10 กุมภาพันธ์ 2018
4 K

มีความเป็นจริงอยู่ประการหนึ่งว่า

ชีวิตของเสือรวมทั้งสัตว์ผู้ล่าทุกชนิดนั้นดำเนินต่อไปได้เพราะมีเหยื่อและการล่าที่ประสบผลสำเร็จ

และมีความเป็นจริงอีกเช่นกันว่า

‘เหยื่อ’ จะมีชีวิตอยู่ได้ก็เพราะเหล่านักล่า

อีกประการหนึ่ง เมื่อมีสัตว์ตัวหนึ่งจบชีวิตลงเพราะคมเขี้ยวในป่า นั่นคือเวลาที่งานเลี้ยงเริ่มต้น…    

 …

วัวแดง

วัวแดงตัวผู้คลอเคลียอยู่กับตัวเมียที่อยู่ในระยะเป็นสัด

โดยปกติ สายฝนชุดสุดท้ายของฤดูกาลในป่าจะจากไปราวปลายเดือนตุลาคม ท้องฟ้าสีครามเข้ม เมฆสีขาวรวมตัวเป็นกลุ่มปรากฏให้เห็น

ไอเย็นๆ แทรกมากับสายลม นกเด้าลมซึ่งเป็นกลุ่มแรกๆ ของเหล่านกอพยพเดินทางมาถึง

เราเห็นพวกมันบ่อยขึ้นบนเส้นทางที่ยังเละเทะลื่นไถล โคลนและน้ำในร่องลึกเจิ่งนอง

ก่อนจะจากไป สายฝนกระหน่ำหนัก ครอบคลุมผืนป่าด้านตะวันตกมากว่า 2 สัปดาห์

ระดับน้ำในลำห้วยสายหลักๆ ขึ้นสูง สะพานข้ามลำห้วยเกือบทุกแห่งถูกสายน้ำพัดพาไปหมด ต้นไม้ใหญ่ๆ จำนวนไม่น้อยล้มขวางทาง หลายต้นใหญ่เกินกว่าจะเลื่อย ต้องทำเส้นทางเบี่ยง

เส้นทางเชื่อมระหว่างหน่วยพิทักษ์ป่ากับสำนักงานเขตถูกตัดขาด รวมทั้งสำนักงานเขตกับเมือง พาหนะไม่สามารถข้ามลำห้วยที่สายน้ำขึ้นสูงและไหลแรงได้

ตลอดสัปดาห์ คนในป่าวุ่นอยู่กับการซ่อมบำรุงเส้นทาง

ท้องฟ้าสีครามเข้ม

สายฝนจากไป

ทิ้งไว้เพียงเส้นทางเละเทะ

เสือโคร่ง

เสือโคร่งมาวนเวียนในโป่ง การแอบซุ่ม พรางตัว เป็นวิธีที่เสือโคร่งใช้ในการล่า

สายลมเย็นระลอกแรกจากถิ่นไซบีเรียมาถึง

เป็นสัญญาณว่าป่ากำลังเริ่มต้นเปลี่ยนฤดูกาล อุณหภูมิลดต่ำ อีกไม่นานป่าเขียวทึบจะเริ่มมีสีสัน พื้นดินไม่ได้รับน้ำเพิ่ม ต้นไม้เตรียมลดการใช้น้ำ สารคลอโรฟิลล์หรือโมเลกุลสีเขียวๆ ในใบไม้จะหยุดทำงานและถูกดึงเข้าไปเก็บในลำต้น สารคาโรทีนอยด์เข้ามาอยู่ในใบไม้แทน

ใบไม้ปรากฏสีเหลือง แดง แสด ม่วง และชมพู

พันธุ์ไม้แต่ละชนิดอวดสีคาโรทีนอยด์แตกต่างกันออกไป

อุณหภูมิจะลดต่ำลงเรื่อยๆ ซีกโลกเหนือ เส้นศูนย์สูตรเอนเอียงออกจากดวงอาทิตย์ เวลากลางวันสั้นลง น้ำค้างยามค่ำคืนแรงจัด ตกกระทบพื้นดังเปาะแปะ

ลมหนาวเข้ามาแทนที่สายฝน ช่วงรอยต่อฤดูกาลคือเวลาที่ตามแหล่งอาหาร เช่น โป่งที่เคยว่างเปล่า เริ่มคึกคัก

ฝูงกระทิงที่อยู่บริเวณเชิงเขาและดงไผ่มุ่งหน้ามาโป่ง เช่นเดียวกับฝูงวัวแดงและพี่ใหญ่อย่างช้าง

เส้นทางด่านทุกด่านที่มุ่งเข้าโป่งเต็มไปด้วยรอยตีน ต่อจากนี้ โป่งจะเป็นที่ชุมนุมของทั้งสัตว์กินพืช  สัตว์ผู้ล่า และชีวิตอื่นๆ

ท่ามกลางความอุดมสมบูรณ์ ความตายคล้ายจะอยู่ไม่ไกล

งานของนักล่าส่วนใหญ่ประสบผลสำเร็จ

ซากเหยื่อปรากฏให้เห็นบ่อยๆ หลายซากเหลือเพียงหนังแห้งๆ มีไม่น้อยเหลือแค่เศษกระดูกกระจัดกระจาย

ฤดูกาลเปลี่ยน ต้นไม้หยุดการเติบโต ใบไม้หยุดคายน้ำ หมดหน้าที่ เตรียมพร้อมร่วงหล่นลงพื้น

สำหรับสัตว์ป่า อาจเรียกช่วงเวลานี้ได้ว่า เป็นฤดูกาลแห่งความรัก

สัตว์ตัวผู้เตรียมร่างกายให้กำยำ ขนเงางาม สัตว์โทนที่แยกฝูงไปไกลเริ่มเข้ามาอยู่ในฝูง คลอเคลีย กับตัวเมียที่พร้อมผสม

ในบรรยากาศของความรัก ความเป็นชีวิต งานของนักล่าไม่เคยหยุด

ความตายของเหยื่อเกิดขึ้นเสมอๆ

กระทิง

กระทิงก็ใช้เวลาในโป่งมากเช่นกัน

ทุกวัน ตั้งแต่ราว 11 โมงเช้าจนพลบค่ำ ผมอยู่กับวัวแดงฝูงหนึ่ง

อาจเป็นเพราะซุ้มบังไพรริมโป่งแห่งนี้ผมทำไว้นาน กระทั่งกลมกลืน ดูไม่แปลกปลอม และกระแสลมเป็นใจให้ผมอยู่ใต้ลม

ไม่ก็เพราะพวกมันทิ้งโป่งไปนาน จึงตั้งหน้าตั้งตากินอย่างกระหายโดยไม่สนใจอะไรมาก

แต่กระนั้นถ้ามีบางตัวเดินเข้ามาใกล้ซุ้มบังไพรในระยะไม่กี่เมตร อาการรู้ตัวก็ปรากฏ

มันจะหยุด ยืนจ้องเขม็ง ขาหน้ายกขึ้น จมูกสูดกลิ่น พ่นลมหายใจดัง ‘ฟืด’ กระทืบขาลงพื้น

ตัวที่อยู่ห่างเงยหน้าขึ้นมอง มันทำอย่างนั้นอยู่สักพักก่อนกลับเข้าสู่อาการปกติ แต่ก็ไม่วางใจเสียทีเดียว ก้มกินน้ำในโป่ง สลับกับเงยหน้าจ้องมาทางซุ้มบังไพรเป็นระยะๆ

ที่ดูคล้ายจะไม่สนใจอะไรรอบๆ ตัวเลยคือตัวผู้ที่สียังไม่คล้ำจัดตัวหนึ่ง

มันคลอเคลียอยู่กับตัวเมียที่คงอยู่ในระยะเวลาเป็นสัด เจ้าตัวผู้นั่นไม่กิน ไม่ระแวง ไม่ทำอะไรทั้งนั้น นอกจากเดินตามและเอาคางเกยไว้บนหลังตัวเมีย

พวกมันใช้เวลาในโป่งตลอดวัน กระทั่งพลบค่ำ

ผมออกจากซุ้มบังไพรหลังตรวจสอบว่าอยู่ใต้ลม

วัวแดงตัวที่สงสัยเงยหน้ามอง แต่ไม่ได้ตื่นหนี มันเชื่อจมูกมากกว่าสายตา

การอยู่ใต้ลมทำให้มีโอกาสอยู่ร่วมกับสัตว์ป่าบ้าง

แต่กระนั้น ก็ไม่ได้หมายความว่าพวกมันจะวางใจและยอมให้อยู่ร่วมฝูง

ผมมีโอกาสอยู่ในเหตุการณ์ที่นักล่าทำงานหลายครั้ง ทุกๆ ครั้งบรรยากาศไม่แตกต่าง

เสียงร้องโหยหวน เสียงขย้ำเนื้อฉีกขาด รวมทั้งเสียงดิ้นรนเพื่อเอาชีวิตรอด เสียงต่างๆ จะเกิดเพียงชั่วครู่ จากนั้นคือความเงียบ

ก่อนการลงมือ นักล่าโดยเฉพาะเสือต้องใช้ความพยายามอย่างสูง อดทน รอคอย อำพราง จนกระทั่งได้จังหวะในการลงมือ

ใช่ว่าการล่าทุกครั้งจะประสบผลสำเร็จ

สัตว์ที่มีสถานภาพของความเป็นเหยื่อ แม้จะไม่มีเขี้ยวเล็บ แต่พวกมันก็มีทักษะอย่างอื่นทดแทน ไม่ว่าจะเป็นประสาทระวังภัยอันดีเลิศ ความว่องไว

รวมทั้ง ‘หัวใจ’ ที่ไม่ยอมจำนนง่ายๆ

ป่า

สายลมหนาวทำให้ต้นไม้เตรียมปรับตัว ลดการใช้น้ำ เปลี่ยนสีใบ เป็นลำดับแรก

วันหนึ่งในช่วงรอยต่อของฤดูกาล กระทิงตัวหนึ่งแสดงให้ผมเห็นว่า ในสภาพของความเป็นเหยื่อ หากฮึกเหิมลุกขึ้นสู้ การพ่ายแพ้ก็ไม่ใช่หนทางเดียวที่ต้องเผชิญ

มันกระโจนเข้าหาหมาในที่กำลังไล่ล่าวัวแดง ใช้สองขาหน้าโจมตีจนหมาในต้องหลบหลีกเป็นพัลวัน

ส่วนวัวแดงพบจุดจบ เพราะเอาแต่หนีกระทั่งจนมุม

ก่อนหน้าหลายปี ผมเห็นฝูงควายป่าตั้งกำแพงกันลูกเล็กๆ เอาไว้ ขณะเสือโคร่งต้องเดินเลี่ยงไปอย่างจำยอม

ความเป็นไปในป่าอย่างหนึ่งคือ ทั้งนักล่าและเหยื่อต่างชัดเจนในสถานภาพของตน

นักล่าแสดงตนเด่นชัด

เช่นเดียวกับเหยื่อ

ชีวิตสัตว์ผู้ล่าดำรงต่อไปได้เพราะมีเหยื่อและการล่าที่ประสบผล

ในบทบาทของผู้ควบคุมปริมาณสัตว์กินพืชให้อยู่ในปริมาณเหมาะสมเช่นนี้ จึงเป็นความจริงว่า เหยื่อย่อมจะมีชีวิตอันยากลำบาก หากไม่มีผู้ล่า

‘เหยื่อ’ ในป่าไม่ได้หมายถึงชีวิตที่พ่ายแพ้ ยอมจำนน

แต่ในเมือง ผมไม่แน่ใจ

เพราะที่นั่น เหล่าผู้ล่าไม่เคยแสดงตัว

ในป่า เมื่อการล่าด้วยคมเขี้ยวประสบผลสำเร็จ คือเวลาเริ่มต้นงานเลี้ยง

แต่ทุกครั้งที่มีสัตว์ป่าล้มตายด้วยคมกระสุน

เราเรียกมันว่า โศกนาฏกรรม

เสือดาว

Writer & Photographer

Avatar

ปริญญากร วรวรรณ

ถ่ายทอดเรื่องราวของสัตว์ป่าและดงลึกทั่วประเทศไทยผ่านเลนส์และปลายปากกามากว่า 30 ปี มล. ปริญญากร ถือเป็นแบบอย่างสำคัญของการใช้ชีวิตอย่างเคารพธรรมชาติให้คนกิจกรรมกลางแจ้งและช่างภาพธรรมชาติรุ่นปัจจุบัน