สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ พระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 ทรงเป็น ‘นายช่างใหญ่แห่งกรุงสยาม’ หรือ ‘สมเด็จครู’ ที่ UNESCO ยกย่องว่าเป็นบุคคลสำคัญของโลก
พระองค์ทรงรับราชการเป็นเสนาบดีหลายกระทรวง แม้ทรงศึกษาศิลปวิทยาการแบบครูพักลักจำ แต่ทรงเชี่ยวชาญศิลปะหลายแขนง และทรงฝากผลงานออกแบบสำคัญคู่บ้านเมืองไว้มากมาย เช่น วัดเบญจมบพิตร วัดราชาธิวาส พระอุโบสถวัดพระปฐมเจดีย์ ภาพเขียนสีบนเพดานพระที่นั่งบรมพิมาน บทละครดึกดำบรรพ์หลายเรื่อง ไปจนถึงเนื้อร้องเพลงสรรเสริญพระบารมี
ผลงานสำคัญงานหนึ่งของพระองค์คือการสนับสนุน คอร์ราโด เฟโรชี ประติมากรหนุ่มจากเมืองฟลอเรนซ์ ให้ได้รับการยอมรับในหมู่ขุนนางไทย และช่วยกันพัฒนาศิลปะสมัยใหม่ในสยามประเทศ มิตรภาพระหว่างพระองค์และ ศาสตราจารย์ศิลป์ พีระศรี ชาวอิตาลีผู้ก่อตั้งมหาวิทยาลัยศิลปากร ยาวนานตราบจนวันสิ้นพระชนม์
ก่อนวังท่าพระซึ่งเคยเป็นที่ประทับของพระองค์เปลี่ยนแปลงเป็นมหาวิทยาลัยศิลปากร สมเด็จครูทรงสร้างบ้านปลายเนิน หรือวังคลองเตย เป็นพระตำหนักพักผ่อนนอกเมือง และต่อมาก็ทรงย้ายออกจากวังท่าพระมาประทับที่นี่อย่างถาวร
ปัจจุบันบ้านปลายเนิน ซึ่งประกอบด้วยเรือนไม้ไทยโบราณ อาคารเก่าหลายหลัง และต้นไม้มากมายอยู่ในความดูแลของพระทายาทในราชสกุลจิตรพงศ์
ทุกปีบ้านปลายเนินจะจัดงานวันนริศรานุวัดติวงศ์ในวันที่ 28 เมษายน ซึ่งเป็นวันคล้ายวันประสูติของพระองค์ และเปิดโอกาสให้สาธารณชนเข้าชมสถานที่ได้ปีละ 1 ครั้ง ในวันที่ 29 เมษายนของทุกปี
ปีนี้พิเศษกว่าทุกครั้ง เพราะเรือนไม้สักหรือตำหนักไทย สถาปัตยกรรมหลักของบ้านปลายเนิน ได้รับการบูรณะครั้งแรกและครั้งใหญ่ที่สุดในรอบ 50 ปี โดยราชสกุลจิตรพงศ์ร่วมมือกับ The Cloud จัด Walk with The Cloud 15 : บ้านปลายเนิน ให้แขกกลุ่มแรกเข้าชมตำหนักไทยหลังบูรณะเสร็จก่อนวันนริศฯ และเปิดเผยความพิเศษอื่นๆ อีกมากมายที่ทำให้เราเข้าใจตัวตนของนายช่างใหญ่แห่งกรุงสยาม ศิลปะ ประวัติศาสตร์ และสถาปัตยกรรมแห่งบ้านปลายเนิน
กิจกรรม
1. ฟังพระทายาทสายตรงเล่าถึงพระประวัติและพระอัจฉริยภาพในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ (บรรยายโดย หม่อมราชวงศ์จักรรถ จิตรพงศ์)
2. ฟังประวัติและการพัฒนาพื้นที่บ้านปลายเนินตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน นับตั้งแต่พระโอรส-ธิดา จนพระนัดดา ประวัติมูลนิธินริศรานุวัดติวงศ์ที่สร้างรางวัลและกำลังใจแก่ศิลปินในการรักษาและสืบทอดศิลปะไทย เรื่องราวการเปิดบ้านเป็นแหล่งเรียนรู้เรื่องโขน ละคร ดนตรีไทย สำหรับเด็กและเยาวชนไทยมานานกว่า 50 ปี และแผนในการปรับปรุงเพื่อเป็นแหล่งสร้างแรงบันดาลใจของผู้สนใจทางด้านประวัติศาสตร์ และศิลปะทุกแขนงในอนาคต (บรรยายโดย หม่อมหลวงจิตตวดี และหม่อมหลวงตรีจักร จิตรพงศ์)
3. เดินชมสถาปัตยกรรมสำคัญในพื้นที่ ได้แก่
- ตำหนักไทย เรือนไม้สักทองโบราณที่มีห้องบรรทม ห้องทรงงาน ห้องทรงเขียน พร้อมชมร่างภาพเขียนฝีพระหัตถ์องค์จริงที่ไม่เคยเปิดเผยมาก่อน และศิลปวัตถุทรงสะสม
- ตำหนักตึก อาคารเก่าอายุเกือบร้อยปีทรงยุโรปที่เคยเป็นที่ประทับเมื่อทรงพระชรา ปัจจุบันคือ Time Capsule ที่เก็บงานฝีพระหัตถ์ทรงร่างไว้เป็นจำนวนมาก รวมทั้งศิลปทรงสะสมอันเป็นสมบัติสำคัญของชาติที่ทางพระทายาทกำลังทำทะเบียนประวัติทั้งหมดอยู่ในขณะนี้
- เรือนคุณย่า เรือนพำนักของหม่อมราชวงศ์โต จิตรพงศ์ พระชายาในสมเด็จครู
- เรือนละคร อาคารเก่าซึ่งเป็นที่หัดรำละครของศิษย์จากคณะละครสมัครเล่นแห่งบ้านปลายเนิน ปัจจุบันเป็นสถานที่ฝึกซ้อมดนตรีไทยทุกวันอาทิตย์
- ภูมิสถาปัตยกรรมรอบบ้านรวมถึงทางเสด็จฯ ที่รัชกาลที่ 8 และ 9 รวมทั้งสมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอฯ เคยเสด็จพระราชดำเนินมาทรงเยี่ยม ‘สมเด็จปู่’
4. ชิมข้าวแช่วังคลองเตย อาหารว่างสูตรพิเศษฝีมือป้าหวิน แม่ครัวเก่าแก่ของบ้านปลายเนิน
5. ชมระบำดาวดึงส์และรำรจนาเสี่ยงพวงมาลัย ประกอบบทเพลงพระนิพนธ์ในสมเด็จครู จากศิษย์จากคณะละครสมัครเล่นแห่งบ้านปลายเนิน
วิทยากร
- หม่อมราชวงศ์จักรรถ จิตรพงศ์
- หม่อมหลวงจิตตวดี จิตรพงศ์
- หม่อมหลวงตรีจักร จิตรพงศ์
- และพระทายาทอื่นๆ ของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์
ป.ล. ใครอดมาไม่ต้องเสียใจ รอติดตามสรุปกิจกรรมครั้งนี้ได้ในคอลัมน์ Walk with The Cloud บนเว็บไซต์ readthecloud.co หลังกิจกรรมจบนะ