งพ่อแม่และตัวพวกเขาเอง 

การพูดคุยกันในรายการช่วยรักษาแผลให้บางคน และสำหรับบางคนก็ช่วยรักษาแผลของทางฝั่งพ่อแม่ได้ด้วย พวกเขาเหล่านี้ไม่ได้เลือกที่จะข้ามเพศเพราะความอ่อนแอในใจ การเปลี่ยนแปลงของพวกเขาถูกฝังลึกไว้กว่านั้น ผลงานวิจัยล่าสุดกล่าวว่าเพศสภาพของคนคนหนึ่ง ถูกกำหนดมาตั้งแต่ในยีนส์

ปลาไหลริบบิ้นซึ่งพบตัวได้ไม่บ่อยนักในน่านน้ำไทย เกิดมามีลำตัวสีดำสนิท ครีบบางส่วนเป็นสีเหลืองสดใส เมื่อถึงเวลาพ้นจากวัยเด็กพวกมันจะเปลี่ยนผิวส่วนที่เป็นสีดำกลายเป็นสีฟ้าสดใส เป็นสัญญาณของการแตกเนื้อหนุ่ม 

ไม่ว่าจะด้วยเหตุผลใดที่ธรรมชาติเก็บซ่อนคำอธิบายไว้ ปลาไหลริบบิ้นทุกตัวเกิดมาเป็นเพศผู้ และเติบโตเข้าสู่วัยผู้ใหญ่ด้วยเพศผู้ จนเมื่อถึงจุดหนึ่งในชีวิต มันจะเปลี่ยนตัวอีกครั้ง เป็นครั้งสุดท้ายในช่วงชีวิตของพวกมัน คราวนี้จากสีฟ้าสดกลายเป็นสีเหลือง แล้วข้ามเพศจากชายกลายเป็นหญิง

“รู้รึยังว่าเป็นผู้หญิงหรือผู้ชาย” เพื่อนสาวในกลุ่มถามถึงชีวิตใหม่ในท้องของเพื่อนอีกคน “ถึงรู้ตอนนี้ก็ใช่จะรู้ว่า คือสิ่งที่จะเป็นจริงๆ รึเปล่า” ทั้งกลุ่มพยักหน้ารับว่าเห็นด้วยอย่างพร้อมเพรียงกัน “จะเป็นเพศไหนก็ไม่สำคัญหรอก ไม่ได้มีอะไรแตกต่างไป ยังไงก็ลูกเรา” ว่าที่คุณแม่คนใหม่ตอบด้วยความช้ดเจน