ประโยคที่ซือฟังแล้วชอบตั้งแต่ยังไม่รู้เรื่องราวเบื้องหลัง คือ ‘Keep Calm and Carry On’ ค่ะ

หลายท่านน่าจะทราบแล้วว่า Keep Calm and Carry On เป็นคำขวัญที่คิดขึ้นมาในอังกฤษช่วงปี 1939 โดยแผนก Wartime Propaganda ของ Ministry of Information เขาตั้งใจทำโปสเตอร์ข้อความนี้ออกมาเพื่อเป็นขวัญกำลังใจแก่ประชาชนที่กำลังเผชิญความโหดร้ายของสงครามโลกครั้งที่ 2

ปรากฏว่าลูกค้าหลายคนเห็นแล้วก็ชอบเหมือนกันต่างอยากซื้อบ้าง จนคุณ Stuart ตัดสินใจพิมพ์ขายให้รู้แล้วรู้รอดในปี 2001 กล่าวกันว่าเมื่อชาวอังกฤษต้องเผชิญวิกฤตเศรษฐกิจในปี 2008 ทำให้คำขวัญนี้ยิ่งเป็นที่นิยมค่ะ

ปัจจุบัน Keep Calm and Carry On กลายเป็นความ ‘อังกฤษ’ ซึ่งเป็นที่จดจำได้มากที่สุดอย่างหนึ่งในโลก ถูกนำไปผลิตเป็นสินค้าสารพัดอย่าง ซือคิดว่าที่คำขวัญนี้โดนใจผู้อ่าน น่าจะเป็นเพราะคุณสมบัติครบถ้วน คือมีทั้งเกร็ดประวัติศาสตร์และเป็นประโยคอมตะ ใช้ได้กับทุกคน ทุกเวลา ไม่เฉพาะในช่วงสงคราม

เวลาเจอปัญหาทั้งเล็กและใหญ่ในชีวิต หากเรา Keep Calm พยายามนิ่ง ๆ ไว้ แล้วก้าวต่อไป ใช้ชีวิตต่อไป น่าจะเป็นทางหนึ่งที่ช่วยให้ผ่านความยากลำบากไปได้ คุณผู้อ่านว่าไหมคะ

มีภาพประวัติศาสตร์ภาพหนึ่งที่ยังคงถูกนำเสนอคู่กับคำขวัญ Keep Calm and Carry On คือภาพนี้ค่ะ

ภาพนี้ชื่อ ‘Delivery After Raid’ ถ่ายในปี 1940 ฉากอันโหดร้ายด้านหลังคือของจริง เป็นสภาพเมืองลอนดอนที่ถูกถล่มเละจากการโจมตีทางอากาศ ด้านหลังจะเห็นนักดับเพลิงตัวจริงกำลังช่วยกันดับไฟ

เหตุการณ์ช่วงนั้นในประวัติศาสตร์อังกฤษเรียกว่า ‘The Blitz’ เป็น 8 เดือนแห่งฝันร้าย (กันยายน 1940 – พฤษภาคม 1941) ที่เครื่องบินทิ้งระเบิดของนาซีเยอรมนีโฉบมาเหนือน่านฟ้าอังกฤษแล้วบอมบ์สถานที่สำคัญ ๆ ทั้งในลอนดอนและเมืองสำคัญอื่น ๆ ทั่วเกาะอังกฤษ ชาวอังกฤษกว่า 1.5 ล้านคน โดยเฉพาะเด็ก ๆ ถูกส่งตัวออกจากเมืองใหญ่ไปอยู่ในชนบท ตลอดเวลากว่า 8 เดือน ชาวอังกฤษกว่า 30,000 คนเสียชีวิต บาดเจ็บอีกกว่า 50,000 คน

อย่างไรก็ตาม นายแบบในภาพไม่ใช่ Milkman ตัวจริงค่ะ แต่เป็นผู้ช่วยช่างภาพที่ไปขอยืมเครื่องแบบและขวดนมจากคนส่งนมตัวจริงมาเข้าฉาก เพราะช่างภาพ Fred Morley ต้องการบันทึกสภาพสังคมในช่วงนั้นไว้ และเห็นว่าอาชีพ ‘คนส่งนม’ นี่แหละที่จะเป็นตัวแทนคำขวัญ Keep Calm and Carry On (ที่ออกมาเพียงปีเดียวก่อนถ่ายภาพนี้) ได้ดีเยี่ยม เพื่อจูงใจให้ชาวอังกฤษกัดฟันสู้และใช้ชีวิตต่อไปแบบปกติที่สุดเท่าที่จะทำได้

ทำไมต้องเป็นอาชีพคนส่งนม

เหตุผลที่คุณ Fred Morley เลือกถ่ายภาพคนส่งนม น่าจะเป็นเพราะเป็นหนึ่งอาชีพที่อยู่คู่ประวัติศาสตร์สังคมของอังกฤษมาอย่างยาวนาน แบบเห็นแล้ว แหม ช่างอังกริ๊ด อังกฤษ สมกับคำขวัญ Keep Calm and Carry On หากคนอังกฤษจะใช้ชีวิตช่วงสงครามให้ ‘ปกติ’ หนึ่งในความปกตินั้นคือมีคนส่งนมเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตประจำวัน ผู้ใหญ่จิบชาใส่นม เด็ก ๆ ก็ดื่มนม เป็นอาหารพื้นฐานที่สุดของชาวอังกฤษมาแต่ไหนแต่ไร

อาชีพคนส่งนมในอังกฤษจึงเป็นอาชีพเก่าแก่ มีต้นกำเนิดที่บันทึกไว้ตั้งแต่กลางศตวรรษที่ 17 โน่นเลยค่ะ แต่เดิมชาวบ้านกินนมจากวัวที่ตัวเองเลี้ยง ทำชีสทำเนยกันเอง แต่เมื่อเมืองขยายตัว ย่อมมีประชาชนที่ไม่ได้เลี้ยงวัวแต่ต้องการนม จึงเกิดอาชีพนี้ขึ้น

อย่างไรก็ตาม จากบันทึกปี 1794 ของนักเขียน Thomas Baird และนวนิยายเรื่องดังอย่าง David Copperfield ระบุถึงอาชีพนี้ว่า คนส่งนมยุคนั้นคือคนที่ ‘หาอาชีพอื่นทำไม่ได้แล้ว’ กิริยาท่าทางไม่น่าเข้าใกล้ รูปลักษณ์ดูไม่ค่อยสะอาดสะอ้าน นมที่ส่งก็ผสมน้ำซะใสแจ๋วเพื่อเพิ่มกำไร

อย่างไรก็ตาม การส่งนมด้วยรถเข็นแบบนี้ก็ยังถือเป็นงานหนัก โดยเฉพาะเมื่อต้องลุยโคลนหรือส่งนมตอนหน้าหนาวที่ถนนกลายเป็นน้ำแข็งลื่น ๆ บางครั้งจึงมีการใช้ม้าเข้ามาช่วยค่ะ แต่คนส่งนมก็ยังต้องตื่นตี 3 ตี 4 เหมือนเดิม เพื่อบริการลูกค้าหลักร้อยในแต่ละวัน กว่าจะเสร็จงานทั้งหมดก็ค่ำ และต้องทำงานสัปดาห์ละ 7 วัน

ตั้งแต่ช่วงปี 1920 บริษัทส่งนมในอังกฤษเปลี่ยนมาบรรจุนมในขวดแก้วตามอย่างสหรัฐอเมริกา (ที่ใช้ขวดแก้วบรรจุนมมานานกว่า 5 ทศวรรษแล้ว) เพราะสะอาดและถูกใจลูกค้ามากกว่า เมื่อนมหมดก็วางขวดเปล่าไว้หน้าบ้าน คนส่งนมจะมาเก็บไปและวางนมขวดใหม่ไว้ให้แทน มีปริมาณขวดนมที่หมุนเวียนทั่วอังกฤษทั้งสิ้นกว่า 30 ล้านขวด (ปี 1928) และเปลี่ยนมาใช้รถส่งนมแบบม้าลาก ที่บรรทุกนมและผลิตภัณฑ์จากนมอื่น ๆ ได้มากกว่า มีทั้งครีม ไข่ เนย ชีส แยม ผลไม้กระป๋อง ขนมปังกรอบ คือกลายเป็นร้านชำเคลื่อนที่ไปเลย การเก็บเงินก็มีบริการแบ่งจ่ายรายสัปดาห์ ซึ่งเป็นที่ถูกใจของผู้มีรายได้น้อย

ที่น่าสนใจก็คือ ในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 1 คนส่งนมบางส่วนถูกเกณฑ์ไปออกรบ บริษัทส่งนมจึงมีการจ้างผู้หญิง เด็กหนุ่ม รวมทั้งผู้ชายอายุ 60 – 70 มาออกรอบส่งนม

อาชีพคนส่งนมในอังกฤษดูจะมีเกียรติภูมิอันหนึ่งที่ส่งต่อกันมาคือ ไม่ว่าในสถานการณ์เช่นไร ฝนตก ฟ้าร้อง สภาพถนนไม่เป็นใจ แต่ลูกค้าทุกบ้านต้องมีนมกิน

การแข่งขันที่เพิ่มสูงขึ้นตามยุคสมัย ทำให้ธุรกิจส่งนมต้องปรับตัว ในยุค 1980 คนส่งนมเพิ่มผลิตภัณฑ์ใหม่ ๆ อย่างนมพร่องมันเนย น้ำส้มคั้นสด และผลไม้ออร์แกนิก เข้ามาเป็นทางเลือกให้ลูกค้าที่ตื่นตัวกับกระแสรักสุขภาพ บางบริษัทมีบริการส่งไวน์เป็นกล่อง ๆ ส่งหนังสือพิมพ์และนิตยสาร

ปัจจุบัน หากยังต้องการสัมผัสจิตวิญญาณคนส่งนมแบบอังกฤษ ก็เลือกใช้บริการของบริษัทส่งนมรายใหญ่อย่าง ‘Milk & More’ ที่ดำเนินกิจการมานานกว่า 50 ปีได้ โดยบริษัทการันตีว่า นมและสินค้าต่าง ๆ จะส่งถึงหน้าประตูบ้านไม่เกิน 7 โมงของวันถัดไป มีสินค้าให้เลือกมากมาย แทบจะเป็นซูเปอร์มาร์เก็ตย่อย ๆ ทั้งขนมอบ เครื่องดื่ม ผักผลไม้ อุปกรณ์ทำสวน โดยคัดเลือกสินค้ามาจากซัพพลายเออร์ที่มีแนวทางทำธุรกิจคล้าย ๆ กัน คือแนวทางที่ส่งเสริมความยั่งยืนและใส่ใจกับคุณภาพผลิตภัณฑ์

ที่น่าชื่นชมคือ ที่นี่ยังใช้วิธีดั้งเดิม คือใช้ขวดแก้วบรรจุนม และให้ลูกค้าวางขวดแก้วเปล่าไว้หน้าบ้าน รอให้คนส่งนมมาเก็บ เพื่อช่วยลดปริมาณขยะ

บนเว็บไซต์ของ Milk & More ยังปรากฏรูปสุดคลาสสิกของวิชาชีพคนส่งนมที่ถ่ายโดย Fred Morley ในปี 1940 ท่ามกลางความยับเยินของสงคราม เคียงคู่กับรูปคนส่งนมในศตวรรษที่ 21 เพื่อบอกว่าอาชีพคนส่งนมจะยังอยู่คู่สังคมอังกฤษต่อไป

เพราะไม่ว่าอะไรจะเกิดขึ้น พวกเขาจะยังคง Keep Calm and Carry On