88 นาที
Director: Jörg Adolph, Gereon Wetzel
*บทความนี้เปิดเผยเนื้อหาบางส่วนของภาพยนตร์*
เมื่อวันเสาร์ที่ผ่านมาทาง Documentary Club ร่วมกับ Candide Books (ร้านหนังสือก็องดิด) และสถาบันเกอเธ่ ประเทศไทย (Goethe-Institut Thailand) จัดงานฉายภาพยนตร์เรื่อง How to Make a Book With Steidl ขึ้นที่ Warehouse 30 พื้นที่สร้างสรรค์แห่งใหม่ในซอยเจริญกรุง 30 ซึ่งมีพื้นที่ฉายหนังแห่งแรกของทาง Documentary Club อยู่ในนั้นด้วย
ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา เราได้เห็นได้ยินการล้มหายตายจากไปของสื่อกระดาษกันมากมาย
ถ้าเราได้มีโอกาสเดินผ่านแผงหนังสือบ้างก็คงจะได้เห็นจำนวนหนังสือบนแผงที่ตอนนี้เหลือเพียงหยิบมือเดียวจริงๆ ยังไม่นับว่าแทบทุกสื่อที่ยังอยู่ก็กรอกหูให้เราฟังตลอดเวลาว่า PRINT IS DEAD.
คำถามคือ สิ่งพิมพ์นั้นตายแล้วจริงรึเปล่า?
แกร์ฮาร์ด ชไตเดิล เจ้าของสำนักพิมพ์และโรงพิมพ์เก่าแก่ในเยอรมนีคงไม่คิดแบบนั้น
ด้วยการทำงานที่แสดงให้เห็นถึงความตั้งใจ ความรัก และหลงใหล ในสิ่งพิมพ์เป็นอย่างมาก
สารคดีเรื่องนี้จะพาเราไปดูวิธีคิดและวิธีทำงานของเจ้าของโรงพิมพ์และสำนักพิมพ์เล็กๆ
ที่เน้นคุณภาพของหนังสือมากกว่าความใหญ่โตของบริษัท โดยพาเราไปเห็นตั้งแต่ตอนเริ่มต้นงาน คิดคอนเซปต์ เลือกขนาดของตัวเล่ม เลือกกระดาษ ตรวจต้นฉบับ ออกแบบปก ตรวจสีของปรู๊ฟ ผ่านกระบวนการมากมายไปจนถึงโรงพิมพ์ และออกมาเป็นรูปเล่มที่จับต้องได้ ทั้งหมดนี้เพื่อสร้างประสบการณ์ที่ดีในการอ่านหนังสือ ซึ่งไม่ได้มีแค่เรื่องของการอ่านอย่างเดียว แต่รวมไปถึงเสียงการพลิกของกระดาษ
หรือแม้แต่กลิ่นของหนังสือ!
ชไตเดิลบอกว่า แกไม่ใช้สารเคมีใดๆ ในการเคลือบผิวกระดาษเพื่อให้กลิ่นของกระดาษในหนังสือยังคงเป็นกลิ่นเดิมๆ ของมัน ที่หอมและมีเสน่ห์มากเวลาที่เราพลิกหน้ากระดาษอ่าน
(ถ้าคุณเป็นคนหนึ่งที่เคยมีประสบการณ์ทำงานกับโรงพิมพ์ด้วยแล้วละก็ ความอินในหนังเรื่องนี้จะเพิ่มขึ้นในระดับ 10 เท่า)
เทคนิคการพิมพ์ก็ถือว่าไม่ธรรมดา คงเป็นเรื่องตลกถ้าผมจะบอกว่ารูปขาวดำที่เหมือนง่าย แค่พิมพ์สีดำลงไปแค่นั้นเอง แต่พี่แกบอกว่าต้องพิมพ์แบบ 3 สี คือพิมพ์ด้วยสีเทาอ่อน เทาเข้ม และดำ เพื่อสร้างมิติของภาพขาวดำให้สมบูรณ์แบบที่สุด กับรูปขาวดำของศิลปินบางคนที่มีมิติของสีขาวดำที่พิเศษมากๆ พี่แกก็จะพิมพ์รูปขาวดำแบบ 4 สีเอาซะด้วย เอากับพี่แกสิ!
และนอกจากขั้นตอนการพิมพ์สุดประณีต หนังยังพาเราไปดูระหว่างทางก่อนมาถึงรูปเล่มที่ต้องมีการทำงานกับเหล่าช่างภาพและศิลปินชื่อดังมากมาย มีทั้งการทำหนังสือกับศิลปินเพื่อให้เป็นงานศิลปะ โดยขายในราคาที่สูงจนน่าตกใจ มีการรับทำงานให้กับแบรนด์แฟชั่นต่างๆ มากมาย รวมถึงร่วมงานกับแฟชั่นดีไซเนอร์ชื่อดังอย่าง คาร์ล ลาเกอร์เฟลด์ ที่พาเจ้าตัวไปอยู่ในพื้นที่สุด VIP ข้างแคตวอล์กในงานแฟชั่นวีกที่ปารีส ยังไม่นับการทำหนังสือภาพถ่ายให้กับชีคกลางทะเลทรายกว้างใหญ่ในกาตาร์
แต่แม้เนื้องานจะดูสนุกและหลากหลาย ตัวหนังก็เลือกใช้วิธีเล่าแบบตรงไปตรงมาพอสมควร แต่จะว่าไปแล้ว สุดท้ายกระบวนการทำหนังสือก็เป็นอะไรแบบนี้เอง ไม่ได้มีอะไรตื่นเต้นเหมือนการถ่ายหนังหรืออาชีพอื่น
การเดินทางไปสำรวจโลกของชไตเดิลยังไม่หมดเพียงเท่านี้ เพราะทางผู้จัดงานก็ยังมีนิทรรศการโดยนำเอาหนังสือของชไตเดิลเล่มจริงมาวางให้เราได้ไปเปิดพลิกและสัมผัสดู หลังจากดูหนังจบ ผมเลยได้เดินวนพลิกหน้ากระดาษ ดูรูป ดูการเข้าเล่ม และไม่ลืมดมกลิ่นหนังสือทั้งหมดอยู่พักใหญ่ๆ ในใจก็นับถือหนังสือของชไตเดิล และเห็นด้วยกับคำพูดของแกที่ว่า หนังสือของชไตเดิลไม่นับว่าเป็นการผลิตแบบอุตสาหกรรม เพราะเขาทำหนังสือทุกเล่มอย่างทุ่มเทจิตใจใส่ลงไป
มันเป็นงานศิลปะแบบที่ผลิตขึ้นมาหลายชิ้นต่างหาก
สุดท้ายแล้ว มันไม่ใช่ว่าสิ่งพิมพ์นั้นกำลังจะตาย ออนไลน์กำลังจะมา หรืออะไรแบบนั้นหรอก
เพราะไม่ว่าจะเป็นสื่อแบบไหน ผมคิดว่าถ้าคนที่ทำทำมันอย่างไม่ใส่ใจ ไม่พิถีพิถันแล้ว ก็คงจะมีโอกาสตายเท่ากันหมด ไม่ว่าจะเป็นกระดาษหรือหน้าจอ
ภาพ: How to Make a Book With Steidl
How to Make a Book With Steidl ยังไม่มีโปรแกรมจัดฉายในโรงเร็วๆ นี้ ถ้าอยากให้มีการฉายเกิดขึ้นในโรงภาพยนตร์ลองติดต่อสอบถามทาง Documentary Club ดูได้นะครับ 🙂