The Cloud x ททท. 

ทองคูน – ลำไย – พิมใจ – ช็อปเปอร์ – มะลิ – บุญมี – เงินดำ

นี่คือชื่อของช้างพัง 7 เชือกยืนสะบัดหูไปมา เมื่อเราก้าวเข้า Elephant Haven Thailand ปางช้างไทรโยคที่จัดกิจกรรมท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ ปางช้างนี้ก่อตั้งใน ค.ศ. 1997 หรือประมาณ 23 ปีที่แล้ว โดย เล็ก-แสงเดือน ชัยเลิศ เจ้าของศูนย์บริบาลช้าง Elephant Nature Park และผู้ก่อตั้งมูลนิธิอนุรักษ์ช้างและสิ่งแวดล้อมในเชียงใหม่ เป็นผู้สนับสนุนให้ตั้งขึ้น 

ท่ามกลางแคมป์ช้างในกาญจนบุรีที่มีมากมาย ด้วยภูมิประเทศอุดมสมบูรณ์ ไม่ไกลกรุงเทพฯ เป็นที่นิยมของชาวต่างชาติ ซึ่งส่วนมากให้นักท่องเที่ยวขึ้นขี่ช้าง บ้างก็ให้ช้างทำกิจกรรมต่างๆ เราเลือกมาใช้เวลาทำความรู้จักวิถีชีวิตช้าง โดยไม่ต้องขึ้นขี่ เป็นหนึ่งวันเต็มๆ ที่เราได้อยู่กับช้าง 7 เชือก มีตั้งแต่วัยสาว วัยกลางคน ถึงวัยชรา เห็นช้างกิน เห็นช้างเดิน เห็นช้างขี้ (แต่ไม่ขี้ตามช้าง) 

ถึงแวบแรกดูแล้วหน้าตาคล้ายๆ กันหมด แต่พอได้รู้จักกันแล้ว ทองคูน ลำไย พิมใจ ช็อปเปอร์ มะลิ บุญมี และเงินดำ นิสัยไม่เหมือนกันสักเชือก บรรยากาศที่สัตว์ตัวโตโอฬารยอมเปิดใจไปเดินเล่นเงียบๆ ในป่ากับเราน่าประทับใจมาก เลยอยากขอเล่าสู่กันฟังว่าไปเที่ยวเจอช้างแบบไม่ขี่ ไม่บังคับ สนุกอย่างไร

เข้าปากช้าง

ช้างมีอายุขัยใกล้เคียงกับมนุษย์ โดยปกติอายุเฉลี่ยราว 70 – 80 ปี หรือถ้าอายุยืนมากๆ อาจถึงร้อยปี มีฟันทั้งหมด 6 ชุด เมื่ออายุมากขึ้นเรื่อยๆ ฟันใหม่ที่งอกจากด้านหลัง จะค่อยๆ แทนที่ฟันชุดเก่าด้านหน้าที่หลุดร่วงไป แต่เนื่องจากช้างเหล่านี้อยู่ในวัยกลางคนถึงวัยชรา ใช้ฟันชุดสุดท้ายกันหมดแล้ว ยิ่งช้างเชือกที่แก่มากที่สุดและตาบอดอย่างยายทองคูนวัย 65 ปี แทบไม่มีฟันเหลืออยู่เลย

ถึงฟันฟางไม่ค่อยดี แต่ช้างหนึ่งเชือกกินอาหารราว 200 กิโลกรัมต่อวัน นอกจากพืชพรรณที่ช้างเดินไปหยิบกินไปตลอดทั้งวัน แคมป์จึงเตรียมอาหารเสริมอื่นๆ ให้นักท่องเที่ยวมอบให้ช้างเป็นมื้อเช้า ได้จับมือจับงวง สร้างความสนิทสนมกันเมื่อเริ่มวัน อย่างช้าง 7 เชือกนี้กินแตงโมมากถึงสัปดาห์ละ 2 ตัน ซึ่งช่วยทำความสะอาดกระเพาะ 

เราได้ลงมือทำข้าวปั้นให้ช้าง คือนำข้าวสวย มัน และเกลือ มาขยำให้เข้ากัน ปั้นเป็นก้อนกลมๆ แล้วคลุกด้วยรำ หน้าตาเหมือนทาโกะยากิก้อนยักษ์ มัคคุเทศก์ จรัสพัฒน์ ประมวล หรือ ลุงพัฒน์ บอกว่า นี่เป็นวิธีเพิ่มสารอาหารจำพวกคาร์โบไฮเดรต โซเดียม และโปรตีน ให้ช้าง เกลือเค็มๆ ก็เหมือนดินโป่งที่ช้างชอบกิน จากนั้นทั้งเราและควาญช้างก็ช่วยกันสับแตงโมเป็นซีกๆ ให้ช้างรับใส่งวงไปกินได้ง่าย โดยเฉพาะของยายทองคูน ปอกเปลือกให้กินแต่เนื้อแดงๆ โดยเฉพาะ

เตรียมอาหารเสร็จก็ได้เวลาป้อน ควาญแนะนำว่า ช้างจะยื่นงวงมา ให้วางอาหารที่ปลายงวงงุ้ม ช้างจะหยิบข้าวปั้นและแตงโมเข้าปากเอง ขั้นตอนนี้เหล่าช้างทั้งหลายกระตือรือร้นมาก ถึงเคี้ยวช้า แต่กินทุกอย่างหมดเกลี้ยงไม่เหลือหลอ

เดินตามผู้ใหญ่ 

หลังจากกินข้าวเสร็จก็ได้เวลาเดินเล่นออกกำลังกายเบาๆ กับช้าง 7 เชือก พร้อมควาญช้าง 7 คนที่คอยประกบดูแล มัคคุเทศก์ 1 คน และสุนัขแสนรู้ 1 ตัวชื่อเจ้าแรมโบ้ 

เราพบว่าช้างเหล่านี้เชื่องมาก ควาญไม่ใช้อุปกรณ์อะไร เพียงพาเดินไปเรื่อยๆ ตามเส้นทางป่าเป็นวงกลม ช้างก็เดินบ้าง หยุดคว้าไผ่ต้นไม้ใบหญ้ามากินอย่างเอื่อยๆ บ้าง บางทีก็ใช้งวงคว้าดินมาโรยบนหลังเพื่อเพิ่มความเย็นและกันแมลง 

ช้าง 7 เชือกนี้ ศูนย์ Elephant Haven ซื้อมาเลี้ยงในปีต่างกัน นิสัยใจคอก็แตกต่างกันออกไป ต้องใช้เวลาให้ลองปรับตัวเข้าหากัน แต่ล้วนเป็นช้างนิสัยดี ไม่ดุร้าย ช้างเหล่านี้จับกลุ่มกันเองเป็น 2 กลุ่ม กลุ่มแรกคือเหล่าป้าวัย 50+ ประกอบด้วยมะลิจ่าฝูงตาโตตัวใหญ่ บุญมีผู้เป็นมิตร ชอบตีสนิทมะลิ และเงินดำที่เป็นสมาชิกล่าสุดเมื่อ ค.ศ. 2017 มักเดินช้าๆ ปิดท้าย พลางกินใบอ่อน ยอดไม้ และเถาวัลย์

ส่วนอีกกลุ่มหลากวัยมี 4 เชือก พิมใจผู้เป็นจ่าฝูงเป็นตัวโปรดของลุงพัฒน์ นิสัยใจดีน่ารักสุดๆ เธอเป็นคู่ซี้กับลำไยชนิดตัวติดกันตลอด ต่างจากช็อปเปอร์ สาวน้อยวัย 26 ปี เด็กที่สุดในกลุ่ม มักเดินนำใครเพื่อนออกไปหาอะไรกินอย่างซุกซน และยายทองคูนที่แก่หง่อม อยู่ในความดูแลของควาญเป็นพิเศษ 

ลุงพัฒน์ย้ำว่า กฎข้อแรกของการเดินเล่นกับช้าง คืออย่าเดินตามก้นช้าง ให้เดินตามข้างๆ อยู่ในระดับที่ช้างมองเห็น ช้างเหล่านี้ไม่มีเจตนาทำร้ายคน แต่ถ้าอยู่ในมุมอับสายตา อาจโดนหางช้างฟาดหรือโดนชนได้ ถึงจะแค่เบาๆ สำหรับช้าง ก็เจ็บไม่เบาสำหรับสัตว์สองขาอย่างมนุษย์

ช้างที่นี่ทั้งหมดเคยถูกใช้งานให้มนุษย์ขึ้นขี่หลังท่องเที่ยว บางเชือกก็เคยเป็นดาราหนัง แต่ปัจจุบันปลดระวางมาอยู่ในแคมป์ แม้ยังอยู่ในอุตสาหกรรมท่องเที่ยว แต่ก็อยู่ในขอบเขตการดูแลที่คำนึงถึงสิทธิสัตว์ เน้นกิจกรรมที่ทำให้คนเข้าใจพฤติกรรมช้าง ได้อยู่ใกล้ชิดกันโดยไม่ต้องฝึกฝืนให้เอาใจนักท่องเที่ยว จุดหยุดพักเหนื่อยของแคมป์จึงเป็นลานวางสัปคับหรือแหย่งช้าง ที่นั่งที่เคยอยู่บนหลังถูกปลดวางไว้บนพื้นดิน ให้เราได้นั่งพักเหนื่อย อ่านประวัติของช้างแต่ละเชือกไปพลาง ขณะที่ช้างออกไปเดินเล่นหาของอร่อยกินอย่างเสรี

มัคคุเทศก์เล่าว่า สมัยก่อนนักท่องเที่ยวนิยมการขี่ช้างมาก ต่อมาเมื่อความรู้เรื่องการอนุรักษ์แพร่หลายขึ้น ทางแคมป์พยายามสนับสนุนกิจกรรมท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์มาตลอด ส่วนใหญ่นักท่องเที่ยวที่มาแคมป์ช้างแบบนี้เป็นชาวตะวันตก โดยเฉพาะชาวยุโรปและอเมริกา บางกลุ่มประทับใจมากถึงขั้นกลับมาทุกปี เช่น คณะนักเดินทางจากฝรั่งเศสที่มาล้อมวงร้องเพลงสวดมนต์ให้ช้าง พวกช้างชอบมาก หลับตาพริ้ม ยืนฟังนิ่งเงียบอย่างที่เขาไม่เคยพบเห็น บางคนก็เอากลองมาตีเพื่อเล่นดนตรีให้ช้างฟัง 

ส่วนนักท่องเที่ยวเอเชียและชาวไทยมีไม่มากนัก เพราะนิยมแคมป์ช้างแบบที่ได้ขี่ช้างและดูช้างโชว์มากกว่า โดยปกติทางแคมป์มีแขกมาเยือนสม่ำเสมอตั้งแต่ช่วงเดือนตุลาคม-เมษายน และในช่วงที่นักท่องเที่ยวน้อย ก็ยังมีแขกวันละ 20 – 30 คน สถานการณ์โรคระบาดนี้จึงส่งผลกระทบกับสมาชิกแคมป์ช้างแบบเต็มๆ ต้องปรับตัวกันขนานใหญ่เพื่อดึงดูดนักท่องเที่ยวไทย แม้ไม่มีกิจกรรมหวือหวา แต่เราคิดว่าการเดินเงียบๆ อาบป่าไปพร้อมกับช้าง รับรู้ตัวตนอีกฝ่ายโดยไม่เปลี่ยนธรรมชาติของกันและกัน ตรึงใจกว่าดูโชว์กายกรรมช้างตั้งแยะ

อ้อ เวลาเดินตาม ต้องระวังช้างอึด้วยนะ แต่อึช้างที่แห้งแล้วเต็มไปด้วยเส้นใย เหมือนก้อนหญ้าแห้งซีดๆ ไม่ใช่กับระเบิดน่ากลัวแต่อย่างใด

อาบโคลนต่างน้ำ

หลังเราทานข้าวกลางวันเสร็จ ได้เวลาพาช้างไปสปาโคลนในบ่อโคลน เนื่องจากช้างเป็นสัตว์ขี้ร้อน ผิวหนังหนาระบายความร้อนยาก การแช่โคลนช่วยปกป้องผิวเข้มๆ จากแสงอาทิตย์และแมลงสัตว์กัดต่อย เห็นได้ชัดว่าบรรดาช้างชอบกิจกรรมนี้มากๆ เพราะลงไปคลุกตัวนอนเล่นอาบโคลนจนตัวแดง เล่นกันไปมา แล้วลุกขึ้นมาขัดผิวทั้งหลังทั้งก้นกับต้นไม้รอบบ่อ แต่ละตัวขัดกันนานพิถีพิถัน จนต้นไม้รอบบริเวณดูเหมือนแท่งขนมชุบช็อกโกแลต แถมยังใช้งวงสาดโคลนไปมา สะบัดจนเราได้ชุบโคลนกันไปด้วย 

อาบน้ำจริงๆ 

โคลนเริ่มแข็งแห้งเป็นดินติดตัวช้าง เมื่อขบวนของเราเดินมาถึงริมแม่น้ำแควน้อย สายน้ำที่ไหลมาจากน้ำตกไทรโยคเย็นเจี๊ยบ ทั้งช้างทั้งควาญพุ่งตัวลงดำผุดดำว่ายอย่างเริงรื่น เห็นแล้วอดใจไม่ไหว จนต้องขอลงไปแช่น้ำด้วยบ้าง แต่อิงแอบกับพิมใจไม่นาน ก็ขอผละตัวออกมาให้พี่ช้างแหวกว่ายและล้มตัวนอนในน้ำอย่างเบิกบานสำราญใจ บ้างก็ขึ้นไปพรมดินลงตัวใหม่ กลุ่มพี่ควาญช้างร้องเพลงเบาๆ กังวานทั่วคุ้งน้ำ สนุกสนานกันเต็มที่กว่าคณะคนและช้างจะเดินช้าๆ กลับมาที่ลานด้านหน้า เพื่อให้บรรดาช้างกินแตงโมเป็นของว่างสดชื่นปิดท้ายก่อนจบกิจกรรม

จบวันอันแสนรื่นรมย์กับช้างทั้งเจ็ดและควาญคู่ชีพ เราสูดลมหายใจยาวๆ รับอากาศบริสุทธิ์ในแคมป์ช้างขนาดราวร้อยไร่ และขอเก็บพลังงานดีๆ จากการได้รู้จักคลุกคลีกับช้างใหญ่ใจดีมาฝาก ว่างกันเมื่อไหร่ อยากชวนให้ลองทำความรู้จักสัตว์ประจำชาติไทยในแบบอนุรักษ์กัน

สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ elephanthaventhailand.org