Losers (2019)

A Netflix Original Documentary Series
Genre: Sport Documentaries
Country: US
Director: Mickey Duzyj
Duration: 1 season, 8 episodes ( ความยาวแต่ละตอนโดยประมาณ 20-30 นาที)

 

*บทความนี้เปิดเผยเนื้อหาบางส่วนของภาพยนตร์*

“You know what a loser is?”

“A real loser is somebody that’s so afraid of not winning, they don’t even try.”

ใน Little Miss Sunshine (2006) หนังโร้ดทริปฉบับครัวเรือน เรื่องราววุ่นๆ ของครอบครัวหนึ่งระหว่างปฏิบัติภารกิจพาสาวน้อยไปยื่นใบสมัคร Little Miss Sunshine ที่ต่างเมืองให้ทันเวลา ระหว่างที่หลานสาวตัวน้อยยอมแพ้แล้วหากเธอจะพลาดการแข่งขัน เป็นคนขี้แพ้อย่างที่ใครเขาบอกกัน ปู่ของเธอก็บอกว่า แม้วันนี้เธอจะแพ้ แต่เธอก็ยังได้ลงแข่ง คนขี้แพ้ที่แท้จริงคือคนที่กลัวแพ้เลยไม่ยอมแข่งขันตั้งแต่แรกต่างหาก

ในสังคมที่ผู้ใหญ่พร่ำสอน (และทำให้ดู) ถึงการเอาชัยชนะอย่างหน้ามืดตามัว ไม่สนว่าจะถูกต้องขาวสะอาดหรือไม่ ตราบใดที่ผู้เล่นเป็นคนดี เกมนั้นยุติธรรมเสมอ และไม่ใช่ว่าแพ้แล้วพาล เราอยากให้คุณรู้จักภาพยนตร์สารคดีเกี่ยวกับผู้แพ้ที่สนุกมาก ถ้าพิสูจน์อักษรไม่ว่าจะใส่ ก ไก่ ยาวไปถึงเทือกเขาอัลไต

Losers เป็นภาพยนตร์สารคดีชุดของ Netflix ผลงานของ Mickey Duzyj ผู้กำกับและแอนิเมเตอร์ เล่าเรื่องคนแพ้ผ่านเกมกีฬาต่างๆ เช่น ชกมวย ฟุตบอล สเกต ลีลา ไปจนถึงกีฬาที่ไม่คุ้นสำหรับคนทั่วไปแต่ฮิตสุดๆ ในท้องถิ่น เล่นกันจริงจังระดับประเทศอย่างเคอร์ลิง หรือการแข่งขันสุนัขลากรถเลื่อน การแข่งขันมาราธอนในทะเลทรายซาฮารา 5 วันเต็ม เป็นต้น

ต่อให้ไม่ได้ดูหรือรู้จักเกมกีฬามาก่อน เชื่อเถอะว่าคุณจะตามทันและหลงรักกีฬานั้นๆ ไปเลย เช่นเดียวกับผู้เขียน อดีตนักกีฬาแอโรบิกในจังหวะเพลงฮิปฮอปที่อยากลองวิ่งมาราธอนสักครั้ง

เมื่อไหร่ก็ตามที่คุณมีคำถามว่า สิ่งที่คุณพยายามทำนั้นมากพอเกินไปแล้วหรือยัง หรือกังวลว่าสิ่งที่อยู่เหมาะสมหรือมาถูกทางแล้วหรือไม่ ลองฟังเรื่องราวของพวกเขาดู

ชีวิตที่เปลี่ยนไปตลอดกาลของแชมป์โลกผู้แพ้น็อกจนหมอห้ามให้ลงแข่งขันอีก จนเจอกับพรสวรรค์ใหม่ของตัวเองตั้งแต่เขียนบทความวิเคราะห์กีฬาในนิตยสาร ไปจนถึงเป็นนักแสดงภาพยนตร์ เป็นที่ปรึกษาการแสดงด้านการชกมวย เป็นผู้กำกับละครเวที

เรื่องของทีมฟุตบอลเล็กๆ ที่ถือครองตำแหน่งรั้งท้ายของตารางอยู่เสมอ ในปีที่มีกติกาปรับตกอัตโนมัติหากทำผลงานรั้งท้ายตาราง ทีมที่แพ้ตลอดจะอยู่รอดในฟุตบอลเกมนั้นอย่างไร ตัวอย่างของทีมแพ้ที่โชคไม่เคยเข้าข้างเลยจนกระทั่งการแข่งขันนัดสุดท้ายที่เปลี่ยนชะตากรรมของสโมสรและคนทั้งเมืองไปตลอดกาล

เรื่องของนักสเกตผิวสีจากฝรั่งเศสที่ฝีมือระดับแชมป์โลกแต่ไม่เคยได้เหรียญทองจากกีฬาแข่งขัน เพียงเพราะเธอไม่อยู่ในขนบหรือเป็นที่ถูกใจของคณะกรรมการ ใครที่เคยดูภาพยนตร์ I,Tonya (2017) มาก่อนต้องชอบตอนนี้มากแน่ๆ ทำให้เห็นว่าภายใต้ภาพเจ้าหญิงน้ำแข็งมีการฝึกซ้อมและการแข่งขันที่ดุเดือดมากแค่ไหน

ในมุมผู้ชมที่อยากได้ความบันเทิงช่วงวันหยุดยาวด้วย ได้สาระด้วย ภาพยนตร์สารคดีชุดเรื่องนี้ตอบโจทย์ ขอหมายเหตุไว้เพียงนิดเดียวว่า การดูรวดเดียวจบอาจจะทำให้ไฟในตัวคุณพุ่งแรงเกินเบอร์ ผู้เขียนขอแนะนำให้ให้ค่อยๆ จุดไฟนักสู้ ค่อยๆ ดูไปวันละตอน จะได้รับอรรถรสเต็มๆ

ในมุมคนทำงานนักเล่าเรื่อง แต่ละตอนของภาพยนตร์สารคดีชุดนี้คือตัวอย่างของการเล่าเรื่องในอุดมคติ ทั้งพลังของเรื่องจากการเลือกคนต้นเรื่องซึ่งไม่จำเป็นต้องเป็นคนที่มีชื่อเสียงระดับโลก แต่เรื่องราวของเขาหรือเธอกินใจ วิธีการเล่าเรื่องในอดีตที่แสนกระชับ ที่มาพร้อมกับแอนิเมชันลายเส้นเข้าใจง่ายซึ่งเป็นงานถนัดของผู้กำกับ ตัดสลับฟุตเทจเก่าและบทสัมภาษณ์ของทั้งนักกีฬาต้นเรื่อง เพื่อนร่วมทีม โค้ช นักข่าว นักวิจารณ์กีฬาในยุคนั้น ในเวลา 30 นาที โดยไม่ลืมหมัดเด็ดๆ ในแต่ละตอนที่จะเปลี่ยนมุมมองเกี่ยวกับผู้แพ้ในพจนานุกรมของเราไปตลอดกาล

“…แน่นอน ถ้ามันเป็นเกมอะไรสักเกม ก็ต้องมีคนเสียใจ

แต่การแพ้ เพราะไม่เคยได้ลงแข่ง น่าเสียดาย น่าเสียดาย…”

ในโลกที่เขามองเห็นกันแต่ผู้ชนะ ได้ยินเนื้อเพลงท่อนนี้ทีไรใจมันจะออกวิ่งไปเอาชนะให้ได้เลยคุณ แต่วันนี้ไม่แล้ว แพ้บ้างก็ไม่เลว บางทีอาจจะไปได้ดีกว่า ทำได้ดีกว่า มันต้องมีสักเกมที่เป็นเกมของเรา ที่เราจะชนะบ้างแหละ

 

เพราะแพ้จึงได้พบพรสวรรค์ใหม่

ในตอน ‘แชมเปี้ยนผิดสังเวียน’ (Episode 1: The Miscast Champion) เป็นเรื่องราวของ ไมเคิล เบนท์ นักชกแชมป์โลกดับเบิลยูบีโอ รุ่นเฮฟวี่เวต ผู้ภาวนาก่อนขึ้นชกทุกครั้งว่า ขอให้ไฟทั้งเมืองดับหรือไม่ก็ขอให้ทอร์นาโดถล่มเมือง เพราะเขาไม่เคยอยากขึ้นชกจริงๆ เลยสักครั้ง

ไมเคิลเติบโตมาในครอบครัวที่พ่อเป็นแฟนตัวยงของ มูฮัมหมัด อาลี และอยากให้ลูกชายของเขาเป็นนักชกแชมป์โลก สำหรับไมเคิล มวยไม่ใช่กีฬา แต่คือการแสดงเพื่อเอาชีวิตรอด แม้จะไม่เคยชอบชกมวยเลย แต่ไมเคิลก็ทำได้ดี เป็นแชมเปี้ยนทุกเวทีหลายสมัยติดต่อกัน ก่อนจะขึ้นสู่สังเวียนนักชกมืออาชีพในเวลาต่อมา

สิ่งที่น่าอับอายที่สุดของนักมวยอาชีพคือ การโดนน็อกเอาต์ต่อหน้าผู้ชม

และไมเคิลผู้ทรนงก็แพ้น็อกเอาต์ตั้งแต่ยกแรกในสังเวียนแรก จนคนทั้งโลกเรียกเขาว่าไอ้ขี้แพ้ เขากลับนิวยอร์กไปเยียวยาตัวเองด้วยการเป็นคู่ซ้อมให้แชมป์โลก ก่อนจะกลับมาฮึดสู้อีกครั้งหลังจากครูฝึกของแชมป์คนนั้นบอกว่า ขนาดดูซ้อมยังจริงมากจนแยกไม่ออกว่าใครเป็นแชมป์โลกกันแน่ ความมั่นใจทำให้ไมเคิลเอาชนะคู่ต่อสู้ 10 ไฟต์รวด ไปจนถึงเอาชนะ ทอมมี่ มอร์ริสัน หรือฉายา ไมค์ ไทสัน เวอร์ชันคนขาว จนได้แชมป์โลกมาครอบครอง

แต่แล้วไมเคิลก็แพ้น็อกเอาต์เมื่อขึ้นสู้กับ เฮอร์บี ไฮด์ และตื่นขึ้นมาอีกครั้งบนเตียงในโรงพยาบาลหลังจากการแข่งขันจบลงไปแล้ว 3 วัน หมอบอกว่าเขาไม่ควรจะขึ้นชกอีกต่อไปหากไม่อยากกลับมาสมองบวมอีก

และปฏิกิริยาแรกของไมเคิลคือท่าทีโล่งอก จนบอกว่าเหตุการณ์ครั้งนี้เป็นหนึ่งในเรื่องที่ดีที่สุดในชีวิต

เส้นทางชีวิตของนักมวยผู้แขวนนวมส่วนใหญ่ถ้าไม่ลงเอยที่ปั้มน้ำมัน ก็ลงเอยที่ร้านแมคโดนัลด์ เพราะนอกจากใช้แรงแล้วพวกเขาไม่เก่งอะไรเลย แต่ไม่ใช่กับไมเคิล เบนท์ คนนี้

2 ปีต่อมาหลังจากการชกครั้งนี้ ไมเคิลผู้เก็บตัวอยู่ในบ้านกลางป่าที่เพนซิลเวเนีย ใช้เวลาว่างสมัครเรียนวิชาการเขียน ก่อนจะต่อมาบังเอิญพบ เบิร์ต ซูการ์ นักเขียนข่าวในตำนาน ที่งานแถลงข่าวงานหนึ่ง ซึ่งชวนให้ไมเคิลเขียนบทความเกี่ยวกับผลกระทบทางอารมณ์หลังโดนน็อกเอาต์ลงนิตยสาร ไมเคิลทุ่มเทเวลาทั้งสามวันถ่ายทอดเรื่องราวออกมาจนกลายเป็นบทความที่มีพลังมาก จนนำพาให้ไปพบทีมผู้สร้างภาพยนตร์และได้รับบทนักมวยคนสำคัญในหนังเรื่อง Ali (2001) เหนือสิ่งอื่นใด ไมเคิลค้นพบแล้วว่าอะไรทำให้เขาอยากตื่นเช้ามาทำงานทุกวัน

ไมเคิลกลายเป็นผู้ฝึกสอนการแสดง เป็นที่ปรึกษาด้านการชกมวย เป็นผู้กำกับละครเวที

ในตอนจบของเรื่องโค้ชคนสำคัญของไมเคิลบอกเราว่า นักมวยคือคนที่กล้าหาญที่สุดในโลก ถ้าเขาอยากชกคุณ เขาต้องเสี่ยงจะโดนชกด้วย ดังนั้น คุณจะไม่ไปถึงไหนเลย ถ้าไม่เสี่ยงที่จะไปไหน

 

เพราะแพ้มาตลอด จึงรู้คุณค่าของชัยชนะเล็กๆ

ในตอน ‘กรามแห่งชัยชนะ’ (Episode 2: The Jaws of Victory) เป็นเรื่องของกีฬาที่เป็นศูนย์รวมจิตใจคนทั้งโลกอย่างฟุตบอล

ทอร์คีย์ยูไนเต็ด (Torquay United) ไม่ใช่สโมสรโด่งดังอะไร ก็แค่สโมสรอายุกว่าร้อยปีของเมืองเล็กๆ ที่ห่างไกลของอังกฤษ แม้ไม่รู้เรื่องฟุตบอลอังกฤษมากนัก แต่เราก็พอจะเข้าใจเรื่องการขึ้น-ลง อันดับในตารางว่าสำคัญเพียงใด

“สิ่งหนึ่งที่ทอร์คีย์ยูไนเต็ดจะไม่ทำเด็ดขาด คือการอยู่กลางตาราง” แฟนบอลคนหนึ่งให้สัมภาษณ์ไว้

ปี 1987 เป็นปีแรกที่มีการเพิ่มกติกาเรื่อง การตกชั้นอัตโนมัติ โดยปีก่อนหน้าทอร์คีย์ยูไนเต็ดทำผลงานไว้ที่ตำแหน่งรั้งท้ายของตาราง ซึ่งหากผลงานปีนั้นรั้งท้ายในตารางอีก คงเป็นอันต้องปิดสโมสรของเมือง นั่นแปลว่า กิจกรรมดูบอลในบ่ายวันอาทิตย์ที่เป็นประเพณีของชาวเมืองจะหายไปด้วย

ที่น่าสนใจคือ เกิดอะไรขึ้นกับทอร์คีย์ยูไนเต็ด ผู้แพ้ที่ไม่ยอมแพ้

ตามแบบฉบับของผู้แพ้ โชคไม่เคยเข้าข้างพวกเขา เช่นกัน ความทุลักทุเลเป็นเพื่อนสนิทของชาวทอร์คีย์ยูไนเต็ด ตั้งแต่รถตู้ประจำทีมที่สภาพเหมือนรถพยาบาลมากกว่ารถที่ใช้พาออกเดินสายท้าแข้ง พวกเขาต้องเบียดเสียดกันกว่า 6 ชั่วโมงจนผู้จัดการทีมต้องใช้วีธีจอดรถไกลจากสนามเพื่อให้นักเตะเดินวอร์มเท้าก่อน 20 นาที ทุกคนต่างรู้ดีว่าทีมไม่ได้แข็งแกร่งขนาดนั้น การพ่ายแพ้ติดต่อกันจนกลายเป็นนิสัยทำให้ไม่มีใครกล้าหวังกับชัยชนะใดๆ ขณะเดียวกันทีมในขนาดที่เท่าๆ กับทอร์คีย์ยูไนเต็ดต่างปิดตัวและออกจากวงการกันหมดแล้ว ด้วยปัญหาทางการเงินและอื่นๆ ไม่มีใครกล้าคิดว่าทอร์คีย์ยูไนเต็ดจะอยู่รอดหรือไม่

แล้วเกมการแข่งขันนัดชี้เป็นชี้ตายก็มาถึง ไม่ใช่เรื่องบังเอิญที่บรรยากาศโดยรอบระอุไปทั่วๆ กันทั้งในและนอกสนาม เพราะนี่อาจจะเป็นเกมสุดท้ายของนักเตะและกองเชียร์ทุกคน โดยเฉพาะกองเชียร์ที่เริ่มพังรั้ว ผู้พิทักษ์สันติราษฎร์พร้อมสุนัขคู่ใจจึงเตรียมประจำการอยู่รอบสนามเผื่อเกิดเหตุการณ์วุ่นวายไม่คาดฝัน และแล้วลูกบอลกลมกลิ้งก็วิ่งไปใกล้ตำรวจและสุนัขริมสนาม ไม่ทันที่ จิม แมคนิโคล กองหน้าคนสำคัญจะเข้าถึงลูกบอล เขาก็ถูกสุนัขกัดที่ต้นขาล้มลง จิมใช้เวลาไม่นานลุกขึ้นลงสนามอีกครั้งทั้งที่ยังมีรอยเขี้ยวฝังอยู่ที่ต้นขาด้านขวา

โชคยังดีทอร์คีย์ยูไนเต็ดได้ต่อเกมจากการทดเวลาบาดเจ็บ 4 นาที และพวกเขาต้องการอีกเพียง 1 ประตูเท่านั้น ยังไม่ทันจะตะโกนร้องบอก “ไม่สู้ก็ตาย” เพื่อสร้างความฮึกเฮิม ลูกบอลก็วิ่งเข้าประตูสวยงาม

ใช่ ความรู้สึกของการฉลองที่ไม่ได้เป็นที่โหล่ของลีกนั้นแตกต่างจากการฉลองชนะลีกหรือได้ถ้วยมาก และฮีโร่ของเรื่องนี้ไม่ใช่ใครคนใดคนหนึ่งแต่เป็นบริน สุนัขตำรวจตัวนั้น

“เราอาจไม่เคยชนะอะไรเลยจริงๆ เราไม่เคยชนะถ้วยหรือแชมเปี้ยนชิป แต่พวกเขารู้สึกเหมือนชนะแล้ว เป็นช่วงเวลาที่ดีที่สุดในอาชีพฟุตบอลของผมที่ได้รู้ว่าเรารอด และเวลาที่คุณรอดมันจะมีโอกาสทำให้ดีขึ้นในปีหน้าเสมอ” ผู้จัดการทีมทอร์คีย์ยูไนเต็ดให้สัมภาษณ์ทิ้งท้าย

 

แพ้เพราะไม่ถูกใจกรรมการ

ในตอน ‘การตัดสิน’ (Episode 3: Judgement) เล่าถึงเรื่องของ เซอร์ยา โบนาลี นักสเกตน้ำแข็งผิวสี แชมป์โลกจากฝรั่งเศสผู้เติบโตอย่างอบอุ่นในครอบครัวคนผิวขาว ซึ่งให้ทั้งการศึกษาดีกีฬาเด่น ไม่ว่าจะเป็นบัลเลต์ สเกตลีลา กระโดดน้ำ ยิมนาสติก แชมป์โลกตีลังกาเยาวชนคนนี้ไม่เคยทำให้แม่เธอผิดหวัง เป็นแชมป์สเกตลีลาระดับประเทศที่หาตัวจับยาก แต่เมื่อเธอเข้าสู่โลกของการแข่งขันนานาชาติเธอกลับไม่เป็นที่ต้อนรับของคณะกรรมการ ผู้ยึดมั่นในขนบประเพณี ภาพลักษณ์ และท่วงท่าอย่างราชินีน้ำแข็ง เชื้อชาติเป็นส่วนหนึ่งปัญหานั้น ต่อให้ฝึกซ้อมทักษะที่แม่นยำและสร้างสรรค์แค่ไหน คุณจะไม่มีที่ยืนเลยในวงการนี้

“ทุกปีที่ฉันแข่ง ฉันจะแสดงท่าใหม่เสมอ มันยากมากและฉันมักจะคิดเสมอว่าคราวนี้จะถูกใจกรรมการหรือเปล่านะ เราจะพลาดอีกไหม มันดีหรือเปล่า เรามาถูกทางหรือยัง” ในหัวของเซอร์ยาเต็มไปด้วยความคิดเหล่านี้

ในการแข่งขันเวิลด์แชมเปี้ยนชิปที่ชิบะ ประเทศญี่ปุ่น ปี 1994 การแสดงที่ไร้ที่ติตีคู่สูสีมากับนักกีฬาเจ้าถิ่น แทนที่จะเป็นเหรียญทอง เซอร์ยาจำต้องรับรางวัลเหรียญเงินอย่างเสียไม่ได้ เมื่อรู้ว่าต่อให้ทำตัวน่ารักแค่ไหน จำนวนรอบหมุนมากกว่านักกีฬาคนใดเธอก็ไม่อาจได้ใจกรรมการ สิ่งที่เธอเลือกทำคือ ฝึกซ้อมจนทำได้ไร้ที่ติให้มากขึ้นและหนักขึ้นในทุกวัน “ไม่ใช่แค่ 60 หรือ 80 แต่ต้องเต็ม 100 หรือมากกว่าเท่านั้น” ในการแข่งขันโอลิมปิกครั้งสุดท้าย เซอร์ยาตัดสินใจทำท่าที่ผิดกติกามากที่สุดแต่สร้างการจดจำแก่เธอมากที่สุด เธอตีลังกากลับหลังระหว่างสเกตซึ่งเป็นเรื่องที่ผิดกฎจนถึงขึ้นห้ามลงแข่งขันอีก แต่เธอไม่สน

หลังการแข่งขันจบลงเซอร์ยาเป็นตัวของตัวเองอย่างเต็มที่ในเส้นทางสายนักสเกตอาชีพ และเป็นโค้ชสเกต

“คุณเคยรู้สึกท้อแท้หรือบอกตัวเองว่า ‘ฉันไม่อยากทำอีกต่อไปแล้ว ฉันไม่รู้ว่าฉันยังอยากทำอย่างนี้ต่อไปอีกหรือเปล่า’” เด็กๆ ถามเธอ

“บางครั้งมันก็ยาก หลายครั้งฉันก็อยากร้องไห้บนลานน้ำแข็งนั้นเลย แต่การแข่งขันไม่ใช่สิ่งสำคัญที่สุดของชีวิต เธอไม่ต้องรอให้เหรียญมาเปลี่ยนชีวิตเธอ มันไม่จริงแท้ ถ้าเธอเต็มที่ร้อยเปอร์เซ็นต์แล้วและรู้ว่าไม่มีทางอื่น เธอทำดีที่สุดแล้ว จงรู้สึกดีกับมัน จงคิดบวกและก้าวต่อไป แล้วการแข่งขันครั้งต่อไปมันจะดีขึ้นเอง ดังนั้น พยายามเป็นคนที่ดี นักกีฬาที่ดี หรือนักเรียนที่ดี โดยไม่ต้องพยายามคว้าเหรียญ เพราะบางครั้งมันจะทำร้ายเธอและทำให้เธอผิดหวังมาก” เซอร์ยาทิ้งท้าย

 

รู้แพ้ รู้ชนะ รู้อภัย

นอกจาก 3 เรื่องที่นำมาเล่าแล้วยังมีเรื่องของผู้แพ้หัวใจนักกีฬาอีก 5 ตอนที่สนุกไม่แพ้กัน ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของกีฬาเคอร์ลิงของคนแคนาดาที่เหนือไปจากเกมกีฬาที่ชิงไหวชิงพริบคือ #นักกีฬาหล่อบอกต่อด้วย หรือนักวิ่งมาราธอนโอลิมปิกที่ทิ้งครอบครัวไปวิ่งมาราธอนกลางทะเลทรายจนหลงทางหลายวันเกือบเอาชีวิตไม่รอด แต่ก็ไม่เข็ดยังกลับไปวิ่งที่งานนั้นอีกหลายครั้งในเวลาต่อมา เป็นต้น

เพื่อการตัดสินใจลองดูตัวอย่าง Losers ก่อน