สติกเกอร์รูปหัวใจ ห่อช็อกโกแลตน่ารัก กุหลาบทั้งดอกเดี่ยวและเป็นช่อ พิธีวิวาห์หลากรูปแบบ เรื่อยไปจนถึงปรากฏการณ์คนแห่กันไปจดทะเบียนสมรสจนล้นอำเภอ ล้วนเป็นสีสันเฉพาะตัวของเดือนกุมภาพันธ์ที่เราจะได้เห็นทุกปี สมกับที่ได้รับฉายาว่า ‘เดือนแห่งความรัก’

นั่นเพราะวันที่ 14 ของเดือนนี้เป็นที่รู้จักในชื่อ ‘วันวาเลนไทน์’ เทศกาลความรักที่เริ่มเฉลิมฉลองกันมาตั้งแต่สมัยโรมันโบราณเมื่ออดีตกาลนานมาแล้ว

แต่เทศกาลที่เกี่ยวเนื่องกับความรักและคู่รักในเดือนกุมภาพันธ์ไม่ได้มีแค่วันวาเลนไทน์อย่างที่คนทั้งโลกรู้จัก ที่ประเทศโรมาเนียยังมีวันแห่งความรักอีกวันหนึ่งซึ่งจะเฉลิมฉลองหลังจากวันวาเลนไทน์ไปอีก 10 วันเป็นอย่างน้อย เรียกว่าเทศกาล ‘ดราโกเบเต’ (Dragobete) ทำให้ใน 1 ปีชาวโรมาเนียมีโอกาสจัดงานวันแห่งความรัก 2 ครั้ง ในระยะเวลาห่างกันเพียงสัปดาห์เศษ

ดราโกเบเต คืออะไร

เกี่ยวข้องกับวาเลนไทน์หรือไม่

เหตุไฉนชาวโรมาเนียจึงฉลองเทศกาลนี้ประมาณวันที่ 24 – 25 กุมภาพันธ์ของทุกปี และพวกเขาทำอะไรกันบ้างในวันนี้ คอลัมน์ Festive Vibes ตอนนี้มีคำตอบ

ประเพณีความรัก

นอกเหนือไปจากการกินอิ่ม นอนหลับ มีความผาสุกสบายใจ เรื่องรัก ๆ ใคร่ ๆ ก็เป็นอีกหนึ่งปัจจัยเพิ่มเติมที่มนุษย์พึงปรารถนาเพื่อเติมเต็มชีวิตให้เปี่ยมแปล้สมบูรณ์ยิ่งขึ้น ทั้งนี้ก็ด้วยธรรมชาติของมนุษย์ที่เป็นสัตว์สังคม ต้องการที่พึ่งพิงทางใจและขยายเผ่าพันธุ์ต่อ

คนทุกวัฒนธรรมมีขนบธรรมเนียมการเลือกคู่ครองในรูปแบบและวิธีการของกลุ่มตนเอง จะเป็นการเลือกคู่เองโดยสมัครใจหรือมีผู้อื่นจัดแจงให้ก็สุดแท้แต่ประเพณีของกลุ่มนั้น

สำหรับวันวาเลนไทน์ที่แพร่หลายไปทั่วทุกทวีป จุดเริ่มต้นแท้จริงจบลงอย่างน่าเศร้า คือการที่ นักบุญวาเลนไทน์ หรือที่ภาษาละตินออกนามว่า วาเลนตินุส (Valentinus) ถูกพิพากษาโทษประหารชีวิตในปี 269 โทษฐานจัดงานแต่งงานให้คู่บ่าวสาวชาวคริสต์ ทั้งที่ในเวลานั้น จักรพรรดิคลอดิอุสที่ 2 (Claudius II) แห่งจักรวรรดิโรมัน ทรงออกกฎหมายห้ามมิให้ชายหญิงแต่งงานกัน เพราะบ้านเมืองกำลังต้องการเกณฑ์ไพร่พลของประชาชนชายไปรบในศึกสงคราม

ย้อนหลังไปหลายร้อยปีก่อนคริสต์ศตวรรษที่ 3 ซึ่งนักบุญวาเลนไทน์มีชีวิตอยู่ ชาวโรมันเคยมีประเพณีจับคู่รักในเดือนกุมภาพันธ์มานานเนิ่น เรียกว่า ‘ลูเปอร์คาเลีย’ (Lupercalia) ตกประมาณวันที่ 13 – 15 กุมภาพันธ์ของทุกปี หลังจากที่นักบวชทำพิธีเชือดสัตว์สังเวยเป็นที่เรียบร้อยแล้ว บรรดาหนุ่มโสดจะสุ่มจับสลากเขียนชื่อสาว ๆ ขึ้นมาจากไห ได้ชื่อใครขึ้นมาก็จะทำความรู้จักและเกี้ยวพานกัน สามีภรรยาโรมันหลายคู่ก็ได้ตกล่องปล่องชิ้นกันจากไหจับสลากในวันลูเปอร์คาเลียนี่เอง

ต่อมาเมื่อคริสต์ศาสนาแพร่เข้ามาในยุโรป ชาวโรมันทยอยละทิ้งศาสนาเดิมมานับถือคริสต์ จนกระทั่งคริสต์กลายเป็นศาสนาประจำจักรวรรดิโรมันแทนที่ศาสนาโรมันโบราณซึ่งนับถือเทพเจ้าหลายองค์ หลาย ๆ เทศกาลที่เคยจัดขึ้นเพื่อถวายเกียรติแด่เทพเจ้าโรมันสมัยเดิมยังคงกำหนดไว้ที่วันเวลาเดิม แต่เปลี่ยนสารัตถะในการจัดงานเป็นการฉลองเพื่อนักบุญหรือเหตุการณ์สำคัญของชาวคริสต์แทน

วันแห่งความรักก็ยังจัดช่วงวันที่ 14 กุมภาพันธ์ตามเดิม ทว่าพิธีเชือดบูชายัญและความเชื่อในเทพเจ้าโรมันถูกยกเลิกไปในปี 496 สมเด็จพระสันตะปาปาเกลาซิอุสที่ 1 (Gelasius I) ทรงประกาศให้บาทหลวงวาเลนไทน์เป็นนักบุญ และกำหนดให้วันที่ 14 กุมภาพันธ์เป็นวันฉลองนักบุญองค์นี้ วันวาเลนไทน์จึงมีสถานะเป็นวันแห่งความรักด้วยเหตุฉะนี้

วันแห่งความรักถือกำเนิดโดยชาวโรมันไม่พอ คำศัพท์ที่เกี่ยวข้องกับความรักใคร่อย่าง ‘Romance’ และ ‘Romantic’ ก็มาจากรากศัพท์คำว่า ‘โรมัน’ (Roman) อีกเช่นกัน ทั้งนี้เพราะบทกวีความรักของยุโรปในอดีตมักเขียนด้วยภาษาของชาวโรมัน

โรมาเนีย

โรมาเนียเป็นประเทศใหญ่ประเทศหนึ่งในทวีปยุโรป ตั้งอยู่ ณ บริเวณรอยต่อของภูมิภาคยุโรปกลางกับยุโรปตะวันออกเฉียงใต้ มีภาษาของตนเองคือภาษาโรมาเนีย เป็นภาษาหนึ่งในตระกูลโรมานซ์ ซึ่งสืบรากมาจากภาษาละตินของชาวโรมันโบราณ

ชื่อประเทศนี้ดูเผิน ๆ อาจจะคล้ายคำว่า Romantic มากกว่าทุกประเทศที่ดำรงอยู่ในโลกปัจจุบัน ถามว่า Romania เกี่ยวกับ Romantic หรือไม่ คำตอบคือไม่เกี่ยวโดยตรง เพียงแต่มีรากศัพท์มาจากคำเดียวกันคือ Roman ที่เป็นเช่นนี้เพราะเมื่อกว่า 2,000 ปีก่อนนี้ ดินแดนที่เป็นประเทศโรมาเนียถูกพิชิตโดยกองทัพโรมันและผนวกเป็นส่วนหนึ่งของจักรวรรดิ คนท้องถิ่นในโรมาเนียจึงได้ดูดซับอารยธรรมโรมันเข้าไปจนถึงขนาดที่ตั้งชื่อประเทศว่า ‘โรมาเนีย’ อันมีความหมายว่า ดินแดนของชาวโรมัน

ในอดีตก่อนที่โรมาเนียจะตกเป็นส่วนหนึ่งของจักรวรรดิโรมันอันเกรียงไกร ดินแดนนี้เคยปกครองโดยอาณาจักรดาเชีย (Kingdom of Dacia) ตั้งแต่ราว 88 ปีก่อนคริสตกาล จนถึงปี 106

แม้อาณาจักรจะครองอำนาจอยู่ไม่นานนัก แต่กว่าที่โรมันจะสยบดาเชียลงได้ก็ไม่ใช่เรื่องง่าย ๆ เอาเสียเลย เพราะดาเชียมีกษัตริย์นักรบที่เข้มแข็งพระองค์หนึ่ง ทรงพระนามว่า เดเชบาล (Decebal) กษัตริย์พระองค์นี้ทรงรวบรวมดินแดนของดาเชียเป็นปึกแผ่น และยังต้านทานการรุกรานของโรมันไว้ได้ถึง 2 ครั้ง ก่อนทรงปลิดพระชนม์ชีพพระองค์เองเพื่อหลีกเลี่ยงการถูกจับกุมตัวโดยโรมัน

บางตำนานเล่าขานว่ากษัตริย์เดเชบาลทรงมีพระนัดดา (หลาน) เป็นเทพเจ้า นั่นก็คือ ดราโกเบเต (Dragobete) ซึ่งเป็นที่มาของเทศกาลความรักฉบับโรมาเนียนี้เอง

ดราโกเบเต

ปัจจุบันชาวโรมาเนียนับถือศาสนาคริสต์นิกายออร์โธดอกซ์แบบโรมาเนีย (Romanian Orthodox) แต่เมื่อครั้งโบราณกาล ยุคที่ยังเป็นอาณาจักรดาเชียอยู่นั้น พวกเขายังบูชาธรรมชาติและเทพเจ้าหลากหลายองค์ตามประสากลุ่มชนยุโรปโบราณก่อนรับคริสต์ศาสนา

หนึ่งในเทพเจ้าองค์สำคัญของพวกเขาคือ ดราโกเบเต ซึ่งมีรูปกายเป็นชายหนุ่มรูปงาม มีสายเลือดกึ่งมนุษย์กึ่งเทพเจ้า และเป็นอมตะ

ตำนานมากมายเล่าประวัติความเป็นมาของดราโกเบเตแตกต่างกัน แต่ทุกฉบับระบุตรงกันว่า ดราโกเบเตมีมารดาเป็นเทพธิดาแห่งฤดูใบไม้ผลิ นามว่า บาบา โดเคีย (Baba Dochia) สมัยเป็นมนุษย์ บาบา โดเคีย เป็นพระธิดาของกษัตริย์เดเชบาลที่พ่ายแพ้ให้กับกองทัพโรมัน พวกดาเชียที่แตกพ่ายพากันหลบหนีการจับกุมเป็นทาส เจ้าหญิงบาบา โดเคีย ทรงปลงพระชนม์องค์เองด้วยการกระโดดลงจากโขดหินสูงชันบนเทือกเขาคาร์เพเทียน ได้จุติเป็นเทพธิดาผู้ประทานฤดูใบไม้ผลิมาขับไล่ความหนาวเหน็บของฤดูหนาว

ส่วนดราโกเบเต โอรสแห่งบาบา โดเคีย เป็นเทพเจ้าแห่งหมู่วิหค ความรัก และการมาถึงของฤดูใบไม้ผลิอันอบอุ่น แม้ว่าคนรุ่นหลังจะหันมาเข้ารีตคริสต์กันแล้ว แต่คติความเชื่อในดราโกเบเตก็ยังฝังลึกอยู่ในแผ่นดินโรมาเนีย บางท้องถิ่นผสมความเชื่อดราโกเบเตเข้ากับคริสต์ศาสนา ด้วยการแต่งตำนานว่าพระแม่มารีย์ มารดาพระเยซูคริสต์ได้เลือกให้ดราโกเบเตเป็นนักบุญผู้อุปถัมภ์ความรักด้วย

ชาวโรมาเนียเล่าลือกันว่า เมื่อเทพบุตรองค์นี้เสด็จลงมาบนโลกทุกช่วงปลายฤดูหนาว มนุษย์ธรรมดาจะมองไม่เห็นพระองค์ สิ่งเดียวที่พวกเรารับรู้ได้คือสัญญาณแห่งชีวิตที่กำลังเริ่มต้นใหม่ เช่น แสงอาทิตย์อุ่น ต้นไม้ผลิดอกใบ นกเริ่มทำรัง หลังจากที่ดินแดนโรมาเนียจมอยู่ในความมืดมิดและหนาวเย็นอันเนิ่นนานกว่า 4 เดือน

เมื่อฤดูใบไม้ผลิมาถึง สิงสาราสัตว์ออกจากระยะจำศีล ผู้คนกลับมามีชีวิตชีวาอีกครั้งหนึ่ง ก็ถึงเวลาแห่งการเลือกคู่ แม้ว่าเทพบุตรดราโกเบเตจะไม่ใช่เทพเจ้าที่ประทานพรด้านความรักอย่างเทพเจ้าแห่งความรักในวัฒนธรรมอื่น ๆ แต่การเสด็จมายังโลกของพระองค์ก็เป็นเครื่องเตือนใจว่า ผู้คนควรจะมอบความรักแก่กัน เพื่อเป็นนิมิตหมายอันดีต่อฤดูใบไม้ผลิที่กำลังหวนกลับมา

เมื่อเทศกาลลูเปอร์คาเลียของชาวโรมันโบราณผสมกับคติความเชื่อเรื่องดราโกเบเต เทศกาลความรักแบบโรมาเนียจึงก่อกำเนิดขึ้นในรูปแบบที่ไม่มีที่ไหนเหมือน!

เทศกาลดราโกเบเต

เนื่องเพราะดราโกเบเตเป็นเทพบุตรผู้เสด็จมาพร้อมฤดูใบไม้ผลิ วันฉลองดราโกเบเตจึงจะจัดขึ้นปลายเดือนกุมภาพันธ์ ซึ่งในทวีปยุโรปถือเป็นช่วงปลายฤดูหนาวต่อต้นฤดูใบไม้ผลิ

ความที่โรมาเนียมีดินแดนกว้างใหญ่ไพศาล แบ่งออกเป็นหลาย ๆ แคว้น ซึ่งมีวัฒนธรรมยิบย่อยแผกเพี้ยนจากกัน ประเพณีการจัดเทศกาลนี้จึงพลอยต่างกันไปด้วย

เริ่มจากวันเฉลิมฉลอง บริเวณที่ราบวัลเลเคีย (Wallachia) ซึ่งมีกรุงบูคาเรสต์ (Bucharest) เมืองหลวงของประเทศตั้งอยู่ คนในแถบนี้จะฉลองดราโกเบเตในวันที่ 24 กุมภาพันธ์ทุกปี บางภูมิภาคฉลองวันที่ 25 บ้างก็ฉลองกันวันที่ 28 และ 29 ช้าที่สุดคือ 1 มีนาคม แต่ให้สังเกตว่าทุกภาคจะฉลองเทศกาลนี้กันในช่วงเกือบ 1 เดือนก่อนถึงวันวสันตวิษุวัต (Vernal Equinox) ที่นับเป็นวันเริ่มต้นฤดูใบไม้ผลิ

อากาศเริ่มอุ่นขึ้น เปิดโอกาสให้ชาวบ้านชาวโรมาเนียออกมาใช้เวลาทำกิจกรรมสนุกสนานร่วมกัน หลายคนนิยมสวมใส่ชุดประจำท้องถิ่นตนเองออกมาชมนกชมไม้ร่วมกับคนที่ตนรัก ชักชวนคนที่แอบชอบออกเดต ใช้เวลาดี ๆ ร่วมกันตลอดทั้งวันนี้

เทศกาลดราโกเบเตบางแห่งจัดเป็นงานชุมชนขนาดใหญ่ มีการรวมตัวขับร้องเพลงพื้นบ้าน หรือจูงมือกันมาล้อมวงเริงระบำโฮรา (Hora Dance) ซึ่งแพร่หลายในยุโรปตะวันออกเฉียงใต้

ทว่างานดราโกเบเตบางแห่งก็ค่อนข้างเงียบและเป็นส่วนตัวกว่านั้น ส่วนมากจะเป็นชนบทที่ห่างไกล ในเช้าวันนั้น เด็กหนุ่มเด็กสาวที่เริ่มมีใจให้กันจะนัดพบกันหน้าโบสถ์เพื่อสารภาพรัก ก่อนจะพากันเข้าไปเสาะแสวงหาดอกไม้งาม ๆ ในป่า หนุ่มคนไหนพบดอกสตรอว์เบอร์รีคือผู้โชคดีที่สุด เพราะพวกเขาเชื่อกันว่ามันมีพลังวิเศษ หากเก็บมารวมเป็นช่อดอกไม้และนำไปจุ่มน้ำที่หญิงสาวในดวงใจตนใช้สระผม เธอจะตกหลุมรักเขาด้วยเวทมนตร์

บ่ายวันเดียวกัน เมื่อสาว ๆ กลับมาที่กลางหมู่บ้าน จะพบกับหนุ่ม ๆ ที่รอคอยอยู่ ใครที่สบตากันแล้วเกิดอาการหัวใจเต้นแรงแล้วล่ะก็ ทั้งสองฝ่ายจะทำตามธรรมเนียม Zburătorit คือการวิ่งไล่จับกัน ชายเป็นฝ่ายไล่ หญิงเป็นฝ่ายตาม

เมื่อถูกจับได้แล้ว กรณีที่ฝ่ายหญิงรักฝ่ายชายเหมือนกัน เธอจะต้องเป็นฝ่ายจูบเขาในที่สาธารณะ เรียกธรรมเนียมนี้ว่า Dragobetele sărută fetele แปลว่า ดราโกเบเตจูบสาว

ตกเย็นย่ำค่ำมืด หนุ่มสาวที่ได้คู่ในวันนั้นจะจูงมือกันไปล้อมวงก่อกองไฟในที่ลับตาคน และใช้เวลาทั้งคืนพูดคุยกันหวานชื่นเพื่อเป็นสักขีพยานความรักที่ผลิบาน

สำหรับคนโสดที่ยังไม่พบคนที่ถูกใจก็อย่าเพิ่งท้อ เพราะชาวโรมาเนียเชื่อกันว่า ถ้าคนโสดได้กอดคนที่แอบชอบในวันนี้ จะช่วยให้ความรักข้างเดียวพบกับความสมหวัง (ไม่ต้องบอกก็คงพอเดาได้ว่า หนุ่มสาวโรมาเนียจำนวนมากถือโอกาสขอกอดในวันนี้เพื่อสารภาพรักไปในตัวเลย)

เรื่องที่ถือกันในวันดราโกเบเตก็มีไม่น้อย อย่างแรกคือห้ามร้องไห้ เพราะเชื่อกันว่าถ้าร้องไห้ในวันนี้จะพบพานแต่ความเศร้าโศกเสียใจตลอดปี อย่างที่สองคือผู้ชายห้ามโกรธผู้หญิง เพราะจะทำให้ความรักล่มสลาย ไม่ควรทำงานและงานบ้าน และห้ามฆ่าสัตว์ตัดชีวิตเด็ดขาด

ทุกธรรมเนียมที่กล่าวมา คนโรมาเนียทำไปเพื่อฉลองการมาถึงของฤดูใบไม้ผลิและเน้นย้ำความสำคัญของความรัก ความรู้สึกสวยงามที่ทุกคนพึงมีให้กันและกัน