“ศิลปะไม่ได้มีไว้ให้เข้าใจ แต่มีไว้ให้รู้สึก”

ประโยคนี้น่าจะคุ้นหูและตรึงใจใครหลายคน เจ้าของถ้อยคำคมคายนี้คือ อาจารย์ถวัลย์ ดัชนี ศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ ที่ตวัดพู่กันสร้างสรรค์ผลงานระดับตำนานของไทย จนได้ชื่อว่าเป็น ‘จักรพรรดิบนผืนผ้าใบ’

เมื่อเราได้ยินมาว่าจะมีการจัดงานครั้งใหญ่ที่นำผลงานของของอาจารย์ถวัลย์มาเล่าเรื่องใหม่ พร้อมผสานกับเทคโนโลยีออกมาเป็น ‘Immersive Art of Thawan Duchanee’ ศิลปะมีชีวิตที่ต่อลมหายใจให้งานของอาจารย์ถวัลย์ ชุบชูจิตใจของผู้คน และเผยแผ่ผลงานของศิลปินไทยชั้นครูในรูปแบบใหม่ เราจึงได้นัดหมายพูดคุยกับ คุณดอยธิเบศร์ ดัชนี ลูกชายของอาจารย์ถวัลย์และหัวเรือใหญ่ของการจัดงานนิทรรศการน่าตื่นเต้นปลาย ค.ศ. 2020 ที่ใจกลางไอคอนสยาม

Immersive Art of Thawan Duchanee นิทรรศการศิลปะที่ใช้เทคโลยีแปลงผลงานของ อ.ถวัลย์ ดัชนี สู่มิติใหม่

ศิลปะนอกผืนผ้าใบ


“เราไม่ต้องการให้ศิลปะอยู่กับนักสะสมเพียงอย่างเดียว ศิลปะต้องอยู่ทุกที่และอยู่ในใจของทุกคน และเราอยากให้งานของอาจารย์ถวัลย์เป็นตัวแทนประเทศไทย เพื่อเผยแผ่ประเทศไทยไปด้วย นั่นคือเป้าหมายสูงสุดของเรา”
คุณดอยธิเบศร์เล่าถึงความตั้งใจก่อนตัดสินใจทำโปรเจกต์ Immersive Art of Thawan Duchanee ซึ่ง Immersive Art นี้คือศิลปะรูปแบบคล้ายกับการสร้างโลกเสมือนจริงอีกใบ ให้เราจมดิ่งและดื่มด่ำกับบรรยากาศรอบตัว หากเล่าให้เห็นภาพคงเหมือนตอนเราดูภาพยนตร์สามมิติโดยไม่ต้องใช้แว่น งานนี้จึงนับเป็นการผสานมนตร์ขลัง และพลังในภาพวาดของอาจารย์ถวัลย์เข้ากับเทคโนโลยีที่ล้ำสมัย และเป็นศิลปะนอกผืนผ้าใบที่ตอบโจทย์คนรุ่นใหม่ในยุคดิจิทัล
“ภาพทั้งหมดดูเป็น AR Gallery ได้ เราเองก็คิดไม่ถึงเหมือนกันว่างานอาจารย์ถวัลย์จะมาอยู่ในรูปแบบนี้ อันนี้เป็นสิ่งที่เราสนุกแล้วก็แข่งกับเวลามาก” คุณดอยธิเบศร์เล่าถึงภาพวาดที่จัดแสดงในงานทั้ง 42 ภาพ ซึ่งเสพได้ด้วยตาเปล่า และยังดูภาพแบบสามมิติได้ผ่านฟิลเตอร์ในอินสตาแกรม หรือสแกน QR Code ของแต่ละภาพ

Immersive Art of Thawan Duchanee นิทรรศการศิลปะที่ใช้เทคโลยีแปลงผลงานของ อ.ถวัลย์ ดัชนี สู่มิติใหม่
Immersive Art of Thawan Duchanee นิทรรศการศิลปะที่ใช้เทคโลยีแปลงผลงานของ อ.ถวัลย์ ดัชนี สู่มิติใหม่

ศิลปะควรเข้าถึงง่าย

การจัดแสดงภายในงานแบ่งออกเป็น 2 ส่วน ส่วนแรกเข้าชมได้โดยไม่เสียค่าใช้จ่าย บริเวณชั้น M ธาราฮอลล์ เมื่อเดินเข้าไปในโซนนี้ ผู้ชมจะได้กลิ่นอายของพิพิธภัณฑ์บ้านดำที่จังหวัดเชียงราย ทั้งผลงานชิ้นเอกของอาจารย์ถวัลย์ การตกแต่งด้วยโทนสีดำ-แดง ไปจนถึงเก้าอี้ที่มีเขาสัตว์จำลองตั้งตระหง่านดูน่าเกรงขามและเปี่ยมไปด้วยมนตร์ขลัง ถัดจากแกลเลอรี่ขนาดย่อม ยังมีโดมสีทองที่ฉายตัวอย่างแอนิเมชัน Lightning of the Soul และขายบัตรชมงานแอนิเมชันแบบเต็มๆ ซึ่งฉายในโซนถัดไป 

Immersive Art of Thawan Duchanee นิทรรศการศิลปะที่ใช้เทคโลยีแปลงผลงานของ อ.ถวัลย์ ดัชนี สู่มิติใหม่
Immersive Art of Thawan Duchanee นิทรรศการศิลปะที่ใช้เทคโลยีแปลงผลงานของ อ.ถวัลย์ ดัชนี สู่มิติใหม่
Immersive Art of Thawan Duchanee นิทรรศการศิลปะที่ใช้เทคโลยีแปลงผลงานของ อ.ถวัลย์ ดัชนี สู่มิติใหม่
Immersive Art of Thawan Duchanee นิทรรศการศิลปะที่ใช้เทคโลยีแปลงผลงานของ อ.ถวัลย์ ดัชนี สู่มิติใหม่

ลูกชายของศิลปินเอกเล่าว่า การเลือกจัดนิทรรศการที่นี่เพราะจะทำให้คนทั่วไปโดยเฉพาะครอบครัวต่างๆ เข้าถึงงานของศิลปินผู้เป็นพ่อได้ง่ายกว่ามิวเซียม ทั้งยังเดินทางง่ายกว่า นอกจากนั้น การเลือกรูปมาสร้างสรรค์ผลงานก็ต้องรองรับผู้คนหลากหลายทุกเพศทุกวัย ให้สนใจทำความรู้จักตัวตนของ ถวัลย์ ดัชนี 

เราเลือกรูปที่ทำออกมาเป็น AR (Augmented reality) แล้วสวย เลือกมาสเตอร์พีซออกมา แต่ก็ต้องมีความหลากหลาย ถ้าสังเกตคือเราใช้คนทำต่างกันหมด บางอัน AR ก็จัดหนักมาก โหดมาก บางคนอาจจะชอบแนวดุๆ ตาหลุดออกมาเลย แต่บางคนก็จะกลัว ก็เลยมีรูปซอฟต์ๆ บางรูปจะมีดอกไม้ออกมา”

การจัดแสดงส่วนที่สองอยู่บนชั้นสองของไอคอนสยาม บริเวณไอคอนสยามพาร์ค (ICONSIAM Park) โดยมีค่าเข้าชม 350 บาท หากมองจากฝั่งท่าเรือสี่พระยาจะเห็นโดมสีเงินสะดุดตาดูล้ำยุค แต่เมื่อมองในระยะใกล้ เราจะเห็นลวดลายอันดุดัน งดงาม สะท้อนความเป็นไทย ซึ่งแน่นอนว่าได้แรงบันดาลใจมาจากผลงานของอาจารย์ถวัลย์

Immersive Art of Thawan Duchanee นิทรรศการศิลปะที่ใช้เทคโลยีแปลงผลงานของ อ.ถวัลย์ ดัชนี สู่มิติใหม่
Immersive Art of Thawan Duchanee นิทรรศการศิลปะที่ใช้เทคโลยีแปลงผลงานของ อ.ถวัลย์ ดัชนี สู่มิติใหม่
Immersive Art of Thawan Duchanee นิทรรศการศิลปะที่ใช้เทคโลยีแปลงผลงานของ อ.ถวัลย์ ดัชนี สู่มิติใหม่

ภายในโดมขนาดใหญ่ฉายแอนิเมชัน Lightning of the Soul โดยผู้ชมจะได้นอนบนเก้าอี้ที่สั่งทำขึ้นมาเพื่องานนี้โดยเฉพาะ แล้วเงยหน้ามองภาพที่ฉายแบบ 360 องศา ภาพเหล่านี้เป็นผลงานศิลปะสามมิติที่ดึงเอาลายเส้นของอาจารย์ถวัลย์ ปรัชญาทางพุทธศาสนา และดนตรีทั้งไทยและสากลเข้ามาผสมผสานกันอย่างลงตัว จนเรารู้สึกเหมือนหลุดเข้าไปอยู่ในอีกมิติหนึ่งที่ทั้งอดีต ปัจจุบัน และอนาคต หลอมรวมกันเป็นหนึ่งเดียว ทำให้ตลอด 15 นาทีนี้กลายเป็นความสนุกและทรงพลังไปพร้อมๆ กัน ซึ่งคุณดอยธิเบศร์บอกกับเราว่า เบื้องหลังภาพทั้งหมดใช้ทีมแอนิเมเตอร์จากทั่วโลก สร้างสรรค์ผลงานคนละชิ้น ก่อนนำมาประกอบร่างกลายเป็นภาพอันตื่นตาตื่นใจที่เราเห็นภายในโดม

ระดมทุน-ระดมทีม

ไอเดีย Immersive Art of Thawan Duchanee เกิดจากคุณดอยธิเบศร์อยากจัดงานให้อาจารย์ถวัลย์ในรูปแบบใหม่ ประกอบกับ Fulldome.pro ที่สนใจงานของอาจารย์ถวัลย์เป็นทุนเดิม และคิดว่าน่าจะนำเสนอในรูปแบบ Immersive Art ได้ ความคิดนี้ถูกพับเก็บไว้นานหลายปี ด้วยข้อจำกัดเรื่องงบประมาณ สถานที่ และเวลา แต่ความคิดที่อยากจะลงมือทำนั้นไม่เคยจางหายไป จนกระทั่งได้รับความร่วมมือจากไอคอนสยามที่สนใจร่วมจัดงาน ความร่วมมือของทีมงานทั้งสาม ฝ่ายและการระดมเงินทุนในวินาทีสุดท้าย จึงเนรมิตภาพฝันของลูกชายศิลปินเอกที่ทดไว้ในใจมากว่า 3 – 4 ปีให้เกิดขึ้นได้ในเวลาไม่ถึง 3 เดือน ทั้งยังเป็นช่วงที่ทั่วโลกกำลังเผชิญวิกฤต COVID-19

Immersive Art of Thawan Duchanee นิทรรศการศิลปะที่ใช้เทคโลยีแปลงผลงานของ อ.ถวัลย์ ดัชนี สู่มิติใหม่
Immersive Art of Thawan Duchanee นิทรรศการศิลปะที่ใช้เทคโลยีแปลงผลงานของ อ.ถวัลย์ ดัชนี สู่มิติใหม่

“เราสร้างในช่วงที่ทุกข์ที่สุด แต่เรามีความรู้สึกว่ายิ่งฟ้ามืดยิ่งเห็นดาว วิกฤตที่มันเกิดขึ้น ไม่มีใครกล้าทำอะไรเลย ไม่มีใครกล้าลงทุน แต่เราทุบหม้อข้าวตัวเอง เพราะไม่มีกำไรที่เป็นตัวเลขให้เห็นแน่นอน แต่กำไรที่เกิดขึ้นแน่ คือความสุขของคนที่ได้มาดู ได้มาเห็นงานระดับโลก แล้วสิ่งที่น่าภูมิใจ คือคนต่างชาติเลือกศิลปินไทย”

เมื่อเราถามถึงเหตุผลที่ชาวต่างชาติจำนวนมาก รวมทั้งทีม Fulldome.pro สนใจงานของอาจารย์ถวัลย์ คุณดอยธิเบศร์ให้คำตอบกับเราอย่างภูมิใจ

“ผมว่าชาวต่างชาติชอบงานที่มีมิติ ซึ่งงานของอาจารย์ถวัลย์เป็นสามมิติแบบฝรั่ง แต่มีเนื้อหาและเรื่องราวแบบไทย เพราะฉะนั้น งานอาจารย์ถวัลย์จึงเป็นสากล อย่างรูปหนุมาน ถ้าเราไปดูในจิตรกรรมฝาผนัง เราก็จะเห็นทุกอย่างมีรายละเอียด เห็นรูปภาพแบบเดิมที่ถูกทำซ้ำไปเรื่อยๆ แต่อาจารย์ถวัลย์กล้าแหกกฎนี้ออกมา โดยคงเนื้อหาเรื่องราวไว้เหมือนเดิม อย่างสัญลักษณ์ของหนุมานที่หาวเป็นดาวเป็นเดือนกับขนสีขาวที่เป็นเพชร แล้วก็เรื่องราว มิติ ความดุดันในภาพวาดของอาจารย์ถวัลย์ ทำให้เขาคิดว่ามันน่าจะทำเป็น Immersive Art ได้”

Immersive Art of Thawan Duchanee นิทรรศการศิลปะที่ใช้เทคโลยีแปลงผลงานของ อ.ถวัลย์ ดัชนี สู่มิติใหม่

แม้ในที่สุดจะมีทุนและทีมพร้อมแล้ว แต่ความยากคือการทำงานภายใต้ข้อจำกัดหลายอย่าง และการบริหารจัดการทีมงานหลักพันคนจากทั่วโลก แต่ในที่สุดงานนี้เกิดขึ้นมาได้ภายในระยะเวลาไม่กี่เดือน

“งานนี้ความยากที่สุดคือการรวมพลัง โดยเราต้องเป็นคนเลือก ผมจะใช้วิธีการเลือกคนที่เป็นเบอร์หนึ่งทั้งหมด เพราะผิดพลาดไม่ได้ เราทำงานกันเป็นนาที และสิ่งสำคัญยิ่งกว่านั้นคือการเชื่อใจกัน ส่วนเรื่องเงินทุนที่จำกัด แต่ต้องคงคุณภาพเท่าเดิม ทำให้เราต้องปรับบางเรื่อง อย่างสเกลของงาน จากโดมที่สามารถจุได้ห้าร้อยคน เราลดเหลือห้าสิบถึงหกสิบคน เพื่อให้มี Social Distancing ด้วย”

ความยากอีกอย่างหนึ่ง คือการหาสมดุลความเป็นตะวันตกและตะวันออก เพราะนี่เป็นครั้งแรกของ Fulldome.pro ที่ร่วมงานกับศิลปินเอเชีย จึงต้องผสมผสานความละเอียดอ่อนแบบเอเชียเข้าไปในงานให้ได้อิ่มตาอิ่มใจ ครบทุกศาสตร์ ไม่ว่าจะเป็นจิตรกรรม ประติมากรรม สถาปัตยกรรม นาฏกรรม วรรณกรรมรวมทั้งเทคโนโลยี แต่การทำงานออกมาในทิศทางเดียวกัน ไม่ได้หมายความว่าต้องทำแบบอาจารย์ถวัลย์เท่านั้น

“ผมเป็นคนรุ่นใหม่ที่ชอบร่วมงานกับศิลปินคนอื่น เราไม่ได้บอกศิลปินรุ่นใหม่ว่า เฮ้ย คุณต้องลอกแบบอาจารย์ถวัลย์ คุณต้องเอาอาจารย์ถวัลย์เป็นไอดอล แต่ให้อาจารย์ถวัลย์เป็นแรงบันดาลใจในการสร้างสรรค์ผลงานแทน แล้วเวลาเรายกงานนี้ไปต่างประเทศ เราจะยกธีมตรงนี้ไป แต่รายละเอียดเราอาจปรับปรุงบ้าง อาหาร ของที่ระลึกเราก็จะเปลี่ยนไปตามแต่ละประเทศ วิธีการที่เรานำเสนอจะเปลี่ยนไปเรื่อยๆ”

Immersive Art of Thawan Duchanee นิทรรศการศิลปะที่ใช้เทคโลยีแปลงผลงานของ อ.ถวัลย์ ดัชนี สู่มิติใหม่
Immersive Art of Thawan Duchanee นิทรรศการศิลปะที่ใช้เทคโลยีแปลงผลงานของ อ.ถวัลย์ ดัชนี สู่มิติใหม่

ด้วยรักและคิดถึงเสมอ

“การสืบสานคือการดูแลรักษา แต่การต่อยอดให้เป็นประโยชน์ มันต้องต่อยอดในทุกๆ มิติ สิบกว่าปีที่เราทำตลอดไม่ได้หยุดเลย มันทำให้ลมหายใจอาจารย์ถวัลย์ยังอยู่ แต่ถ้าไม่ทำก็จะเป็นศิลปินที่แค่มีชื่อ คนก็จะนึกถึงว่า อ๋อ อาจารย์ถวัลย์ เคยได้ยิน เป็นตำนานอยู่แค่นั้น”

 “สำหรับเรา อาจารย์ถวัลย์อยู่ในนี้ แล้วก็อยู่ในนี้ตลอดเวลา” ลูกชายของศิลปินแห่งชาติชี้ไปที่หัว ตามด้วยอกข้างซ้าย “ทุกอย่างหลอมรวมอยู่ในร่างกายเรา ทุกครั้งที่เราได้ทำงานเป็นการระลึกถึงคุณพ่อ ความรักพ่อกับลูกยังสานต่อกันตลอดเวลา ตอนยังมีชีวิต เขาเคยภูมิใจกับบางงานที่เราทำให้ วันนี้เป็นอีกวันหนึ่งที่เขาต้องภูมิใจ เมื่อมองมาเห็นสิ่งที่เราทำ เขาจะเห็นรอยยิ้ม เห็นความประทับใจของคนที่มา สูงไปกว่านั้นคือเราอยากให้ผลงานของอาจารย์ถวัลย์เป็นตัวแทนของประเทศไทย สื่อให้คนต่างชาติได้เห็นว่านี่คือความยิ่งใหญ่ของประเทศไทยในด้านศิลปะวัฒนธรรม”

คุณดอยธิเบศร์ตบท้าย ความมุ่งมั่นของลูกชายผู้เนรมิตสิ่งที่ดูเหมือนจะเป็นไปไม่ได้ให้กลายเป็นภาพจริงขึ้นมา ทำให้เราอยากชวนคนมาสัมผัสผลงานของจักรพรรดิบนผืนผ้าใบผู้ล่วงลับ ลายพู่กันของอาจารย์ถวัลย์กลับมาโลดเต้นมีชีวิตชีวา ส่งต่อพลังงานให้ผู้เสพศิลปะได้มองเห็น ได้ยิน รับรส สัมผัส และหลุดเข้าไปในโลกอันอัศจรรย์ของจิตรกรแห่งดอยสูงเชียงราย

Immersive Art of Thawan Duchanee นิทรรศการศิลปะที่ใช้เทคโลยีแปลงผลงานของ อ.ถวัลย์ ดัชนี สู่มิติใหม่

เสพสุนทรียะแห่งศิลปะของจักรพรรดิบนผืนผ้าใบได้ในงาน ‘Immersive Art of Thawan Duchanee’ ระหว่างวันที่ 11 ธันวาคม 2563 – 11 มกราคม 2564 ณ ไอคอนสยาม ธารา ฮอลล์ ชั้น M เข้าชมฟรี และไอคอนสยามพาร์ค ชั้น 2 ระหว่าง 13.00 – 20.00 น. (วันจันทร์-พฤหัสบดี) และ 13.00 – 21.00 น. (วันศุกร์-อาทิตย์) พร้อมรับของที่ระลึก AR Poster มูลค่า 450 บาท

ติดตามรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่ Thawan Duchanee

การเดินทางมาไอคอนสยามด้วยขนส่งสาธารณะ สามารถนั่งรถไฟฟ้า BTS มาลงสถานีสะพานตากสิน ทางออก 2 แล้วเดินเท้าต่อมายังท่าเรือสาทร จะมีบริการเรือรับ-ส่งฟรี (Shuttle Boat) หรือลงสถานีกรุงธนบุรี ทางออก 1 จะมีบริการรถบริการรับ-ส่งฟรี (Shuttle Bus) และตั้งแต่วันที่ 16 ธันวาคม 2563 เป็นต้นไป เดินทางสะดวกด้วยรถไฟฟ้า BTS ลงสถานีเจริญนคร เชื่อมต่อโดยตรงเข้าสู่ไอคอนสยามได้ทันที

Writer

Avatar

ธัญญารัตน์ โคตรวันทา

มนุษย์ที่กำลังเติบโตในทุกๆ ด้าน ยกเว้นความสูง ชอบเดินเป็นงานอดิเรก หลงรักเสียงเพลงและเป็นแฟนหนังสือมูราคามิ

Photographer

Avatar

ปฏิพล รัชตอาภา

ช่างภาพอิสระที่สนใจอาหาร วัฒนธรรมและศิลปะร่วมสมัย มีความฝันว่าอยากทำงานศิลปะเล็กๆ ไปเรื่อยๆ