ผมกับ เยล-อัญญา โคตรเมือง Biomaterials Designer จากสตูดิโอ Regen Districts จะชวนเอาของเหลือจากธุรกิจต้นน้ำจากกระบวนการผลิตกาแฟ ตั้งแต่เยื่อหุ้ม เปลือก กากกาแฟ และขยะจากในบ้าน มาแปรรูปรวมร่างด้วยตัวประสานหลากหลายเน้นแบบที่เป็นสารสกัดจากธรรมชาติเท่านั้น มาสร้างเป็นวัสดุ Biomaterials ใช้ของรอบตัวอย่างขวดพลาสติก ขวดนม น้ำผลไม้ เอามาทำเป็นแม่พิมพ์ เพื่อนำไปดีไซน์เป็นข้าวของเครื่องใช้บนโต๊ะกาแฟ เครื่องใช้ไม้สอยกระจุกกระจิกแบบได้ประโยชน์

ก่อนจะไปบุกถึงสตูดิโอของเยล ผมเริ่มจากการทำการบ้านว่า ขยะอาหารแบบไหนที่จะเอาไปฝากเยล เลยคิดออกมาคร่าว ๆ จาก 5 ธุรกิจคือร้านกาแฟ ร้านขนมเบเกอรี่ ร้านน้ำปั่นผักผลไม้สกัด ร้านอาหารเล็ก ๆ และบาร์เครื่องดื่ม

ลองคัดตัวอย่างเฉพาะที่สีเจ็บ ๆ และได้มาง่ายก่อน ได้กากข้าวสาลีสีเขียวสวย เปลือกกุ้งวิบวับ เปลือกเกาลัดเปลือกถั่ว ขยะจากเครื่องจัดการอาหารไฟฟ้าที่ทิ้งทิชชูลงไปด้วย และเปลือกหอยต่าง ๆ

ตอนแรกตั้งใจจะรวมขยะให้ได้ 100 ชนิด แต่เท่านี้ก็น่าจะมากเพียงพอแล้ว 

หลังจากจบงาน Thailand Coffee Fest 2020 ทางฟาร์มลุงรีย์ได้ทำการขอตัวอย่างกากที่เหลือจาก​ BlueKoff ตั้งแต่เยื่อหุ้ม เปลือกชั้นใน ชั้นนอก ของกาแฟนอกเหนือจากกากกาแฟที่หลายคนคงพอรู้จักอยู่แล้ว

ศึกษาและทดลองหาวิธีใช้งาน หมักปุ๋ยบ้าง ผสมดินบ้าง จนส่งต่อให้ไปถึงมือ เยล อัญญา ที่เชี่ยวชาญมากกว่าเรา และที่สตูดิโอก็มีเครื่องไม้เครื่องมือค่อนข้างครบครัน ปรากฏว่าได้ผลดีเลย มีกายภาพที่เหมาะสม และสีสันมีความโปร่ง ความทึบ หลายมิติให้ศึกษาก่อนจะออกมาเป็นสูตร

พอไปถึงสตูดิโอผมพบกว่าการทดสอบ การทดลองทั้งหมดนั้นเกิดขึ้นในคอนโดฯ เล็ก ๆ ที่ดัดแปลงเป็นสตูดิโอ

เครื่องมือมีทั้งเครื่องพิมพ์สามมิติ เครื่องปั่น เครื่องรีด เป็นแบบมินิทั้งหมด เหมือนเป็นสวรรค์ส่วนตัวของดีไซเนอร์ย่อม ๆ เลย 

วิธีจัดการกับของเหลือจากกาแฟและขยะ

1. นำมาตากแห้ง อบแห้ง ไล่น้ำออกไป และทำให้อยู่ในสภาพพร้อมใช้

2. บดหรือปั่นให้ละเอียด

3. ร่อนให้ได้ผงที่ละเอียด จะทำให้ขึ้นรูปง่าย

ทดลองทำทั้งหมด 3 สูตร

สูตรที่ 1 เปลือกกาแฟ + เปลือกกุ้งบดหยาบ + ปุ๋ยจากถังหมักอาหาร

สูตรที่ 2 เยื่อกาแฟ + กากจากการสกัดข้าวสาลีอ่อนปั่นหยาบ

สูตรที่ 3 กากกาแฟร่อนละเอียด + เปลือกไข่บดละเอียด

เมื่อได้ผงจากขยะเหลือทิ้งเรียบร้อยแล้ว ก็ต้องมีตัวเชื่อมเพื่อผสานผงจากขยะให้จับตัวขึ้นรูปได้

วิธีทำตัวเชื่อมจากธรรมชาติ (Binder)

อุปกรณ์

1. เตาแม่เหล็กไฟฟ้า
2. กระบะทรงสูง
3. ผง Agar (ผงวุ้นสกัดจากสาหร่ายทะเล) สำหรับเป็นตัวเชื่อมธรรมชาติ
4. Glycerol หรือ Glycerine หาซื้อได้ที่ร้านขายยาหรือออนไลน์
5. ไม้พาย
6. ขวดพลาสติก ขวดนม น้ำผลไม้ หรืออุปกรณ์อื่น ๆ ที่จะใช้เป็นแม่พิมพ์
7. ตราชั่งดิจิทัล

ก่อนจะทำตัวเชื่อมให้เตรียมทำความสะอาดขวดพลาสติก ออกแบบชิ้นงาน ตัดและเตรียมพิมพ์ไว้ให้เรียบร้อยวางแผนการทำงานโดยพิมพ์ จะมีรูปแบบการอัดหรือการหล่อตามใจชอบ

ขั้นตอนทำตัวเชื่อม

1. ใส่ผง Agar สำหรับเป็นตัวเชื่อมธรรมชาติ 20 g. (โดยประมาณ)

2. ใส่ Glycerol Food Grade 14 g. (โดยประมาณ)

3. กวนส่วนผสมทั้งสองเข้าด้วยกัน

4. ตั้งเตาแม่เหล็กไฟฟ้าให้ร้อน ระหว่างนั้นกวนส่วนผสมทั้งหมดกับน้ำสะอาด 300 ml. ใช้ไม้พายกด คนให้้เป็นเนื้อเดียวกัน ไม่ให้ติดกันเป็นก้อน

5. ได้ตัวประสานจากธรรมชาติพร้อมใช้งาน

ข้อระวัง : ตั้งกระทะให้ร้อน และอย่าหยุดคนด้วยไม้พาย ไม่งั้นสารก้นกระทะจะแข็งเสียก่อน

Tips

ถ้าหากใส่ Glycerol มาก ใส่ Agar น้อย วัสดุจะยืดหยุ่น แต่ถ้าใส่สารควบคุมน้อย ใส่ Agar มาก วัสดุจะแข็ง ** ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับสัดส่วนของตัวสารตั้งต้น

ขั้นตอนต่อจากนี้คือการอัดพิมพ์ หลังจากผมได้ลองเป็นลูกมือให้ได้ระดับหนึ่ง คล้ายตอนสมัยเรียนเซรามิกอยู่เหมือนกัน

แต่ต่างกันที่ครั้งนี้ไม่ต้องเผาให้ยุ่งยาก อยู่ทนทานนานเป็นร้อยปี วัตถุธรรมชาติจะย่อยสลายไปตามกาลเวลา เพราะฉะนั้น เราเลยเลือกได้ว่าจะทำเป็นกระถางต้นไม้หรือที่รองแก้ว เพราะเป็นของไม่ต้องอยู่กับเรานานมากนัก

จากนั้นกรอกส่วนผสมต่าง ๆ ลงหม้อ แล้วอัดพิมพ์ไปด้วยกัน ทุกสูตรใช้ตัวเชื่อมเดียวกันก่อน ค่อย ๆ ทำไปทีละสูตร

วิธีขึ้นรูป

เทส่วนผสมต่าง ๆ ในแต่ละสูตรลงไปในหม้อหรือกระทะ คนให้เข้ากัน ต้องมีสมาธิในการใช้ไม้พาย คนอย่าหยุด ระวังเผลอมีใครมาชวนคุยอาจทำให้วัสดุทั้งหมดแข็งตัวก่อนนำเข้าใส่ในพิมพ์ หากวัสดุเหลือก็เทใส่พิมพ์สำเร็จรูปอื่น ๆ ได้ถ้าเป็นคนขี้เสียดาย

สูตรที่ 1 

Cascara + เปลือกกุ้งบดหยาบ + ปุ๋ยจากถังหมักอาหาร

ขั้นตอนนี้ห้องมีกลิ่นคล้าย ๆ กะปิ เพราะเราเน้นใส่หางกุ้ง หัวกุ้ง เปลือกกุ้ง ผสมลงไปด้วย หวังจะให้เป็นประกายกะพริบวิบวับ ระหว่างทำกลิ่นคล้าย ๆ กะปิ เนื้อก็สีเหมือนน้ำพริกกะปิ เทหกบ้างพลาดบ้างเพราะกะไม่ถูก

สูตรที่ 2 

เยื่อกาแฟ + กากจากการสกัดข้าวสาลีอ่อนปั่นหยาบ

ระหว่างทำกลิ่นคล้าย ๆ ชาเขียว สูตรนี้เยลชอบมาก ๆ

สูตรที่ 3 

กากกาแฟร่อนละเอียด + เปลือกไข่บดละเอียด

เนื้อออกมาคล้าย ๆ ทรายชายทะเล เนื้อสวยเนียนทั้งที่ใช้ส่วนผสมแค่ 2 อย่าง

พักทิ้งไว้รอให้แห้ง ประมาณ 3 – 6 วันจึงแห้งสนิท จะได้เป็นของใช้จาก Biomaterials ตามที่ออกแบบไว้

หากใครอยากจะร่วมทดลองลงมือทำให้เข้าใจ ก็อยากชวนมาทำเวิร์กช็อปการทำ Biomaterials จากกากกาแฟและขยะในบ้านไปด้วยกันที่งาน Thailand Coffee Fest 2021 ที่โซน Sustainability Coffee : Play (Coffee) Ground by Uncle Ree’s farm x Regen Districts

ในงาน Thailand Coffee Fest ทุกปี ทีมผู้จัดจะมีกระบะไม้ประกอบใบใหญ่ ๆ ตั้งเด่นไว้กลางงานเสมอ เพื่อใช้รองรับกากกาแฟที่เกิดขึ้นจากบูทต่าง ๆ ในงานพื้นที่รอบล้อมด้วยงานทดลองสูตรต่าง ๆ จนโซนนี้แทบจะเป็นห้องสมุด Biomaterials เล็ก ๆ เลยก็ว่าได้