5 พฤศจิกายน 2020
23 K

ท้องฟ้าสลัวใกล้พลบค่ำแล้ว ที่มุมห้องรับแขกบนชั้นวางหนังสือ มีตู้ปลาตู้เล็กวางอยู่ แสงไฟจากโคมไฟด้านบนส่องให้เห็นน้ำใสเป็นประกาย สีเขียวสดของใบไม้สะท้อนออกมาเย็นตา เมื่อมองเข้าไปใกล้ ปลาซิวตัวน้อยกำลังแหวกว่ายไปตอดตะไคร่ทางโน้นทีทางนั้นที เวลามองนานๆ เข้าไปตู้กระจกที่บรรจุน้ำใสและต้นไม้เขียว

ในเมืองอันวุ่นวาย ท่ามกลางความยุ่งยากของงานที่ทำ หรือในอารมณ์ขุ่นมัวเพราะบางอย่างอาจไม่เป็นใจ ตู้ปลาตู้เล็กๆ บนโต๊ะทำงานอาจจะเป็นแสงสว่างที่ชวนให้ละสายตามามองเพื่อพักและวางไว้ซึ่งความอ่อนล้า หรือสำหรับบางคนที่เต็มไปด้วยความดีใจปลื้มปริ่มสดใส ตู้ปลาตู้น้อยบนชั้นหนังสือก็อาจช่วยทำให้ชีวิตของเราเป็นชีวิตที่ไม่ยอมจะแลกกับใครอีกแล้ว

วิธีจัด 'ตู้ไม้น้ำ' ย่อธรรมชาติลำธาร หนอง คลอง บึง ทุ่งน้ำท่วมไทยไว้ในบ้าน

การปลูกต้นไม้ในตู้ปลาหรือที่เรียกว่า ‘ตู้ต้นไม้น้ำ’ อาจฟังดูเหมือนเป็น ‘งานอดิเรก’ สุดล้ำสำหรับคนที่ดื่มด่ำกับการเลี้ยงปลาเลี้ยงต้นไม้ แต่นั่นอาจจะเป็นความคิดที่ไม่ใช่ เพราะตู้ต้นไม้น้ำตู้เล็กๆ ที่ใครอาจสนใจนำมาดูแลไว้ที่บ้านหรือบนโต๊ะทำงาน สามารถเป็น ‘วิถีชีวิต’ แบบง่ายๆ ที่ไม่ต้องคิดกังวลว่าจะต้องรับเป็นภาระดูแล หรือต้องควักกระเป๋าจ่ายเงินหลายพันเพื่อแลกกับความสนุกเช่นนี้

วิธีจัด 'ตู้ไม้น้ำ' ย่อธรรมชาติลำธาร หนอง คลอง บึง ทุ่งน้ำท่วมไทยไว้ในบ้าน

จำลองธรรมชาติมาไว้ในตู้ปลา

จริงๆ แล้ว ตู้ต้นไม้น้ำคือการจำลองธรรมชาติในบ่อน้ำ ลำธาร หนอง คลอง บึงเล็กๆ มาไว้ในตู้ การทำตู้ต้นไม้น้ำที่ดีไม่ยาก แต่ต้องเข้าใจระบบนิเวศพื้นฐานของธรรมชาติในน้ำให้ดีเสียก่อน

ต้นไม้น้ำก็ไม่ต่างจากต้นไม้ที่เราเห็นอยู่ตามริมทาง อาจจะดูคล้ายกับวัชพืชต้นเล็กๆ หรือพงหญ้าข้างทางมากกว่าต้นไม้ต้นใหญ่ลำต้นแข็งแรง 

ต้นไม้น้ำอยู่ในน้ำแทนที่จะเป็นอากาศเหมือนต้นไม้บนบก ต้นไม้บนบกไม่สามารถนำมาแช่น้ำนานๆ ได้เหมือนกัน อาจจะต้องระวังร้านขายปลาที่มักนำต้นไม้บนบกที่ทนน้ำได้นานมาขายเป็นต้นไม้น้ำ 

วิธีจัด 'ตู้ไม้น้ำ' ย่อธรรมชาติลำธาร หนอง คลอง บึง ทุ่งน้ำท่วมไทยไว้ในบ้าน

ตู้สำหรับเลี้ยงต้นไม้น้ำควรเป็นตู้กระจก ขนาดประมาณ 16 – 20 นิ้ว ซึ่งมีขายเดี่ยวๆ ในราคาไม่ถึง 500 บาทในท้องตลาด สมัยนี้ก็ยังมีตู้ปลาที่มาพร้อมกับโคมไฟและเครื่องกรองน้ำ จะลองใช้แบบนั้นก็ได้ไม่ว่ากัน

ต้นไม้ในน้ำต้องการแสงสว่างและคาร์บอนไดออกไซด์ใช้สังเคราะห์แสงเพื่อเติบโต เราสามารถจำลองแสงแดดด้วยโคมไฟสมัยใหม่ที่มีแสงใกล้เคียงกับแสงธรรมชาติ โคมไฟตู้ปลาสมัยใหม่ทำเป็น LED ตัวเล็กและราคาหลักร้อยถึงพันบาท 

ส่วนก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์หรือ CO2 มีอยู่ในอากาศและซึมเข้าผ่านผิวน้ำลงไป เพียงแต่ต้องให้มีการหมุนเวียนของน้ำ แม้อาจจะมีจำนวนก๊าซ CO2 ไม่มากหากปลูกต้นไม้หนาแน่น แต่ผมก็ชอบวิธีง่ายๆ บ้านๆ เช่นนี้มากกว่าวิธีอื่นใด บางคนอาจลงทุนด้วยการซื้อก๊าซ CO2 อัดถังคล้ายถังดับเพลิงมาปล่อยเป็นฟองฝอย คนที่สนใจจะลองหมักยีสต์กับน้ำเชื่อมเพื่อให้คายก๊าซ CO2 ออกมาสำหรับต้นไม้ในตู้ก็ได้ วิธีการทำหาในอินเทอร์เน็ตได้อย่างง่ายดายด้วยการค้นหาว่า ‘DIY yeast CO2’

วิธีจัด 'ตู้ไม้น้ำ' ย่อธรรมชาติลำธาร หนอง คลอง บึง ทุ่งน้ำท่วมไทยไว้ในบ้าน
วิธีจัด 'ตู้ไม้น้ำ' ย่อธรรมชาติลำธาร หนอง คลอง บึง ทุ่งน้ำท่วมไทยไว้ในบ้าน

ต้นไม้ต้องการน้ำที่ไหลเวียนและใสสะอาด ซึ่งเราสามารถจำลองด้วยการใช้อุปกรณ์สำหรับกรองน้ำ มีทั้งแบบแขวนอยู่ข้างตู้ แบบเป็นถังอยู่นอกตู้ หรือเป็นฟองน้ำพร้อมปั๊มอยู่ในตู้ อุปกรณ์กรองน้ำนอกจากทำให้น้ำสะอาดผ่านวัสดุกรองที่เป็นที่อยู่อาศัยของแบคทีเรียชนิดดี ที่ช่วยกำจัดของเสียทั้งของปลาและเศษเน่าเปื่อยของใบไม้แล้ว ยังช่วยทำให้น้ำมีการไหลเวียน มีการแลกเปลี่ยนก๊าซออกซิเจนและก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ เพื่อประโยชน์ของสิ่งมีชีวิตและต้นไม้ด้วย

ต้นไม้น้ำต้องการดินหรือกรวดเพื่อให้รากชอนไชยึดลำต้นให้อยู่กับที่และเพื่อดูดหาอาหาร ดินสำหรับปลูกต้นไม้มีแบบสำเร็จรูปที่เป็นดินอัดเป็นก้อนเล็ก หรือหากจะใช้กรวดทรายหยาบสักหน่อยก็เป็นได้ 

ในตู้ต้นไม้น้ำของเราก็อาจจะมีกิ่งไม้แห้ง หิน หรือกรวดอื่นๆ เพื่อใช้ประดับประดาก็ได้

จัดตู้แบบง่ายๆ 

ตู้ต้นไม้น้ำที่จัดง่ายที่สุดเห็นจะเป็นตู้ต้นไม้ที่พยายามเลียนแบบธรรมชาติให้ดีที่สุด

การเลือกใช้ต้นไม้น้ำ ก็อาจเลือกใช้ต้นไม้ที่พบในเมืองไทยหรือในเขตร้อนใกล้เคียง ที่ง่ายๆ เห็นจะเป็นต้นไม้จำพวกต้นอุตพิดหิน (Cryptocoryne) ที่มีหลากหลายชนิด ต่างรูปลักษณ์ สี และขนาดของใบ เฟิร์นน้ำหรือมอสที่ไม่ต้องการแสงและก๊าซ CO2 มาก

วิธีจัด 'ตู้ไม้น้ำ' ย่อธรรมชาติลำธาร หนอง คลอง บึง ทุ่งน้ำท่วมไทยไว้ในบ้าน

ผมขอให้ เพชร-ชลทรัพย์ วรวิชาน น้องรักผู้คร่ำหวอดในการจัดตู้ต้นไม้น้ำช่วยจัดตู้ให้แฟนๆ The Cloud โดยให้โจทย์ไปว่า ให้จัดตู้ต้นไม้น้ำเล็กๆ ดูแลง่ายๆ เหมือนธรรมชาติที่เห็นในลำธารหรือทุ่งน้ำท่วมของเมืองไทยให้มากที่สุด 

วิธีจัด 'ตู้ไม้น้ำ' ย่อธรรมชาติลำธาร หนอง คลอง บึง ทุ่งน้ำท่วมไทยไว้ในบ้าน

1 – 5 ขั้นตอนการจัดตู้ต้นไม้น้ำมีดังนี้

1. ล้างตู้ให้สะอาด วางไว้บนชั้นที่มั่นใจว่าแข็งแรงพอ แล้วใส่ดินหรือกรวดที่พื้นตู้ ประดับด้วยกิ่งไม้และหิน

วิธีจัด 'ตู้ไม้น้ำ' ย่อธรรมชาติลำธาร หนอง คลอง บึง ทุ่งน้ำท่วมไทยไว้ในบ้าน
วิธีจัด 'ตู้ไม้น้ำ' ย่อธรรมชาติลำธาร หนอง คลอง บึง ทุ่งน้ำท่วมไทยไว้ในบ้าน

2. ใช้ปากคีบหนีบต้นไม้ที่รากและกดลงปลูกในดินหรือกรวด ในระหว่างปลูกต้นไม้ในตู้ อาจใช้สเปรย์พ่นละอองน้ำเพื่อไม่ให้ต้นไม้ใบไม้แห้ง

วิธีจัดตู้ไม้น้ำ ย่อธรรมชาติลำธาร หนอง คลอง บึง ทุ่งน้ำท่วมไทยไว้ในบ้าน
วิธีจัดตู้ไม้น้ำ ย่อธรรมชาติลำธาร หนอง คลอง บึง ทุ่งน้ำท่วมไทยไว้ในบ้าน

3. เมื่อเสร็จแล้ว ค่อยๆ เติมน้ำให้เต็มตู้ โดยอาจใช้กระดาษหนังสือพิมพ์หรือถุงพลาสติกวางไว้บนตู้ เพื่อรองน้ำที่เท หรือใช้สายยางใส่ลงไป ป้องกันไม่ให้น้ำกวนฝุ่นขึ้นมา

วิธีจัดตู้ไม้น้ำ ย่อธรรมชาติลำธาร หนอง คลอง บึง ทุ่งน้ำท่วมไทยไว้ในบ้าน

4. วางโคมไฟและที่กรองน้ำ เราอาจใช้สวิตช์ตั้งเวลาเปิดโคมไฟวันหนึ่ง 6 – 8 ชั่วโมง เพื่อเลียนแบบเวลาพระอาทิตยขึ้นและพระอาทิตย์ตก 

5. ปล่อยให้ตู้ผ่านไปสัก 3 – 4 วัน แล้วจึงใส่ปลาตัวเล็กๆ ลงไป

ในช่วงแรกน้ำอาจจะยังขุ่น ต้นไม้อาจจะใบเหี่ยวและใบหลุด แต่ยังไม่ต้องตกใจ เมื่อเวลาผ่านไป 1 – 2 สัปดาห์ น้ำก็จะใสขึ้น ต้นไม้ก็จะเริ่มแตกใบและเติบโต 

วิธีจัดตู้ไม้น้ำ ย่อธรรมชาติลำธาร หนอง คลอง บึง ทุ่งน้ำท่วมไทยไว้ในบ้าน

ดูแลแบบไม่ต้องวุ่นวาย

 การดูแลที่จำเป็นที่สุด คือการให้อาหารปลาอย่างพอดีและการเติมน้ำที่ระเหยออกไป

เมื่อเราจ้องมองตู้ต้นไม้น้ำของเราทุกวัน เราจะเห็นความแตกต่าง การเจริญเติบโต การเปลี่ยนแปลงของสิ่งต่างๆ เหล่านี้คือความสุขเล็กๆ น้อยๆ ที่คนที่มีตู้ต้นไม้น้ำเล็กๆ ที่บ้านหรือที่ทำงานเช่นเราพึงจะมีแล้ว

วิธีจัดตู้ไม้น้ำ ย่อธรรมชาติลำธาร หนอง คลอง บึง ทุ่งน้ำท่วมไทยไว้ในบ้าน

บางคนนั่งอยู่หน้าตู้ต้นไม้น้ำได้เป็นชั่วโมงๆ สายตาจดจ้องดูใบไม้ที่พลิ้วไหวไปตามกระแสน้ำ หรือชมปลาตัวเล็กๆ กล้าๆ กลัวๆ ว่ายขึ้นฮุบกินอาหารปลา 

เวลานิ่งๆ เงียบๆ แบบนี้แม้หาได้ไม่ง่าย แต่เชื่อขนมกินได้ว่า ถ้าอยู่หน้าตู้ต้นไม้น้ำแล้วล่ะก็ ไม่ยากเลย

วิธีจัดตู้ไม้น้ำ ย่อธรรมชาติลำธาร หนอง คลอง บึง ทุ่งน้ำท่วมไทยไว้ในบ้าน

รายชื่อต้นไม้ในตู้ที่จัดเป็นตัวอย่าง 

  • อุดพิตหินหรือคริป Cryptocoryne wendtii ‘Green’, Cryptocoryne wendtii ‘Tropica’ และ Cryptocoryne parva
  • เฟิร์น Microsorum pteropus ‘narrow leaf’ และ Bolbitis heudelotii
  • มอส Vesicularia montagnei
  • ไม้บก Persicaria sp.
  • เฟิร์นฟ้า Convolvulus sabatius
  • ปลาข้าวสาร Oryzias javanicus 
  • กุ้ง Caridina babaulti

Writer

Avatar

อาทิตย์ ประสาทกุล

ข้าราชการกระทรวงการต่างประเทศ และแฟนคลับ The Cloud

Photographer

Avatar

ปฏิพล รัชตอาภา

ช่างภาพอิสระที่สนใจอาหาร วัฒนธรรมและศิลปะร่วมสมัย มีความฝันว่าอยากทำงานศิลปะเล็กๆ ไปเรื่อยๆ