คอลัมน์ Share Location ครั้งนี้พิเศษ เราจะพาคุณไปเยี่ยม Exofood Thailand ฟาร์มแมลงแนวตั้ง (Vertical Insect Farming) ที่คุณอาจคาดไม่ถึงว่าที่แห่งนี้คือฟาร์ม ด้วยความสะอาดเนี้ยบเหมือนแล็บทดลองวิทยาศาสตร์ และนวัตกรรมในการเลี้ยงแมลงรูปแบบใหม่ที่ทีมงานตั้งใจสร้างขึ้น เพื่อเป้าหมายในการยกระดับการเลี้ยงแมลงในประเทศไทย 

แมลงคืออาหารจานหลักของสัตว์เลี้ยงพิเศษ (Exotic Pets) ที่มีกลุ่มผู้เลี้ยงอยู่ไม่น้อยเลยในประเทศไทย และ Exofood Thailand ก็เข้าใจความต้องการของกลุ่มผู้เลี้ยงสัตว์ประเภทนี้ดีว่า ต้องการให้สัตว์เลี้ยงที่รักได้รับสารอาหารครบถ้วนสมบูรณ์ ใกล้เคียง หรือดีกว่า เมื่อเทียบกับธรรมชาติ ในสภาวะระบบนิเวศน์ที่เปลี่ยนไปในปัจจุบัน ที่นี่จึงทำการวิจัยและเลี้ยงดูแมลงให้ได้รับสารอาหารสำคัญครบถ้วน

Exofood ต้นแบบฟาร์มแมลงในเมือง กับเป้าหมายเพื่อทดแทนแหล่งอาหารในอนาคต
Exofood ต้นแบบฟาร์มแมลงในเมือง กับเป้าหมายเพื่อทดแทนแหล่งอาหารในอนาคต

ไม่ใช่แค่เรื่องวิจัยแมลง แต่พวกเขาตั้งใจสร้างคอมมูนิตี้ของเหล่าคนรัก Exotic Pets ที่เข้ามาพูดคุย แลกเปลี่ยนความรู้กันได้อย่างอบอุ่น

มากไปกว่านั้น เมื่อเราได้คุยกับสอง Co-founder แห่ง Exofood Thailand อย่าง บูม-อธิวัชร พงษ์ศรัทธาสิน และ ตั้ก-ชลธิชา สุจิตตารมย์ รวมถึง ลุงรีย์-ชารีย์ บุญญวินิจ Executive Consultant และ พี-พริษฐ์ นิรุตติศาสน์ Operations Director เราก็พบว่า แนวคิดของพวกเขานั้นกว้างไกลไปในอนาคต มากกว่าแค่การทำฟาร์มแมลง

สิ่งที่พวกเขากำลังทำคือการเสนอ ‘ทางเลือกใหม่ๆ ในการกิน’ ใช่แล้ว ในอนาคตอันใกล้ แมลงอาจกลายเป็นแหล่งโปรตีนหลักของมนุษย์ก็เป็นไปได้ ในวันที่โลกไม่เหลือทรัพยากรเพียงพอในการทำปศุสัตว์ หรือเกิดโรคระบาดที่จะพลิกโฉมการใช้ชีวิตของมนุษยชาติตลอดไป

และนี่คือความตั้งใจของพวกเขา

Exofood ต้นแบบฟาร์มแมลงในเมือง กับเป้าหมายเพื่อทดแทนแหล่งอาหารในอนาคต

*บทความนี้มีภาพแมลงหลายชนิด*

วันที่มนุษย์อาจต้องเลือก เพื่อต้องรอด

ทุกวันนี้ 3 ใน 4 ของพื้นที่เกษตรกรรมทั่วโลกใช้ไปเพื่อทำปศุสัตว์ ซึ่งสร้างผลเสียมากมายในด้านความหลากหลายทางชีวภาพ

แต่ละปีมีสัตว์กว่า 7 แสนล้านตัวถูกบริโภค อาหารสำหรับเลี้ยงพวกมันจึงต้องใช้พื้นที่มากมายในการทำเกษตรกรรรม และนี่เองเป็นสาเหตุหลักๆ ของการเผาทำลายบุกรุกผืนป่า แถมการเลี้ยงปศุสัตว์ยังใช้น้ำมหาศาลในกระบวนการอีกด้วย

ฟาร์มปศุสัตว์ที่ได้มาตรฐาน มีระบบจัดการกับสิ่งปฎิกูลที่เกิดขึ้น แต่ยังมีปศุสัตว์อีกหลายๆ แห่ง ที่ยังปล่อยให้ของเสียจากกระบวนการต่างเกิดขึ้น และยังไม่มีระบบการจัดการที่ไม่ดีพอ ทำให้ของเสียถูกปล่อยสู่ธรรมชาติ

นอกจากนี้ ยังไม่สามารถปฏิเสธข้อมูลจากการเก็บสถิติที่ว่า อุตสาหกรรมปศุสัตว์ปล่อยก๊าซเรือนกระจกซึ่งเป็นสาเหตุของภาวะโลกร้อน มากกว่ายานพาหนะทุกประเภทในโลก เครื่องบินทุกลำ รถยนต์ รถไฟ รวมกัน

Exofood ต้นแบบฟาร์มแมลงในเมือง กับเป้าหมายเพื่อทดแทนแหล่งอาหารในอนาคต
Exofood ต้นแบบฟาร์มแมลงในเมือง กับเป้าหมายเพื่อทดแทนแหล่งอาหารในอนาคต

ลุงรีย์อธิบายเพิ่มในเรื่องนี้ว่า “ในอีกสามสิบปีข้างหน้าประชากรทั่วโลกจะเพิ่มขึ้นถึงหมื่นล้านคน ซึ่งอาจสวนทางกับความสามารถในการทำปศุสัตว์ของโลก ด้วยสภาพแวดล้อมและทรัพยากรที่ร่อยหรอ จากปัญหาสะสมทางสิ่งแวดล้อมที่ผ่านมานับร้อยปี

“อย่างเทรนด์การกินแบบละเว้นเนื้อสัตว์ (Vegan Diet) นอกจากเรื่องโภชนาการและสุขภาพแล้ว เหตุผลด้านสิ่งแวดล้อมก็เป็นแรงขับเคลื่อนสำคัญให้เทรนด์นี้แพร่หลายไปทั่วโลกอย่างรวดเร็ว เพราะคนมองหาทางเลือกใหม่ๆ ในการกินที่สร้างผลกระทบกับโลกให้น้อยที่สุด”

และนี่คือสิ่งที่ Exofood Thailand กำลังหาคำตอบ ‘ทางเลือกใหม่ๆ ในการกิน’ ที่อาจเป็นทางรอดของมนุษยชาติในอนาคต 

ในวันนี้ การไม่บริโภคอาหารที่มาจากปศุสัตว์ อาจฟังดูเหลวไหล เป็นไปไม่ได้ แต่ในอนาคตอันใกล้ เมื่อปัญหาด้านสิ่งแวดล้อมทวีความรุนแรงขึ้น ในวันที่โลกไม่มีน้ำจืดเพียงพอสำหรับการทำปศุสัตว์ หรือมีโรคระบาดใหญ่เกิดขึ้นอีกครั้ง

ถ้านึกภาพไม่ออก ขอให้นึกถึงภาพยนตร์ Interstella ของผู้กำกับ คริสโตเฟอร์ โนแลน (Christopher Nolan) ที่พูดถึงโลกมนุษย์ในวันที่ปลูกพืชผลอะไรไม่ได้อีกต่อไป 

เมื่อถึงวันนั้น เราต่างจำเป็นต้องหาทางออกในการบริโภคอาหาร ที่ยังมีสารอาหารครบถ้วนเพียงพอสำหรับการดำรงชีวิตและความอยู่รอด

Exofood ต้นแบบฟาร์มแมลงในเมือง กับเป้าหมายเพื่อทดแทนแหล่งอาหารในอนาคต
Exofood ต้นแบบฟาร์มแมลงในเมือง กับเป้าหมายเพื่อทดแทนแหล่งอาหารในอนาคต

ทำความรู้จักแหล่งโปรตีนแห่งอนาคต

ถ้าไม่ใช่ปศุสัตว์อย่างวัว หมู ไก่ ปลา เราจะหาสารอาหารหลักของมนุษย์อย่างโปรตีนได้จากสัตว์ชนิดใดอีกบ้าง 

“ในระบบนิเวศ สัตว์จำพวกแมลงถือเป็นแหล่งโปรตีนที่อุดมไปด้วยประโยชน์ต่อสิ่งมีชีวิตอื่นๆ ไม่ว่าจะเป็นสัตว์หรือมนุษย์ ในมุมมองของผม ผมมองแมลงเป็นเครื่องมือ (Tool) ชนิดหนึ่งที่จะเปลี่ยนถ่าย (Transform) พืชพรรณธัญญาหารต่างๆ ให้เป็นสารอาหารได้ ไม่ว่าจะเป็นโปรตีน แคลเซียม ฟอสฟอรัส หรือไขมัน พูดง่ายๆ คือ เป็นตัวกลางทางโภชนาการแบบเดียวกับปศุสัตว์นั่นแหละ” ลุงรีย์เล่า

บูมเสริมว่า “แต่สิ่งที่แตกต่างอย่างมากระหว่างแมลงกับปศุสัตว์ คือทรัพยากรธรรมชาติและพื้นที่ที่ใช้ในการเลี้ยงดู รวมถึงปริมาณโปรตีนที่ผลิตได้ เทียบกันปอนด์ต่อปอนด์แล้ว แมลงที่เราเลือกมาเพาะพันธุ์ที่ Exofood Thailand ให้โปรตีนสูงกว่า ในขณะที่ใช้พื้นที่ในการเพาะเลี้ยงน้อยกว่าปศุสัตว์หลายสิบเท่าตัว”

Exofood ต้นแบบฟาร์มแมลงในเมือง กับเป้าหมายเพื่อทดแทนแหล่งอาหารในอนาคต
Exofood ต้นแบบฟาร์มแมลงในเมือง กับเป้าหมายเพื่อทดแทนแหล่งอาหารในอนาคต

แต่อย่างไรก็ตาม จุดมุ่งหมายหลักของ Exofood Thailand ตอนนี้ยังไม่ใช่การผลักดันให้แมลงเป็นแหล่งโปรตีนสำหรับมนุษย์ แม้การบริโภคแมลงจะไม่ใช่สิ่งแปลกปลอมของกลุ่มผู้บริโภคบางกลุ่มมาสักพักใหญ่แล้ว เห็นได้จากผลิตภัณฑ์จากแมลงหลากหลายรูปแบบ ที่ตบเท้าเข้ามาเป็นทางเลือกในการบริโภคอย่างคึกคักในตลาดยุโรปและอเมริกา 

จุดมุ่งหมายของพวกเขาตอนนี้ คือการสร้างทางเลือกที่ดีกว่าสำหรับสัตว์เลี้ยงพิเศษหรือ Exotic Pets 

“อธิบายให้เห็นภาพ Exotic Pets คือสัตว์เลี้ยงที่ไม่ใช่หมาแมวนั่นเองครับ ไม่ว่าจะเป็นสัตว์เลื้อยคลาน อย่างกิ้งก่าคาเมเลี่ยน สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมบางประเภทอย่างเม่นแคระ มาโมเสท เมียร์แคต สัตว์น้ำอย่างปลาหมอสี ปลาอะโรวาน่า สัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำอย่างกบ ไปจนถึงแมลงใหญ่อย่างแมงมุมทารันทูล่า

Exofood ต้นแบบฟาร์มแมลงในเมือง กับเป้าหมายเพื่อทดแทนแหล่งอาหารในอนาคต
Exofood ต้นแบบฟาร์มแมลงในเมือง กับเป้าหมายเพื่อทดแทนแหล่งอาหารในอนาคต

“Exotic Pets เหล่านี้กินแมลงเป็นอาหารจานหลัก เพราะมีสารอาหารครบถ้วนต่อการดำรงชีวิต โดยกลุ่มผู้เลี้ยงอย่างเราๆ เรียกแมลงที่ใช้เป็นอาหารสัตว์เหล่านี้ว่าแมลงเหยื่อ ในปัจจุบันแมลงเหยื่อมีหลากหลายชนิด แต่ละชนิดมีสารอาหารแตกต่างกันออกไป ที่สำคัญคุณภาพของแมลงเหยื่อที่ผลิตได้ก็แตกต่างกันไปตามคุณภาพการเลี้ยงดู 

“ทีมของเราจึงตั้งใจศึกษาหาความเป็นไปได้ เพื่อสร้างมาตรฐานใหม่ในการเพาะพันธุ์และเพาะเลี้ยงแมลงเหยื่อเหล่านี้” 

ฟาร์มแมลงที่สะอาดเนี้ยบ

“ตัวผมเองเป็นคนที่รักและเลี้ยง Exotic Pets จึงเข้าใจความต้องการของกลุ่มผู้เลี้ยงสัตว์ประเภทนี้ดี เราอยากให้สัตว์เลี้ยงที่เรารักได้รับสารอาหารครบถ้วนสมบูรณ์ ใกล้เคียง หรือดีกว่า เมื่อเทียบกับการอยู่ในธรรมชาติ ดังนั้น การเลือกสรรสารอาหารที่จำเป็นสำหรับสัตว์จึงเป็นหนึ่งในปัจจัยสำคัญ”

ตอนนี้ที่ Exofood Thailand เพาะพันธุ์และเพาะเลี้ยงแมลงเหยื่ออยู่ 3 ชนิด คือจิ้งหรีด Black Soldier Fly (หนอนแมลงวันลาย) และแมลงดูเบีย ซึ่งการได้กินอาหารที่ดี มีโภชนาการถูกต้อง ทำให้แมลงเหยื่อเหล่านี้แข็งแรง มีสุขภาพดี 

ความเท่คือที่นี่ดูสะอาดเนี้ยบ ทันทีที่เปิดประตูเข้ามาเราจะพบชั้นสูงจรดเพดาน จัดวางกล่องใส่แมลงแต่ละชนิดอยู่อย่างเป็นระเบียบ เป็นฟาร์มแมลงแนวตั้ง (Vertical Farming) ที่สะอาดเนี้ยบเหมือนแล็บทดลองวิทยาศาสตร์ไม่มีผิด

Exofood ต้นแบบฟาร์มแมลงในเมือง กับเป้าหมายเพื่อทดแทนแหล่งอาหารในอนาคต
Exofood ต้นแบบฟาร์มแมลงในเมือง กับเป้าหมายเพื่อทดแทนแหล่งอาหารในอนาคต

“เราปรับโซนการเพาะเลี้ยงแมลงให้เป็นแนวตั้ง เพื่อใช้พื้นที่ที่มีให้เกิดประโยชน์ใช้สอยสูงสุด ดูแลรักษาความสะอาดได้อย่างสะดวกสบาย จึงไม่ทำให้เกิดกลิ่นที่ไม่พึงประสงค์ เราคาดหวังที่จะได้ความประทับใจแรก จากเรื่องง่ายๆ ที่รักษายากอย่างความสะอาด”

ลุงรีย์เสริมว่า “เพราะเราต้องการเปลี่ยนทัศนคติของผู้คนที่มีต่อแมลง เพื่อสร้างจุดยืนใหม่ให้ฟาร์มแมลง และแมลงเป็นที่ยอมรับในสังคมแห่งอนาคตมากขึ้น เราจึงทำทุกอย่างให้มีมาตรฐาน รู้ที่มาที่ไป และตรวจสอบได้จริงๆ 

“คนไทยกินแมลงกันอยู่แล้ว อย่างจิ้งหรีดทอดของของโปรดของหลายๆ คน แต่เชื่อว่าคนส่วนใหญ่ไม่รู้ด้วยซ้ำว่าฟาร์มจิ้งหรีดปกติหน้าตาเป็นยังไง เราจึงตั้งใจเปลี่ยนภาพจำใหม่ให้ฟาร์มแมลง Exofood Thailand กำลังพยายามสร้าง Know-how ที่ผสมผสานเทคโนโลยีใหม่ๆ หลากหลายแบบเข้าด้วยกัน เพื่อช่วยยกระดับเกษตรกรแมลงในประเทศไทยในอนาคต”

Exofood ต้นแบบฟาร์มแมลงในเมือง กับเป้าหมายเพื่อทดแทนแหล่งอาหารในอนาคต

บูมอธิบายว่า ตอนนี้พวกเขากำลังทำวิจัยร่วมกับนักวิทยาศาสตร์ชาวไทย เพื่อสำรวจและทำความเข้าใจโลกของแมลงที่ลึกลงไปอีก “จริงๆ เรามีงานวิจัยรับรองข้อมูลเรื่องสารอาหารในตัวแมลงอยู่แล้วแต่เป็นของต่างประเทศ เราคิดว่าต้องทำงานวิจัยใหม่อีกรอบภายใต้บริบทประเทศไทย เพื่อให้ได้ผลวิจัยที่แม่นยำมากขึ้น”

จำลองพื้นที่แล็บวิทยาศาสตร์

บูมชี้ชวนให้ดูถาดแก้วทรงกลมที่บรรจุของเหลวที่เตรียมไว้สำหรับแมลง เพื่อช่วยเรื่องความชุ่นชื้นและดื่มกิน ปกติแมลงจะอยู่กับพื้นดิน กินเศษอาหารเหลือ ทำให้ตัวเขามีกลิ่น แต่แมลงในฟาร์มของเราเลี้ยงด้วยอาหารสูตรเฉพาะที่มีรายละเอียดของวัตถุดิบสูงมาก ใช้แค่วันต่อวันเท่านั้น ไม่มีค้างคืน ไม่เกิดการเน่าเสีย ลองดมดูได้”

กลิ่นเหมือนผลไม้เลย

“ใช่ครับ มันคือผักและผลไม้หลากหลายชนิด กลิ่นจะฟรุตตี้ เรากำหนดตารางเวลาการให้อาหารแก่แมลงทุกตัวเป็นไปด้วยความแม่นยำ มีการจดบันทึกเพื่อให้แมลงทุกตัวได้รับสารอาหารสำคัญครบถ้วน มีสวัสดิภาพสัตว์ แม้จะเป็นฟาร์มแนวตั้ง แต่ก็ไม่แออัดจนเกินไปแน่นอน” บูมบอกยิ้มๆ

Exofood ต้นแบบฟาร์มแมลงในเมือง กับเป้าหมายเพื่อทดแทนแหล่งอาหารในอนาคต
Exofood ต้นแบบฟาร์มแมลงในเมือง กับเป้าหมายเพื่อทดแทนแหล่งอาหารในอนาคต

พื้นที่เคาน์เตอร์ตรงนี้คือโซนปฏิบัติการ ที่ทีม Exofood Thailand ตั้งใจจำลองพื้นที่มาจากแล็บทดลองวิทยาศาสตร์ โดยใช้พื้นที่นี้ทดลองและพัฒนาสูตรอาหารสำหรับเพาะเลี้ยงแมลง

ลุงรีย์อธิบายว่า “การพัฒนาอาหารสัตว์ของเรา มีนักโภชนาการให้คำปรึกษา แนะนำวิธีและกระบวนการที่ถูกต้อง นอกจากนี้การเก็บข้อมูลจากประสบการณ์ตรง ทั้งจากนักเลี้ยงมือใหม่และมืออาชีพผู้เชี่ยวชาญ ในสัตว์พิเศษแยกแต่ละแขนง ทำให้เข้าถึงปัญหาที่แท้จริงและหาวิธีแก้ไขเพื่อพัฒนาต่อไป”

บูมเสริมต่อว่า “ไม่ใช่แค่ฟาร์มหรือพื้นที่ปฏิบัติการ เราต้องการสร้างคอมมูนิตี้ของเหล่าคนรัก Exotic Pets เพราะการที่ได้เห็นผู้ที่รักเลี้ยงสัตว์เช่นเดียวกับเรา มีความสุขร่วมไปกับสัตว์ที่เลี้ยง เป็นสิ่งสำคัญที่สุดสำหรับเรา เพียงแค่เข้ามาที่ Exofood Thailand เพื่อพูดคุย แลกเปลี่ยนความรู้ ก็ถือว่าเป็นครอบครัวเดียวกันกับเราแล้ว”

Exofood ต้นแบบฟาร์มแมลงในเมือง กับเป้าหมายเพื่อทดแทนแหล่งอาหารในอนาคต

ฟาร์มแมลงเล็กที่มีจุดหมายใหญ่เท่าผืนดิน

Vertical Farming, Urban Agriculture และ Future Sustainability คือแนวคิดหลักของ Exofood Thailand

 “หลายปีที่ผ่านมา ผมทำงานจากการรู้ว่าขยะเศษอาหารเป็นปัญหาใหญ่ของเมือง เมื่อศึกษาลึกลงไปเรื่อยๆ ก็กลายเป็นความรู้ในการเลี้ยงไส้เดือนเพื่อย่อยสลายขยะเศษอาหารเหล่านั้น และผลผลิตทางการเกษตรอื่นๆ อีกมากมายที่ตามมาเป็นวัฏจักร

“นอกจากไส้เดือนแล้ว ยังมีกิ้งกือ ตะเข็บ หอยทาก กระสุนพระอินทร์ แมลงในดิน และสิ่งมีชีวิตเล็กๆ อีกมากมาย ที่อาศัยอยู่บนผืนดินร่วมกับเรามาตลอดทำหน้าที่ย่อยสลายซากสิ่งปฏิกูลให้เป็นอินทรียวัตถุ คอยรักษาสมดุลของระบบนิเวศ ทำหน้าที่คล้ายเทศบาลอย่างไม่หยุดหย่อน

“สำหรับพวกเราแล้วสิ่งมีชีวิตที่มหัศจรรย์เหล่านี้ สร้างประโยชน์มากมายแก่โลก ซึ่งบางครั้งหลายๆคนอาจมองข้ามไป Exofood Thailand ก็กำลังศึกษาเรื่องนี้อยู่เช่นกัน และยกความดีความชอบให้เป็นแมลงระดับเทศบาล

Exofood ต้นแบบฟาร์มแมลงในเมือง กับเป้าหมายเพื่อทดแทนแหล่งอาหารในอนาคต
Exofood ต้นแบบฟาร์มแมลงในเมือง กับเป้าหมายเพื่อทดแทนแหล่งอาหารในอนาคต

“เมืองชานตง ในประเทศจีน มีการเลี้ยงแมลงสาบเพื่อกำจัดขยะอาหารถึงห้าสิบตันต่อวัน เนื่องจากประเทศจีนมีการสร้างขยะถึงเก้าล้านตันเมื่อปี 2017 ด้วยสภาพภูมิอากาศของประเทศไทยที่อยู่ใกล้เส้นศูนย์สูตร ทำให้การเพาะเลี้ยงแมลงในพื้นที่ของประเทศบ้านเราเป็นเรื่องง่ายและน่าสนใจ

“มันคือเรื่องเดียวกันทั้งหมด เป็นระบบสิ่งมีชีวิตที่เชื่อมโยงกันเป็นโครงข่ายขนาดใหญ่ ที่สร้างความยั่งยืนให้ธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม” ลุงรีย์พูดทิ้งท้ายพร้อมรอยยิ้ม

อ่านเรื่องราวเพิ่มเติมได้ที่ Facebook : Exofood Thailand

Writer

Avatar

มิ่งขวัญ รัตนคช

อดีต Urban Designer ผู้รักการเดินทางสำรวจโลกกว้าง สนใจงานออกแบบเชิงพฤติกรรมมนุษย์ และยุทธศาสตร์การพัฒนาประเทศ เชื่อว่าทุกการเปลี่ยนแปลงเริ่มต้นจากน้ำหยดเล็กที่ไหลมารวมกัน

Photographer

Avatar

ปฏิพล รัชตอาภา

ช่างภาพอิสระที่สนใจอาหาร วัฒนธรรมและศิลปะร่วมสมัย มีความฝันว่าอยากทำงานศิลปะเล็กๆ ไปเรื่อยๆ