ใครนะ มาบอกเราว่าต้องกินอาหารวันละ 3 มื้อ 

กินวันละ 3 มื้อไม่ใช่สัญชาตญาณการอยู่รอดของมนุษย์ในฐานะสัตว์โลก แต่สิ่งนี้เกิดจากการเปลี่ยนแปลงทางสังคม การประดิษฐ์ขนบประเพณีให้มีความแตกต่างระหว่างชนชั้น เป็นผลผลิตของวัฒนธรรมที่ถูกสร้างขึ้นต่างหาก  

การปฏิวัติอุตสาหกรรมที่ต้องมีเวลาพักชัดเจน เมื่อคนละทิ้งงานเกษตรมาทำงานในระบบโรงงาน หรือการกินมื้อเย็นอย่างอลังการในยุค 50 ของคนอเมริกัน เพื่อประกาศถึงความมั่งคั่งในฐานะทางการเงินและสังคม หรือมื้อเช้าที่เกิดขึ้นจากความเชื่อทางศาสนา เพื่อออกจากการถือศีลอดอย่างมีสไตล์

จึงได้ชื่อว่า ‘Breakfast’ นั่นเอง 

แต่ละศาสนาและความเชื่อต่างมีขนบในการอดอาหาร อย่างศาสนาพุทธก็มีแนวคิดและแนวปฏิบัติในการไม่กินอาหารหลังเที่ยงวัน ศาสนาอิสลามถือศีลอดในเดือนรอมฎอน อดอาหารตั้งแต่พระอาทิตย์ขึ้นจนพระอาทิตย์ตก ฮินดู ยิว หรือ ศาสนาคริสต์ต่างก็มีวิถีการอดอาหารตามความเชื่อ แม้ว่าส่วนมากในบริบทของศาสนาจะเชื่อมโยงเข้ากับการชำระล้างบาปให้จิตใจบริสุทธิ์ (Spiritual Purification) 

แต่โบเชื่อว่าแนวคิดการอดอาหารเกี่ยวข้องกับการดูแลสุขภาพกายด้วย แล้วก็จริงอย่างที่คิด เมื่อลงไปดูในตำราแพทย์แผนจีน แพทย์แผนอายุรเวท หรือการใช้ธรรมชาติบำบัด ล้วนแล้วแต่มีการบันทึกและหลักฐานในการอดอาหารทางการแพทย์

เมื่อเรากินอาหารบ่อย ๆ กินเยอะ ๆ ระบบร่างกายก็ต้องทำงานตลอดเวลา เมื่อไม่ได้หยุดพักเลย การซ่อมแซมฟื้นฟูจึงเป็นไปได้ยากหรือไม่เกิดขึ้นเลย ร่างกายจึงทำงานได้ไม่เต็มประสิทธิภาพนัก นี่จึงเป็นที่มาของแนวคิดหลักในการอดอาหารเพื่อบำรุงร่างกาย เรียกว่า หยุดกินเพื่อซ่อมแซมหรือบำรุงนั่นเอง 

เมื่อเรากินมากเกินไป กระเพาะทำงานไม่ทัน อาหารสะสมที่กระเพาะ พอถึงจุดที่อุณหภูมิ 37 องศาเซลเซียสก็เน่า กลายเป็นพิษวนเวียนอยู่ในร่างกาย และทำให้ไม่สบายในที่สุด แต่เมื่อเราหยุดกิน ระบบย่อยทั้งกระเพาะ ลำไส้เล็ก ลำไส้ใหญ่ รวมไปถึงระบบดูดซึม ก็จะได้หยุดพัก

เมื่อเราส่งพลังงานที่ใช้ในการรักษาฟื้นฟู ทำให้ร่างกายขับของเสียได้มากขึ้น การย่อยและการดูดซึมดีขึ้น เลือดคุณภาพดีได้ไหลเวียนทั่วร่างกาย การเผาผลาญดีขึ้น แล้วสุดท้ายเราก็จะผอมลง 

คราวก่อนเขียนเรื่อง พรีไบโอติกส์-โพรไบโอติกส์ ไว้ เล่าให้ฟังถึงความสำคัญของสุขภาพลำไส้ที่ส่งผลต่อระบบอื่น ๆ โดยเฉพาะระบบภูมิคุ้มกัน ถ้าลำไส้ได้พักบ้าง จุลินทรีย์ที่มีประโยชน์ภายในลำไส้จะเพิ่มขึ้น ร่างกายหลั่งฮอร์โมนความสุขหรือเซโรโทนิน ทำให้เรานอนได้ดี ส่วนร่างกายก็หลั่งฮอร์โมนเพื่อฟื้นฟูได้เต็มที่ตลอดคืน  

ในยุคนี้การอดอาหารกลายเป็นกระแสอีกครั้ง การอดอาหารมีหลายรูปแบบ ทั้งอดทุกวัน อดวันเว้นวัน อด 5 : 2 กิน 5 วัน อีก 2 วันที่เหลือกินไม่เกิน 500 – 600 แคลเลอรี หรืออด 24, 36, 48 และ 72 ชั่วโมง 

การอดอาหารแบบ IF (Intermittent Fasting) หรืออดเป็นช่วงเวลาระหว่างวันซึ่งเป็นที่นิยมกันอยู่ขณะนี้ โดยกินเพียง 8 ชั่วโมง งดอาหาร 16 ชั่วโมงต่อวัน ทำทุกวัน แต่ระยะเวลาไม่ยาวมาก มีจุดประสงค์หลักเพื่อลดความอ้วน โดยให้ร่างกายดึงไขมันที่สะสมไว้ออกมาใช้  

มีการอดอาหารอีกแบบหนึ่งที่คิดค้นขึ้นโดย หมอมาซารุ เซคิกุจิ หมอชาวญี่ปุ่น เป็นการอดอาหารแบบ 1 วันต่อสัปดาห์ โดยใช้หลักการกินอาหารแบบหยุด 1 วัน 24 ชั่วโมง อีก 4 วัน กินอาหารแบบเลือกกิน คือกินดี ๆ กินเบา ๆ และอีก 2 วัน กินแบบสนุกหรือตามใจตัวเอง โดยหมอมีหลักฐานพิสูจน์จากคนไข้เกิน 70,000 คน 

การอดอาหารยังก่อให้เกิดกระบวนการที่เซลล์กินเซลล์ตัวเอง (Autophagy) เป็นกลไกที่เซลล์สลายตัวและเริ่มนำส่วนประกอบของเซลล์กลับมาใช้ใหม่ ระหว่างทางยังให้พลังงานและสร้างพื้นที่สำหรับใช้ในการฟื้นฟูเซลล์ขึ้นมาใหม่ และร่วมทำหน้าที่จำกัดของเสียที่สะสม เช่น โปรตีนที่เกาะกลุ่มในเซลล์ประสาทของผู้ป่วยอัลไซเมอร์ ก็ถูกกำจัดผ่านกลไกการกินตัวเซลล์เอง เซลล์จะกินตัวเองเมื่ออดอาหารอย่างน้อย 24 ชั่วโมง และอดได้ไปนานถึง 8 วัน แต่ต้องอยู่ในการดูแลของผู้เชี่ยวชาญด้านนี้โดยเฉพาะ 

ในยุคที่อาหารเสริมเฟื่องฟู คนนิยมบริโภคอาหารบำรุง วิตามินนานาชนิด และสารอาหารที่มาในรูปแบบเม็ดหรือผง เราก็ยังมีทางเลือกอื่นอย่างการอดอาหาร เพราะมีผลข้างเคียงค่อนข้างน้อย เกิดพิษได้ค่อนข้างต่ำ และราคาไม่สูงมาก  

แต่การอดอาหารก็ไม่ได้เหมาะกับทุกคน เหมือนกับที่อาหารบางอย่างก็ไม่เหมาะกับคนทุกคน สำหรับเด็ก คนท้อง แม่ให้นม และคนที่มีโรคประจำตัว อย่างความดันต่ำ เบาหวาน  ฯลฯ ควรปรึกษาและ อยู่ในความดูแลของผู้เชี่ยวชาญที่เข้าใจระบบร่างกายของเรา เพื่อให้การอดอาหารของเราเป็นไปอย่างเหมาะสมและปลอดภัย  

เมื่อออกจากการอดอาหารแล้ว เราก็ต้องสรรหาอาหารที่ดี ผลิตในวิถีอินทรีย์ ปรุงด้วยเครื่องปรุงธรรมชาติ กินแบบเดินทางสายกลาง เพื่อให้เรากินอย่างมีโภชนปัญญา และทำให้การอดอาหารบำรุงร่างกายได้อย่างแท้จริง