‘Chai Lai Orchid’ คือที่พักสุดสวยท่ามกลางธรรมชาติที่หมู่บ้านแม่สะป๊อก ตำบลแม่วิน อำเภอแม่วาง จังหวัดเชียงใหม่ เต็มไปด้วยกิจกรรมมากมาย ดำเนินกิจการมากว่า 9 ปี มีบังกะโลให้เลือก 2 บรรยากาศ คือบังกะโลบนภูเขาและบังกะโลริมน้ำ ให้อารมณ์และมีเสน่ห์ที่แตกต่างกัน
ชื่อของที่พักแห่งนี้มาจากคำว่า ‘Chai Lai’ ทับศัพท์จากภาษาไทย ‘ไฉไล’ ที่แปลว่า ความงาม รวมกับคำว่า ‘Orchid’ หรือ กล้วยไม้ เป็นตัวแทนของเหล่าผู้หญิงในชุมชนที่มีความงดงามและเข้มแข็งในตัวเอง เป็นผู้คนกลุ่มแรกที่ไฉไลตั้งใจช่วยสร้างเสริมพลังให้พวกเธอแข็งแกร่งยิ่งขึ้นกว่าเดิม
การทำทัวร์และบริการที่พักนี้เริ่มต้นจาก Alexandra Pham นักท่องเที่ยวชาวนิวยอร์ก ในวันนั้น เธอมาที่นี่เพียงเพื่อท่องเที่ยว เธอชอบช้างและตกหลุมรักเสน่ห์ของชุมชนบ้านแม่สะป๊อก เธออยากแนะนำให้ชาวต่างชาติได้มีประสบการณ์ท่องเที่ยวแบบเธอบ้าง จึงเริ่มทำทัวร์กับชาวบ้าน นานเข้าคนก็เริ่มพูดถึงปากต่อปาก มีรีวิวจากอินฟลูเอนเซอร์ทั้งไทยและต่างชาติมากมาย กิจการเริ่มขยายขนาดขึ้นเรื่อย ๆ จนกลายเป็นที่พักของนักท่องเที่ยวจากทั่วทุกมุมโลก
วันนี้ เราเดินทางจากตัวเมืองจังหวัดเชียงใหม่ขึ้นดอยมาที่บ้านแม่สะป๊อก ช่วงท้ายเส้นทางชันมากขึ้นเรื่อย ๆ ต้องคอยระวังรถสวนทางและสัตว์เล็กสัตว์น้อยมากมายรายทาง และเราใช้เวลาชั่วโมงกว่า ๆ ก็มาถึงที่พักท่ามกลางหุบเขาและลำธารแห่งนี้
ตรงจุดลงทะเบียนด้านหน้า มีนักท่องเที่ยวต่างชาติจำนวนมากจับกลุ่มกันเช็กอิน มีทั้งมากับเพื่อนและมากับครอบครัว โดยมีช้างชื่อ ‘แม่ศรีเวย’ ยืนรอต้อนรับพร้อมกับกินกล้วยของโปรดอย่างร่าเริง
“70 years” ควาญช้างตอบคำถามเด็กน้อยตาสีฟ้าถึงอายุของแม่ศรีเวย
ฝน-มะลิดา วิลา ผู้ดูแลมูลนิธิ Daughters Rising และ จ้า-ชนิษฐา จิตใจเลิศงาม พนักงานต้อนรับ ผู้ดูแลส่วนของที่พัก Chai Lai Orchid รอต้อนรับเราที่คาเฟ่ที่มีวิวภูเขาฝั่งตรงข้ามให้ชมระหว่างจิบชากาแฟ
เรื่องราวของชาวไฉไลเริ่มต้นขึ้นแบบนี้
ไม่ได้อยากจากไปไหน
“ตอนแรกทำงานที่นี่เพราะอยากได้ภาษา” จ้าเล่าถึงจุดเริ่มต้นของการทำงาน “คนที่นี่ช่วยฝึกเราดีมาก มีอาสาสมัครมาสอนงานให้เราตลอด ถ้าใครสนใจภาษาที่ 2 ภาษาที่ 3 Alexandra Pham จะพยายามหาอาสาสมัครที่เป็นเจ้าของภาษามาสอนเรา แล้วเขาก็ยังฝึกเราเรื่องการต้อนรับแขก งานไกด์ ทำอาหารด้วย”
“เราเลือกทำที่นี่เพราะไฉไลช่วยคนที่หลากหลาย ทั้งเด็กผู้หญิงและชาวบ้าน ความฝันของเราคืออยากทำงานกับเด็กอยู่แล้ว” ฝนเสริม “เราเริ่มจากเป็นพนักงานต้อนรับ สัก 2 ปีหัวหน้าก็ย้ายมาทำงานกับเด็กในส่วนของ Daughters Rising”
ก่อนหน้านี้ คนในชุมชนเน้นทำไร่ทำนา จัดเส้นทางเดินทางป่าให้นักท่องเที่ยวบ้าง บริเวณบ้านแม่สะป๊อกมีน้ำตกหลายจุด นักท่องเที่ยวมักจะมากับทัวร์ที่จัดโดยคนในเมือง เมื่อเริ่มมีไฉไลซึ่งเป็นที่พักและทัวร์ที่ดำเนินการโดยคนท้องถิ่น ชาวบ้านก็มีงานและเห็นความเป็นไปได้ในการสร้างรายได้ให้ตัวเองและครอบครัว ที่นี่จึงกลายเป็นพื้นที่พัฒนาทักษะของคนในตำบลแม่วิน ให้พวกเขามีความสุขได้โดยไม่ต้องไปไกลจาก ‘บ้าน’
ดูแลเพื่อนตัวใหญ่อย่างทะนุถนอม
Chai Lai Orchid มีกิจกรรมให้ทำหลากหลาย ไม่ว่าจะเป็นการเดินป่า ล่องแพ เยี่ยมชมวิถีชีวิตชุมชนปกาเกอะญอ ทอผ้า หรือผ่อนคลายร่างกายด้วยการนวดแผนโบราณ โดยมีไฮไลต์คือการทำกิจกรรมกับช้าง ซึ่งไม่มีการนั่งบนหลังช้าง หรือการใช้เครื่องมือแหลมคมบังคับให้ช้างทำตามคำสั่ง
จ้าเล่าว่า ทุกคนให้ความสำคัญกับการดูแลไม่ให้ช้างเครียด ช้าง 1 เชือกจะมีควาญช้าง 1 คนดูแลเป็นเพื่อนคู่คิด ไปไหนไปกัน ถ้าช้างหิว ควาญก็ป้อนอาหาร ถ้าช้างไม่มีงาน ควาญก็พาไปเดินเล่นในป่า ช่วยให้เขาผ่อนคลายเหมือนคนที่ต้องการพักหลังจากทำงานมาเหนื่อย ๆ
“ช้างที่นี่มีอิสระเยอะ ไม่เครียด ไม่กดดัน ไม่ค่อยเกิดเหตุการณ์ช้างดื้อหรือโมโหค่ะ เพราะว่าช้างกินอิ่ม เล่นเต็มที่ คิดว่าช้างที่นี่มีความสุขอยู่ค่ะ” จ้ายืนยันอีกครั้ง
ช่วยเหลือผู้อพยพจากประเทศเพื่อนบ้าน
ช่วงปีแรก ๆ ที่เริ่มต้น Daughters Rising ในพื้นที่มีชาวปกาเกอะญออพยพมาจากเมียนมา เพราะสถานการณ์ทางการเมืองที่ไม่ปกติ พวกเขาเลือกมาหางานในไทยแม้ว่าจะต้องทำงานหนักมาก และยังถูกกดค่าแรงจนน่าตกใจ
“พออเล็กซานดรามาเห็นก็ไม่โอเค เขาถูกใช้งานหนักขนาดนั้น เขาควรจะได้รับอะไรคืนบ้าง” จ้าเล่าถึงชะตากรรมของเพื่อนร่วมงานที่พวกเขาต้องพบเจอมาโดยตลอด หลังจากที่ได้เข้ามาทำงานกับไฉไล พวกเขาก็รู้สึกสบายใจและทำงานอย่างมีความสุขมากขึ้น
“คนที่มาทำงานกับไฉไล เราจะทำพาสปอร์ตและรับผิดชอบค่าใช้จ่ายส่วนนี้ให้ทุกคน ไม่ได้ให้มาอยู่แบบหลบ ๆ ซ่อน ๆ และที่นี่เราให้เงินเดือนเท่ากัน ถ้าทำงานเท่ากันก็ได้เงินเดือนเท่ากัน ไม่ได้แบ่งแยกว่าคนนี้มาจากที่นี่ อีกคนมาจากที่อื่น เราดูจากผลงานที่เขาทำ แล้วเราก็ทำประกันให้ อยู่ฟรี กินฟรี ทำประกันสังคมให้ เจ็บป่วยก็พาไปโรงพยาบาล เรียกว่าได้มีชีวิตที่ดีขึ้นค่ะ ถ้าอพยพมาทั้งครอบครัว เราก็รับเขาทำงานหมด เราก็ช่วยเต็มที่ค่ะ”
ดูแลเด็กๆ ให้ฝันไกลกว่าเดิม
ถึงแม้เด็ก ๆ ที่นี่จะได้เติบโตท่ามกลางธรรมชาติ แต่พวกเขากลับต้องเผชิญอุปสรรคใหญ่ทางด้านการเรียน ทั้งการเดินทางที่ยากลำบากและการขาดแคลนทุนทรัพย์
“เด็กบางคนอาจจะไม่มีพ่อแม่ หรือเติบโตมาในครอบครัวที่มีปัญหาเรื่องยาเสพติด เมื่อเราได้รับข้อมูล ก็รีบติดต่อครอบครัวของเขาและรับเด็กมาอยู่ที่บ้านของมูลนิธิ” ฝนอธิบายขั้นตอนของการพาเด็กเข้ามาอยู่ที่บ้านพักใกล้กับบังกะโลริมน้ำของไฉไล
“เราช่วยเหลือเขาทุกอย่าง ตั้งแต่ให้ที่นอน ช่วยค่าใช้จ่ายทั้งค่าอาหาร ค่าเดินทางไปโรงเรียน ช่วงแรกอาจจะยากสำหรับเด็กหลาย ๆ คน เพราะต่างคนต่างเติบโตมาในครอบครัวที่แตกต่างกัน บางคนโตมาในครอบครัวที่อาจจะไม่ต้องแคร์ใคร แต่ว่าพอมาอยู่ร่วมกัน พวกเขาต้องเห็นใจซึ่งกันและกัน ใช้ความใจดีเข้าหากัน พวกเขาก็ได้เรียนรู้และปรับตัว พอมาถึงทุกวันนี้ เราเห็นว่าเขาพัฒนามากขึ้น เราเลยรู้สึกดีว่า สิ่งที่เราทำถือว่าน่าพอใจ
นอกจากเด็ก ๆ ที่ต้องเดินทางมาจากชุมชนที่อยู่ไกล เด็ก ๆ ในพื้นที่ Daughters Rising ก็ช่วยเหลือเต็มที่
“เด็ก ๆ บางคนเราช่วยเหลือด้านอาหารกลางวัน เช่น ปกติเด็ก ๆ ได้เงินไปโรงเรียนกันคนละ 40 บาท เราจะช่วยเด็กที่ต้องการความช่วยเหลือ ละแวกนี้มีเด็ก 50 คน ต้องจ่ายค่ารถโรงเรียนคนละ 350 บาทต่อเดือนบางคนได้รับการสนับสนุนจากโบสถ์ส่วนหนึ่งที่เหลือ daughter rising ก็ออกค่าใช้จ่ายให้เขา ครอบครัวไหนที่พ่อแม่ไม่มีทุนทรัพย์ในการสนับสนุนลูกเรื่องการศึกษาทางเราก็ช่วยออกค่ารถ ค่าเทอม และค่าอาหารให้หมดเลย เพื่อให้น้อง ๆ จะได้เรียนหนังสือ และในแต่ละเดือนเรามีเวิร์กช็อป เช่น การดูแลรักษาตัวเอง การใช้โซเชียลมีเดีย เราก็ให้เด็กเหล่านี้มาร่วม พ่อแม่เขาก็เห็นว่าเราตั้งใจทำจริง ๆ เขาเลยสนับสนุนงานของเราเต็มที่”
สนับสนุนชุมชนให้เข้มแข็ง
ทุกปีจะมีการจัดประชุมเพื่อประเมินสิ่งที่เกิดขึ้นในชุมชน พร้อมทั้งเสนอสิ่งที่ชุมชนต้องการให้ไฉไล ผู้เข้ามาใช้สถานที่ของชุมชนช่วยสนับสนุน
“ความต้องการหลักอันดับแรก คือการส่งเสริมอาชีพ งานส่วนใหญ่ของชาวบ้านที่นี่ คือการทอผ้า สิ่งที่เราช่วยได้คือ เมื่อเขาทอผ้าเสร็จ เราก็รับผ้าจากเขามาขายที่ร้านในที่พักของเรา หรือมีชาวบ้านที่พอสื่อสารภาษาอังกฤษได้ เมื่อมีอาสาสมัครมาเราก็ฝึกเขา แล้วให้เขาลองไปเป็นไกด์นำทัวร์ตามโปรแกรมของที่พัก บางคนมาทำงานเป็นพนักงานต้อนรับ บางคนมาทำงานเป็นแม่บ้าน ส่วนใหญ่การช่วยเหลือก็จะเป็นแบบนี้มากกว่า”
ความต้องการของชาวบ้านในแต่ละปีแตกต่างกันไป เช่น ปีนี้ต้องการแว่นตาจำนวนมาก สำหรับทอผ้าที่ต้องใช้ความละเอียด การไปตัดแว่นเองมีค่าใช้จ่ายประมาณ 2,000 – 3,000 บาท ซึ่งเป็นจำนวนเงินไม่น้อย เมื่อ Chai Lai Orchid และ Daughters Rising รับรู้ปัญหา ก็ติดต่อกับองค์กรที่ทำงานด้านสุขภาพชื่อ BCMF (Burma Children Medical Fund) ซึ่งมีทีมที่ทำงานเรื่องสายตาโดยเฉพาะ มาลงพื้นที่ตัดแว่นตาให้ชาวบ้านกว่า 5 หมู่บ้านโดยไม่มีค่าใช้จ่าย
“มีชาวบ้าน 10 กว่าคนเดินไม่ได้ องค์กรนี้ก็เดินทางไปเยี่ยมและวัดขนาดตัวเพื่อจัดหารถเข็นที่เหมาะสมให้ เห็นแบบนี้ ชาวบ้านเขาก็ดีใจนะคะ เพราะได้รับสิ่งที่จำเป็นกับชีวิตเขาจริง ๆ ชาวบ้านคนไหนนอนติดเตียง ทางเราและ BCMF ก็จัดหาเตียงที่ปรับระดับได้มาให้ เพื่อป้องกันไม่ให้เป็นแผลกดทับ
“ชาวบ้านมีความสุขที่เราเข้ามาช่วยเหลือ เขาดีใจ บางทีเขาพูดกับเราว่า ไม่รู้จะขอบคุณพวกเรายังไง ถ้าไม่มีไฉไล เขาอาจจะลำบากกว่านี้ เราดีใจที่ได้มีส่วนช่วยเหลือชุมชน พอไปที่หมู่บ้าน เดินไปบ้านไหน ถ้าเขาเห็นเรา เขามีของอะไรก็เอามาให้เรา เลยทำให้เห็นถึงความรักซึ่งกันและกัน”
ไฉไลคืออะไรสำหรับชุมชน
บทบาทของไฉไล ดูไม่ได้มีแค่การทำที่พักให้ผู้คนมาพักผ่อนหย่อนใจเท่านั้น แต่ยังเป็นพื้นที่ของโอกาสและการสนับสนุน ให้แต่ละคนได้มีศักยภาพและหนทางที่จะพัฒนาตัวเองต่อไปเรื่อย ๆ
“สำหรับจ้า เราอยู่กันเหมือนเพื่อน เหมือนพี่น้องกันจริง ๆ เราไม่ค่อยมีเรื่องให้ทะเลาะกัน เราชอบที่นี่ แล้วก็ชอบที่ชาวบ้านส่วนใหญ่มาจากที่เดียวกัน เป็นคนชนเผ่าเดียวกัน คือเรารู้ภาษากัน มีอะไรก็คุยกันได้” นอกจากนี้ สิ่งที่จ้าชอบมากกับการทำงานที่นี่ คือ ไฉไลไม่ได้กั๊กลูกจ้างตัวเองเอาไว้ แต่ให้โอกาสให้ทุกคนได้ตามหาสิ่งที่ตัวเองสนใจ
“ถ้ารู้ว่าตัวเองมีศักยภาพจะไปทำอย่างอื่นได้ ไฉไลก็ไม่ได้ห้ามค่ะ อาจจะสอนเพิ่มให้ด้วย หรือคิดว่าถ้าเราทำงานอย่างอื่นได้ เราก็ลองปรึกษาเขา อย่างกิจกรรมรถเอทีวี อันนี้จ้าเป็นคนทำเองค่ะ ไฉไลก็สนับสนุนเต็มที่ เขาแบ่งแขกให้เราด้วย เหมือนเราไม่ได้เป็นแค่ลูกจ้าง แต่เป็นเพื่อนเขา แล้วเราก็ปรึกษากันได้ เขาเปิดใจกว้างมาก ลูกจ้างคนไหนที่มีโฮมสเตย์ ถ้าที่พักเต็มแล้วก็เอาไปแบ่งให้ลูกจ้างคนนั้นต่อ
“คือเขาไม่ได้อยากให้ลูกจ้างหยุดอยู่แค่นั้น แต่พยายามให้ทุกคนเติบโตไปด้วยกัน เขาเองก็ชอบที่ทุกคนพัฒนาตัวเองและเติบโตขึ้น จ้าเลยชอบที่นี่มาก ถึงแม้ว่าจะมีธุรกิจอะไรเป็นของตัวเอง ก็จะไม่ไปไหน จะอยู่ช่วยซัพพอร์ตเขาต่อแบบนี้ไปเรื่อย ๆ”
“สำหรับฝน ไฉไลเป็นเหมือนครอบครัวค่ะ มีทั้งพี่น้อง พ่อแม่ แต่ละคนมีหน้าที่แตกต่างกันออกไป พ่อแม่อาจจะดูแลเรื่องหลัก ๆ คือการทำธุรกิจท่องเที่ยว เงินที่ได้มาเราก็แบ่งให้ลูก ๆ คือ Daughters Rising ซึ่งกิจกรรมที่ทำเกี่ยวกับเด็ก ชุมชน ทุนการศึกษาสำหรับการเรียนต่อมหาวิทยาลัย และการช่วยเหลือเรื่องศูนย์อพยพ เรารู้สึกเหมือนเป็นครอบครัวที่พ่อแม่แบ่งเงินมาให้แต่ละคน แต่ละจุดเราก็ช่วยเหลือกัน ค่อย ๆ เติบโตไปด้วยกัน”
ชุมชน สังคม และการเติบโต
จ้าบอกกับเราว่าเธอสัมผัสได้จริง ๆ ว่า ชุมชนแห่งนี้ค่อย ๆ เติบโตขึ้นเรื่อย ๆ
“จากเมื่อก่อนชาวบ้านเขาแทบจะไม่มีเงินสนับสนุนครอบครัวตัวเอง ลูกบางคนไม่ได้เรียนเพราะไม่มีเงินส่งเสีย แต่พอมีงานที่ไฉไล ซึ่งส่วนใหญ่เราให้งานกับชาวบ้านที่นี่เกือบทุกคน เขาก็เริ่มมีเงินเก็บ มีเงินสร้างบ้าน มีรถรับ-ส่งลูกไปเรียน”
ความเป็นชุมชนในพื้นที่ที่ห่างไกลออกจากความเป็นเมือง การรวมกลุ่มเพื่อเติบโตไปข้างหน้าพร้อม ๆ กัน บางครั้งก็ทำให้เกิดพลังในการสร้างสรรค์ ในการจัดระเบียบให้ชุมชนนั้น ๆ กลายเป็นสังคมที่ดีขึ้น กลายเป็นความหวังครั้งใหม่ที่จะจุดประกายความฝันในอนาคตต่อไปเรื่อย ๆ
