ไปทัวร์ดูบ้านแมวมาค่ะ

เอ… แต่จริงๆ จะเรียกบ้านก็ไม่ถูกนัก ต้องเรียก ‘ระเบียงแมว’ น่าจะตรงกว่า

คืออะไรอ่า

ภาษาปะกิตเขาเรียก Catio (Cat+Patio) เป็นส่วนต่อเติมจากระเบียงบ้าน คิดค้นโดยบรรดาทาสแมว สำหรับเป็นบริเวณตากอากาศ ให้คุณๆ ท่านๆ บรรดาเหมียวออกไปนั่งๆ นอนๆ กินลมชมวิวกันค่ะ

What ?!?

นี่เป็นคำพูดแรกที่หลุดจากปากอุ้ม หลังจากเห็นโบรชัวร์ Portland Catio Tour ครั้งที่ 9 (คือทัวร์เป็นปีที่ 9 นะฮะ ไม่ใช่อุ้มเห็นโบรชัวร์ติดกัน 9 หน)

พอดีไปซื้ออาหารแมวที่ร้านแถวบ้าน ตอนจ่ายเงินแล้วหยิบโบรชัวร์ทัวร์ระเบียงแมวนี่ขึ้นมาดู คุณแคชเชียร์ผมสีเขียวรอยสักเต็มแขนยิ้มทะลุหน้ากาก แล้วบอกว่าชี (เอ๊ะหรือเด) ตื่นเต้นมาก เพราะปีนี้จะได้ไปทัวร์กับเขาเป็นครั้งแรก อุ้มยังงงๆ ไม่หายว่านี่มันคืออะไรฟะ เกิดมาไม่เคยได้ยิน แล้วมีมาเป็นปีที่ 9! คือโคตรจะพอร์ตแลนด์เลย เรื่องอะไรแบบนี้นี่ไม่เป็นสองรองใครจริงจริ๊ง

อุ้มเอาโบรชัวร์กลับมาบ้าน แล้วนั่งจ้องหน้า 2 แมวที่เพิ่งไปเอามาเลี้ยงเมื่อต้นปี ตอนมาใหม่ๆ เป็นลูกแมวเหมียวตัวน้อยๆ ก็หงิมๆ น่าเอ็นดู๊ อยู่มาจะปี ตอนนี้พวกฮีกลายเป็นเจ้าของบ้านไปแล้วเรียบร้อย

คืออุ้มนี่นะคะ ตั้งแต่เป็นเด็กจนโตมาก็เลี้ยงแต่หมา เรียกตัวเองว่าเป็น Dog Person จนอายุ 46 ตั้งใจมุ่งมั่นว่าสักวันจะต้องมีหมาชิบะ แต่อยู่ดีๆ ก็มีพ่อลูกสอง (ชื่อสมคิด) มาโค่นล้มโครงการชิบะอินุซะอย่างนั้น อะ แมวก็แมว ก็เลยไปรับเลี้ยงลูกแมวตัวผู้ 2 ตัวพี่น้องมาจาก Shelter (คือองค์กรไม่แสวงหาผลกำไร ที่รับแมวจรจัดมาจัดการฉีดวัคซีน ทำหมัน แล้วหาบ้านให้) อุ้มเห็นตัวดำๆ วิ่งแวบไปแวบมาเลยตั้งชื่อว่า Ninja สมคิดเดินมาแล้วบอกว่าอีกตัวชื่อ Noodle แล้วกัน เรียกแล้วตลกดี บ้านเราก็เลยมีนูเดิ้ลกับนินจามาแต่นั้น

ถึงอุ้มจะไม่เคยเลี้ยงแมวมาก่อน แต่ใครที่รู้ก็คงจะพอบอกได้ว่าใช้เวลาแค่ไม่กี่เดือนอุ้มก็ตกเป็นทาส เฮ้ย เลี้ยงแมวทำไมมันง่ายอย่างงี้! ไม่ต้องพาไปเดิน ไม่กระโดดใส่ ไม่เห่าด้วย แถมถ้าจะไปเที่ยวไหนแค่วันสองวัน ทิ้งอาหารไว้ก็อยู่กันได้เองอีก น้ำก็ไม่ต้องอาบ อยากเล่นก็มา ไม่อยากเล่นก็โดดหนีไป แต่วันไหนรักหน่อยก็มีมานวดให้ด้วย! ยอมมั้ยแบบนี้ ยอมสิ (แต่อย่าเพิ่งมาเรียกว่าเป็น Cat Lady นะ ขอเวลาอีกแป๊บ)

ทีนี้ใครจะเลี้ยงแมว คำถามสำคัญก็คือ จะให้เป็นแมวอยู่ในบ้าน (Indoor) หรือออกไปนอกบ้าน (Outdoor) ได้ด้วย แม่สามีซึ่งเลี้ยงแมวมาทั้งชีวิต แนะนำว่าให้แมวอยู่แต่ในบ้านเถอะ ปลอดภัยและดีกว่าเยอะ ทั้งต่อแมวและต่อเจ้าของ อุ้มลองไปหาข้อมูลดูก็พบว่าจริงตามนั้นค่ะ 

แมวที่อยู่แต่ในบ้านอายุเฉลี่ยประมาณ 10 – 15 ปี ในขณะที่แมวออกนอกบ้านอายุเฉลี่ยประมาณ 2 – 5 ปีเท่านั้นเอง เพราะอะไรรู้ไหมคะ เพราะข้างนอกนั้นเต็มไปด้วยความเสี่ยงต่างๆ อย่างเช่น ถูกรถชน ถูกสัตว์อื่นหรือแมวด้วยกันเองกัด ไปกินสารพิษ ต้นไม้มีพิษ ไปติดพยาธิ เห็บ หมัด โรคร้ายต่างๆ โดนคนขโมย หรือโดนคนทำร้าย แม้แต่กรณีเพื่อนบ้านโมโหเอายาเบื่อให้กินก็เคยได้ยินมาแล้ว เวลาอุ้มเดินไปตามถนนหนทางที่นี่นะคะ มีป้ายแมวหายติดให้เห็นเป็นประจำ เพื่อนที่มีแมวปล่อยให้อยู่นอกบ้าน ก็คอยมาเล่าว่าบางวันไม่ได้นอนกันทั้งคืน เพราะแมวไม่กลับ หรือกลับมาในสภาพโดนกัดยับเยิน คุณพ่ออุ้มเองก็แมวหายไป 2 ตัว

อีกเรื่องที่ไม่ใช่เป็นภัยกับแมว แต่เป็นแมวเองนี่ล่ะที่ไปกัดไปทำร้ายสัตว์อื่นจนน่าเป็นห่วง เชื่อไหมคะว่าแมวที่อยู่นอกบ้าน ถือเป็นภัยร้ายแรงอย่างยิ่งต่อความหลากหลายทางชีวภาพของสิ่งมีชีวิตในโลก ที่ผ่านมา นก สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม และสัตว์เลื้อยคลานถึง 63 ชนิดสูญพันธุ์จากโลกนี้ไปแล้วเพราะแมว สถิติยังยืนยันว่าในอเมริกาและแคนาดา แมวนอกบ้านและแมวจรจัดถือเป็นภัยอันดับหนึ่งต่อนก แมวที่ถูกปล่อยให้ออกมาเพ่นพ่านเหล่านี้ ฆ่านกไปเป็นจำนวนมากถึง 2,400 ล้านตัวต่อปี! ฟังแล้วน่าตกใจมากเลยใช่มั้ยคะ อุ้มว่าในเมืองไทยก็อาจจะเป็นตัวเลขที่สูงมากเหมือนกัน

ทีนี้มีคนเถียงว่า แหม แมวมันมีสัญชาตญาณชอบออกไปข้างนอก ขังไว้ในบ้านไม่ได้ออกกำลังกาย เดี๋ยวก็อ้วน เดี๋ยวก็เบื่อตายกันพอดี

อุ้มเห็นแมวที่บ้านก็วิ่งคึกกันทั้งวัน ไม่เล่นกันเองก็เล่นกับเรา ของเล่นทีแรกไปหามาซะเยอะแยะ เอาเข้าจริงมันก็เล่นอะไรง่ายๆ นะคะ บางทีกล่องกระดาษนี่ปีนเข้าปีนออกเล่นอยู่ได้ทั้งวัน ให้กินอาหารที่คุณภาพดี (อุ้มให้กิน Raw Food ผสมกับอาหารเม็ดวันละ 2 มื้อ เดี๋ยวถ้าโตกว่านี้จะเปลี่ยนเป็นอาหารสำหรับ Indoor Cat โดยเฉพาะ) ไม่มากเกินไป แล้วก็มีเปลติดหน้าต่าง (Window Perch) กับแท่นสูงๆ ให้มันขึ้นไปนอนดูอะไรต่อมิอะไรหน้าบ้าน ก็เห็นมีความสุขกันดี รูปร่างปราดเปรียว มองจากข้างบนยังมีเอวชัดเจน เพราะฉะนั้นเรื่องอ้วน เรื่องเบื่อนี่ อุ้มว่าเจ้าของอาจจะคิดไปเอง

ส่วนเรื่องที่ว่าแมวอยู่แต่ในบ้านจะลับเล็บ ทำลายข้าวของและอึฉี่ไปทั่ว อันนี้อุ้มค่อนข้างเข้าใจเรื่องลับเล็บกับเฟอร์นิเจอร์ เพราะมันเป็นสัญชาตญาณของเขา เห็นอะไรที่มีพื้นผิวสากๆ เป็นไม่ได้ นูเดิ้ลกับนินจานี่ก็เป็น แต่พอไปหา Scratching Post หรือเสาให้เขาเอาไว้ตะกุย กับที่ลับเล็บแบบเป็นกล่องๆ วางไว้ตามที่ต่างๆ ก็ช่วยได้อยู่นะคะ เวลาเริ่มจะไปตะกุยโซฟา ก็รีบดุแล้วจับมาวางบนที่ลับเล็บแทน ก็แก้ไปได้อีกบ้าง อุ้มไปเห็นเทปเหนียวๆ 2 ด้าน เอามาแปะไว้ตามที่ที่แมวชอบตะกุย ก็ได้ผลดีมากเลยค่ะ คือจะบอกว่า มีหลายวิธีมากที่จะป้องกันหรือแก้ไขเรื่องนี้

ส่วนเรื่องอึฉี่ อุ้มไม่เคยมีปัญหาเลยนะคะ เพราะแมวนี่ฝึกให้ฉี่ใน Litter Box หรือกระบะฉี่ง่ายมากเลย ตั้งแต่เอานูเดิ้ลกับนินจามาที่บ้านตอนเป็นแมวเล็กๆ พอจับวางที่หน้ากระบะ เขาก็เดินเข้าไปฉี่ ไปอึกันเอง ไม่เคยมีอุบัติเหตุให้ต้องทำความสะอาดบ้านเลย เรื่องที่อุ้มได้ยินมาแล้วก็เห็นด้วยอย่างยิ่ง ก็คือถ้าคอยทำความสะอาดกระบะอยู่เสมอ แมวก็จะไม่ไปฉี่ที่อื่น คือใครจะชอบเข้าห้องน้ำสกปรกๆ จริงไหมคะ อะนี่ก็เลยต้องตักขี้แมววันละสองสามหนต่อไป

ฟังดูแล้ว การเลี้ยงแมวให้อยู่แต่ในบ้านนี่ก็ไม่น่าจะมีปัญหาอะไร แล้วทำไมต้องมาพูดกันถึงเรื่องระเบียงแมว

ก็เพราะยังมีคนที่ปล่อยให้แมวออกไปนอกบ้านอยู่น่ะสิคะ หรือมีคนที่มี Outdoor Cat แล้วอยากปรับนิสัยเปลี่ยนพฤติกรรมให้มันกลับมาอยู่กับเหย้าเฝ้ากับเรือน โดยไม่ทำร้ายจิตใจกันมากเกินไป รวมถึงคนที่เลี้ยงแมวอยู่แต่ในบ้าน แล้วอยากยกระดับคุณภาพชีวิตแมว ให้ได้ออกไปสูดอากาศบริสุทธิ์ ชมนก ชมไม้ โดยที่ยังปลอดภัย และไม่ไปรบกวนทำร้ายสิ่งมีชีวิตอื่นด้วย

ก่อนจะเล่าถึง Catio อุ้มอยากเล่าถึงองค์กรที่เป็นต้นคิดเรื่องนี้ก่อนสักหน่อยค่ะ

องค์กรสัญชาติพอร์ตแลนด์แห่งนี้ มีชื่อว่า Feral Cat Coalition of Oregon ก่อตั้งขึ้นเมื่อ ค.ศ. 1995 (เกือบ 30 ปีที่แล้ว) โดยสัตวแพทย์กลุ่มหนึ่ง ซึ่งสังเกตว่าประชากรแมวจรจัดในพอร์ตแลนด์มีเยอะมากจนน่าเป็นห่วง และวิธีการเดิมๆ อย่างจับไปฆ่า นอกจากจะทารุณแล้วยังไม่ได้ผล เพราะพอจับแมวไป แมวชุดใหม่ก็จะเข้ามาอยู่ ออกลูกออกหลาน เพิ่มปริมาณกันต่อไปไม่รู้จบ

คุณสัตวแพทย์แสนประเสริฐกลุ่มนี้เลยคิดกันว่า แทนที่จะจับไปฆ่า ควรจะจับแมวพวกนี้มาทำหมัน ขลิบหูเป็นเครื่องหมาย แล้วเอากลับไปปล่อยที่เดิม (Trap-Neuter-Return) แรกเริ่มก็ไปใช้พื้นที่ตามคลินิกที่ปิดวันอาทิตย์ แล้วก็ค่อยๆ ทำกันไป วันหนึ่งได้ 10 – 20 ตัว แต่พอคนเริ่มบอกกันปากต่อปาก เงินบริจาคเงินสนับสนุนก็หลั่งไหลกันเข้ามา พร้อมๆ กับแมวจรจัดที่มีคนคอยให้อาหาร และไม่อยากให้ถูกจับไปคร่าชีวิต

ถึงเวลานี้ FCCO มีตึกเป็นของตัวเอง และทำหมันแมวจรจัดไปแล้วมากกว่า 100,000 ตัว! และประชากรแมวที่เคยเห็นรวมตัวกันเป็นกองทัพลดลงอย่างน่าอัศจรรย์ แถมยังเข้าทางกับผู้คนในพอร์ตแลนด์ซึ่งรักสิ่งแวดล้อม รักสัตว์ ไม่นิ่งดูดาย และเห็นด้วยกับการแก้ปัญหาอย่างฉลาดและยั่งยืน เพราะการทำหมันมีค่าใช้จ่ายแค่ประมาณตัวละ 40 เหรียญฯ ในขณะที่ค่าใช้จ่ายของการจับไปฆ่านั้นสูงถึงเกือบร้อยเหรียญฯ ต่อตัว คือเป็นการทำบาปที่แพงด้วย เฟลด้วย จะทำไปทำไม

ทีนี้ปัญหาที่ยังเหลืออยู่ก็คือ ยังมีแมวบ้านออกมาเพ่นพ่านตามท้องถนนอยู่ดี เหล่าคุณหมอเลยคิดต่อ ว่าจะทำยังไงให้คนหันมาสนใจเรื่องนี้ คำตอบที่ได้คือโครงการ Cats Safe at Home พร้อมกับไอเดียใหม่ถอดด้าม เรื่องทำพื้นที่ (จริงๆ ก็คือกรงขนาดใหญ่) ให้แมวได้อยู่ในบริเวณบ้าน แต่ยังรู้สึกเหมือนอยู่ ‘ข้างนอก’ แล้วเรียกนวัตกรรมนี้ว่า Catio จากนั้นก็ส่งเสริมให้คนสร้าง ในเว็บไซต์ มีแบบ DIY ให้ทำเอง มีลิสต์ของบริษัทก่อสร้าง มีตอบคำถามที่คนอยากรู้ และที่สนุกที่สุด ก็คือมี Catio Tour นี่ล่ะค่ะ

อุ้มดูแผนที่ของทัวร์ปีนี้แล้วก็ตัดสินใจเลือกทัวร์แบบออนไลน์ จะได้ไม่ต้องขับรถไปทั่วเมือง สนุกดีค่ะ ได้เห็นระเบียงแมวหลายๆ แบบ ได้ฟังเจ้าของมาเล่าว่าเลือกสถานที่ยังไง สร้างยังไง มีอะไรที่เป็นข้อผิดพลาดหรือข้อดี อุ้มว่าหลักๆ เลยก็คือต้องคิดให้ได้ก่อนว่าจะเอาระเบียงแมวนี้ไปไว้ตรงไหนของบ้าน แล้วจะให้มันเข้าออกยังไง จากนั้นค่อยคิดต่อว่าจะสร้างให้หน้าตาเป็นแบบไหน มีรายละเอียดอะไรบ้าง

ที่อุ้มดูมานี่มีตั้งแต่แบบสร้างง่ายๆ เจ้าของทำกันเองราคาไม่กี่ร้อยเหรียญฯ ไปจนถึงเรียกผู้รับเหมามาสร้าง มีทางเดินมุงหลังคาไปรอบสวนหลังบ้าน วัสดุอย่างดี ตีราคาออกมาเป็นแสนๆ บาท (อุ้มได้ยินว่าตอนนี้ที่แคลิฟอร์เนียเริ่มฮิตมาก Catio บางแบบนี่ปาเข้าไปล้านกว่าบาท! จะบ้าเหรอ! สร้างให้แมวเนี่ยนะ)

เจ้าของบ้านที่มี Catio พูดตรงกันว่า ตั้งแต่มีระเบียงแมวมา แมวของเขาดูมีความสุขขึ้นอย่างเห็นได้ชัด แรกๆ อาจจะงงๆ ว่าคืออะไร แต่พอได้รู้ว่าออกมานั่ง มานอนเล่นได้ แมวแทบทุกตัวก็ออกมาอยู่ใน Catio ตลอดเวลาทั้งกลางวันกลางคืน บางตัวชอบแม้กระทั่งไปนั่งตากฝน! ยิ่งมีชั้นสูงๆ ให้นอนตากแดดนอนดูนกนี่ยิ่งถูกใจคุณเหมียว เจ้าของบ้านบางคนทำแบบไม่ได้ติดถาวร ถ้าต้องย้ายบ้านก็ถอดออกไปประกอบที่บ้านใหม่ได้ หรือบางคนกลับบอกว่า พอมี Catio อยู่หลังบ้าน ทำให้มูลค่าบ้านของเขาเพิ่มขึ้นอีก เพราะเจ้าของใหม่ถ้ามีสัตว์เลี้ยงก็ได้ใช้เลย ไม่ต้องเสียเวลาสร้างเอง

อุ้มเองก็ยังเล็งอยู่ว่าถ้าจะสร้างระเบียงแมวจริงๆ จะเอาไปไว้ตรงไหน ที่เป็นไปได้มากที่สุดก็คงเป็นระเบียงหลังบ้าน ยังลองนึกเล่นๆ นะคะ ว่าใครมีตึกแถวมีทาวน์เฮาส์นี่ ตรงระเบียงคงเหมาะที่สุด หรือใครพื้นที่ไม่เยอะ อุ้มชอบแบบที่ยื่นออกมาจากหน้าต่าง ดูสร้างง่ายและไม่เปลืองที่ดี

ตอนนี้ทัวร์ออนไลน์ ก็ยังเข้าไปสมัครได้อยู่นะคะ มีค่าใช้จ่ายแค่ 15 เหรียญฯ เอง ทัวร์ของปีที่แล้วก็มี หรือจะไปซื้อไกด์บุ๊ก ของปีก่อนๆ ก็มีรูปและเรื่องให้อ่าน เล่มละ 5 เหรียญฯ คุ้มมากเลย

เรื่องระเบียงแมวนี่ถือว่าเป็นเรื่องใหม่มากๆ เลยนะคะ แม้แต่ในพอร์ตแลนด์เอง อุ้มเล่าให้ใครฟังว่ากำลังเขียนเรื่อง Catio ทุกคนถามหมดเลยว่าคืออะไร อุ้มเอามาเล่าให้ชาว The Cloud ฟังก่อนใคร เพราะเชื่อว่านี่เป็นสังคมของคนรักแมว (และหมาด้วย) น่าจะเก็ตเรื่องนี้และสร้างตามกันได้ไม่ยาก แอบรู้สึกด้วยว่าเดี๋ยวต้องมีสายคราฟต์ทำ Catio สวยๆ ออกมาให้เห็นในไอจีแน่ๆ

ใครอยากได้ข้อมูลเพิ่มเติม เข้าไปดูวิดีโอสัมภาษณ์เจ้าของ Catio บางส่วนได้ฟรีที่ YouTube Channel ของ Cats Safe at Home ถ้าอยากลองสร้างระเบียงแมวแบบง่ายๆ มีวิดีโอสอนเยอะแยะเลยค่ะ ลองดูตัวอย่างที่นี่ก็ได้ค่ะ

 เถลไถลเล่าโน่นเล่านี่ไปทั่ว แต่สุดท้ายก็อยากสรุปว่า เก็บแมวที่รักไว้บ้าน ปลอดภัยและดีกว่า แล้วถ้าอยากยกระดับ คุณ-ภาพ-ชี-วิต ให้แมวที่รัก ก็มาสร้างระเบียงแมวกันค่ะ เมี้ยว!