“เป้าหมายของการอนุรักษ์บ้านหลังนี้คือทำให้เป็นตัวอย่างกับชาวสกลฯ คนอื่นๆ แต่เราต้องหารายได้ เพราะบ้านไม้ต้องการการดูแล ทุกห้าปีต้องซ่อมใหม่ ดังนั้นเลยมีโจทย์ว่าจะทำกิจการอะไรที่ทำให้บ้านนี้มีทุนซ่อมตัวเองในอนาคต”
ติ๊ดตี่-ธรรศ วัฒนาเมธี สถาปนิกผู้ดูแล ‘บ้านเสงี่ยม-มณี’ เล่าความเป็นมาให้ฟัง ขณะพาชมบ้านไม้สามชั้นที่เพิ่งรีโนเวตเป็นที่พักเล็กๆ ขนาด 4 ห้องนอน การสร้างกำไรไม่ใช่เป้าหมายแรกของโรงแรมจิ๋วย่านเมืองเก่าสกลนคร ประวัติศาสตร์บ้านไม้และครอบครัวอีสานต่างหาก คือสิ่งที่บ้านเสงี่ยม-มณี ตั้งใจทะนุถนอมรักษาไว้
เดิมบ้านที่สร้างใน พ.ศ. 2497 นี้เป็นของปู่เสงี่ยมและย่ามณี บรรพบุรุษตระกูลสมพงษ์ ต่อมาเมื่อตกทอดมาอยู่ในมือลูกชาย คุณหมอสุขสมัย สมพงษ์ ซึ่งทำงานอยู่ในชมรมส่งเสริมคนดีเมืองสกล และทำโครงการอนุรักษ์เมืองเก่ามาหลายปีแล้ว เจ้าของบ้านคนปัจจุบันจึงตัดสินใจปรับปรุงบ้านอายุ 66 ปีในเขตเมืองเก่าสกลนครให้มีชีวิตชีวาอีกครั้ง
“จากการศึกษาบ้านเก่า ตัวเมืองสกลนครมีบ้านไม้เก่าสามประเภท แบบแรกคือบ้านไม้ใต้ถุนสูงหน่อย อยู่ในบริเวณคุ้มเก่า แบบต่อมาคือเรือนแถวไม้แบบร้านค้า มีทั้งแบบหนึ่งชั้นและสองชั้น แบบสุดท้ายคือบ้านคหบดี ลักษณะคล้ายๆ บ้านเดี่ยว ซึ่งบ้านเสงี่ยม-มณี อยู่ในประเภทนี้ บ้านทั้งสามแบบส่วนใหญ่อายุห้าสิบปีขึ้นไป พอเข้ายุค 2500 เป็นต้นมา สกลนครก็เริ่มมีตึกปูน มีตึกแถวสองชั้นอยู่คู่กับบ้านไม้
“ปัจจุบันบ้านไม้เก่าในเมืองสกลนครเหลือเยอะมาก มีตั้งแต่ได้รับการซ่อมแซมสม่ำเสมอ ไปจนถึงเริ่มทรุดโทรม ถูกทิ้งร้าง ที่พังจนอยู่ไม่ได้แล้วก็มี” ติ๊ดตี่อธิบายภาพรวมสถาปัตยกรรมบ้านเรือนให้ฟังคร่าวๆ
เมื่อเลือกทำธุรกิจที่พัก สถาปนิกหนุ่มร่วมทีมกับสองสาว ฟ้า-อัชฌา สมพงษ์ และ พิณ-วีริสา สมพงษ์ ลูกสาวกับหลานสาวคุณหมอสุขสมัย ในการแปลงโฉมบ้านไม้ตะเคียนเป็นที่พักบูติกกึ่งคาเฟ่ โดยใช้เวลากว่า 3 – 4 ปีตั้งแต่เริ่มคิดจนรีโนเวตเสร็จสมบูรณ์และเปิดให้บริการต้น ค.ศ. 2020
ชั้นสองและชั้นสามกลายเป็นที่พัก 4 ห้อง ส่วนชั้นล่างสุดคอนเซปต์เป็นห้องสมุดกึ่งคาเฟ่ มีหนังสือเรียนเก่าๆ ของแต่ละคนให้นั่งอ่านเล่นได้ตามสบายระหว่างจิบกาแฟหรือน้ำผลไม้ พร้อมขายของที่ระลึกน่ารักจากสกลนคร ไม่ว่าจะเป็นผ้าพันคอย้อมคราม เครื่องประดับผ้าทอ ข้าวฮาง และโปสการ์ดลวดลายเมืองสกล พื้นที่ด้านข้างยังจัดแสดงภาพถ่าย ของใช้ และสิ่งตกแต่งบ้านเก่า เป็นพิพิธภัณฑ์ย่อมๆ ที่เล่าเรื่องประวัติความเป็นมาของบ้านและตระกูล
ตอนแรกกลุ่มหนุ่มสาวตั้งใจจะทำโฮสเทลแบบมีเตียงสองชั้น แต่รู้สึกว่าดูอึดอัด เลยลองปรับให้มีความเป็นส่วนตัวขึ้น โดยแต่ละห้องพักมีชื่อและสีสันการตกแต่งต่างกันไป
ชั้นสองมี 3 ห้องชื่อคล้องจองกัน ยลสกล – มนต์หนองหาร – ละลานนา
ยลสกลเป็นห้องเล็กสีชมพู เตียงเดี่ยว ตกแต่งด้วยผ้าย้อมครามทั้งห้อง จุดเด่นคือมีหน้าต่างที่มอบวิวย่านเมืองเก่าแบบใกล้ชิด ใครตื่นเช้ามามองจะเห็นฉากพระออกบิณฑบาตรในยามเช้า สามล้อถีบมาส่งผู้โดยสาร รถเมล์เหลืองขับผ่านไปอย่างช้าๆ และเด็กๆ เดินไปโรงเรียน
มนต์หนองหาร ห้องสีฟ้าขนาดใหญ่ที่สุด รองรับแขกได้ 4 คน อดีตเป็นห้องนอนหลักของบ้าน ตั้งอยู่ทิศตะวันออก ฉะนั้น นอนห้องนี้แล้วจะตื่นด้วยแสงแดดยามเช้า ภายในตกแต่งด้วยอุปกรณ์ประมงพื้นบ้านตามวิถีชีวิตริมหนองหาร หนองน้ำธรรมชาติที่ใหญ่ที่สุดในภาคอีสาน
ละลานนา ห้องสีเหลืองมีเตียงสองชั้น อดีตเคยใช้เป็นห้องเก็บข้าวสารอาหารแห้งของบ้าน จึงตกแต่งภายในห้องด้วยกระด้งที่ใช้ฝัดข้าวและตากอาหารแห้ง เอกลักษณ์ของห้องนี้คือหน้าต่างบานหมุนขนาดเล็กที่มีแค่บานเดียวเท่านั้น
ใครชอบความเป็นส่วนตัวสักหน่อย ขึ้นบันไดไปชั้นสาม จะเจอห้องสีเขียว เทิงภูพาน ห้องลับแสนน่ารักของบ้านที่เคยเป็นห้องพระอันเงียบสงบ ได้แสงแดดทั้งยามเช้าและเย็น สถาปนิกปรับปรุงให้ห้องสว่างและโปร่งขึ้น โดยเลาะฝ้าแล้วทำใหม่ให้เอนตามโครงสร้างหลังเดิม ห้องนี้ตกแต่งด้วยแรงบันดาลใจจากป่าในเทือกเขาภูพานที่ผูกพันกับวิถีชาวสกลฯ มาเนิ่นนาน เป็นทั้งแหล่งอาหารและแหล่งไม้ใช้สร้างบ้านเรือนในเมืองเก่า
เนื่องจากฐานรากเดิมทรุด การซ่อมบ้านนี้จึงต้องถอดตัวบ้านแล้วมาประกอบใหม่ โดยเก็บไม้และโครงสร้างเดิมให้มากที่สุด ประตูหน้าต่างของบ้านยังอยู่ในตำแหน่งเดิม แต่ชั้นสองนำไม้เก่ามากั้นเป็นผนังห้องใหม่ ติ๊ดตี่แอบบอกวิธีสังเกตง่ายๆ คือฝาผนังไม้แนวนอนเป็นของเดิม แต่แนวตั้งคือฝาที่ตีใหม่
ตู้โชว์ที่ลานชั้นสองเต็มไปด้วยเฟอร์นิเจอร์เก่า มีทั้งของเก่าเดิม ของมือสองจากบ้านญาติๆ รวมถึงหาซื้อใหม่ จุดเด่นที่คนชอบมานั่งถ่ายรูปคือคอมพิวเตอร์เครื่องเก่าของหมอสุขสมัย ในสมัยที่คนในจังหวัดยังไม่มีคอมพิวเตอร์ใช้
“หลังบ้านเรารื้อระเบียงไม้กว้างที่ผุออกทำเป็นพื้นปูน เป็นครัวและห้องน้ำรวมด้านหลัง ถ้าแขกไม่เข้าใจอาจรู้สึกว่าอยู่ลำบาก แต่ถ้าเราตามใจแขกทุกอย่างก็ไม่ดีต่อบ้าน พวกคนชอบบ้านไม้ ชอบโฮมสเตย์ เขาจะถูกใจมากเลย”
ผู้ดูแลบ้านเสงี่ยม-มณี ยอมรับว่าห้องน้ำรวมเป็นจุดอ่อนของที่พัก อาจดูไม่สะดวกสบายไปบ้าง แต่เพื่อคงสภาพสถาปัตยกรรมเดิมให้มากที่สุด นี่เป็นจุดที่ไม่อาจประนีประนอม
ปัจจุบันนักท่องเที่ยวที่มาพักมีหลากหลาย ตั้งแต่เด็กนักเรียนมาสอบ คนมาเยี่ยมไข้ที่โรงพยาบาลสกลนคร นักท่องเที่ยวตั้งแต่วัยรุ่น วัยทำงาน และกลุ่มวัยเกษียณที่มาเที่ยวสัมผัสเสน่ห์เมืองสกล
ท่ามกลางที่พักหลากหลายประเภทในแดนภูพาน นี่คือสถานที่แห่งความอบอุ่นที่พาเราไปสัมผัสพื้นถิ่นสกลนคร ทั้งในมิติอดีตและรสชาติของปัจจุบัน
บ้านเสงี่ยม-มณี (Baan Sa ngiam-Manee)
ที่อยู่ : ถนนเจริญเมือง ตำบลธาตุเชิงชุม อำเภอเมืองสกลนคร จังหวัดสกลนคร (แผนที่)
เบอร์โทรศัพท์ : 06 2727 7126
Facebook : บ้านเสงี่ยม-มณี Baan Sa ngiam-Manee
