เป็นเรื่องเป็นราว

หากกล่าวถึงปารีส สิ่งแรกที่ทุกคนนึกถึงคงไม่พ้นสิ่งที่เรียกว่า ‘มหานครแห่งศิลปะ’ ที่นี่ถูกขนานนามว่าเป็นต้นกำเนิด พื้นที่ชุบตัว หรือสถานที่แสดงงานของศิลปินที่มีชื่อเสียงมากมายทั้งในอดีตและปัจจุบัน ไม่ว่าจะเป็น Davinci, Monet, Van Gogh เอาเป็นว่ามีอีกเยอะ! และด้วยจริตทางวัฒนธรรมและบรรยากาศของปารีส ไม่ว่าคุณจะเดินไปมุมไหนก็ตาม คุณจะพบกับงานศิลปะและแกลเลอรี่ ไม่เว้นแม้แต่ตรอกเล็กซอยน้อยของย่านต่าง ๆ นี่ยังไม่รวมถึงพิพิธภัณฑ์ที่มีชื่อเสียงอีกหลายแห่ง มันเอื้ออำนวยต่อการแสดงออกทางศิลปะอย่างมาก ทั้ง Pure Art, Performance Art รวมถึง Street Art ด้วย

59 Rivoli ชุมชนศิลปะที่รวมศิลปินทั่วยุโรปและความหลากหลายทางวัฒนธรรม ณ ใจกลางปารีส

ทุกอณูของปารีสล้วนหล่อหลอมและปลุกเร้าให้ศิลปินซึ่งอาศัยที่นี่ อยากจะขับเคลื่อนจิตวิญญาณของศิลปะในฉบับของตนออกมา ศิลปินหน้าใหม่เร่งผลิตผลงานเพื่อหวังแสดงต่อหน้าสาธารณชน แต่ทว่าพื้นที่สำหรับการแสดงออกในปารีสนั้นมีจำกัด พื้นที่ที่มีอยู่ไม่มากพอสำหรับศิลปินหน้าใหม่

อาคารเลขที่ 59

ย้อนกลับไปในปี 1999 Gaspard Delanoë, Kalexc และ Bruno Dumont 3 ผู้ริเริ่มได้บุกเบิกอาคารเลขที่ 59 บนถนน Rivoli ใจกลางกรุงปารีส เป็นอาคารรูปแบบ Haussmann กว้าง 3 คูหา สูง 6 ชั้น อาคารมีรูปแบบเฉพาะและเป็นเอกลักษณ์ของปารีส ตึกแห่งนี้เคยถูกทิ้งร้างมานานกว่า 8 ปี ได้กลับมามีชีวิตอีกครั้ง ด้วยการที่พวกเขาเชื้อเชิญให้กลุ่มศิลปิน 10 กว่าคนเข้ามาอาศัย เพื่อใช้ตึกหมายเลข 59 นี้เป็นพื้นที่ผลิตผลงานและจัดแสดงผลงานทางศิลปะแบบครบจบในที่เดียว โดยขนานนามเรียกกลุ่มของตัวเองว่า ‘Électrons Libres’ หรือ กลุ่มอิเล็กตรอนอิสระ

59 Rivoli ชุมชนศิลปะที่รวมศิลปินทั่วยุโรปและความหลากหลายทางวัฒนธรรม ณ ใจกลางปารีส
Gaspard Delanoë, Kalexc และ Bruno Dumont ณ หน้าตึก ถ่ายในปี 1999

Électrons Libres ประสบความสำเร็จอย่างท่วมท้นตั้งแต่ปีแรกที่พวกเขาเปิดประตูต้อนรับผู้ที่สนใจเสพงานศิลป์ แถมเข้าชมโดยไม่เสียค่าใช้จ่ายแม้แต่ยูโรเดียว มีผู้ก้าวเข้ามาสัมผัสบรรยากาศเชิงศิลป์ของแกลเลอรี่ 59 Rivoli กว่า 40,000 คน กลายเป็นอันดับ 3 ของสถานที่เผยแพร่ศิลปะแบบร่วมสมัยที่มีผู้คนเข้าชมมากที่สุด รองจากศูนย์ศิลปะและวัฒนธรรมแห่งชาติฌอร์ฌ ปงปีดู (Centre Georges Pompidou) และพิพิธภัณฑ์ดูเจอเดอโปม (La Galerie Nationale du Jeu de Paume) 

59 Rivoli ชุมชนศิลปะที่รวมศิลปินทั่วยุโรปและความหลากหลายทางวัฒนธรรม ณ ใจกลางปารีส

ทว่าการเดินทางไม่สวยงามเหมือนโรยด้วยกลีบกุหลาบ เหล่า Électrons Libres และผู้บริหารของอาคารเลขที่ 59 ต้องต่อสู้กับการถูกขับไล่ออกจากตึก เหตุเพราะว่ามีผู้ร้องเรียนถึงผลกระทบแก่ผู้ที่อยู่อาศัยโดยรอบ ทั้งมลภาวะทางเสียง สุขอนามัย และผลกระทบจากกิจกรรมสุดห่ามของเหล่าศิลปิน จนกระทั่งปี 2001 Bertrand Delanoë ซื้อตึกแห่งนี้มาครอง เพื่อมีกรรมสิทธิ์เด็ดขาดในการบริหารจัดการดูแล และบรรลุข้อตกลงระหว่างกลุ่มศิลปินกับทางการเทศบาลในการอยู่ร่วมกันอย่างสงบ

หลังจากปิดซ่อมแซมมาหลายปี 59 Rivoli กลับมาเปิดอย่างเป็นทางการในวันที่ 9 พฤศจิกายน ปี 2009 พร้อมจำนวนศิลปินที่เพิ่มมากขึ้นกว่า 30 ชีวิต สถานที่แห่งนี้กลับมาเติบโตโดยยังคงเป้าหมายเดิม คือเป็นพื้นที่สร้างสรรค์ผลงานสำหรับศิลปิน เป็นเวิร์กชอปส่วนตัว เป็นนิทรรศการ และยังคงเข้าชมฟรี

59 Rivoli ชุมชนศิลปะที่รวมศิลปินทั่วยุโรปและความหลากหลายทางวัฒนธรรม ณ ใจกลางปารีส

ข้างหลังประตูสีเหลืองมัสตาร์ด

ร่ายยาวเรื่องประวัติศาสตร์กันมาเนิ่นนาน หลังจากเราศึกษาประวัติของที่นี่อย่างจริงจัง ทำให้เรารู้สึกว่าชาวปารีเซียงให้ความสำคัญกับศิลปะมาก ๆ เรารู้จักที่นี่เพราะพี่คนไทยคนหนึ่ง แกเป็นคนหลงใหลในสตรีทอาร์ทมาก ๆ จนถึงกับซื้อไกด์บุ๊กสำหรับบอกพิกัดแหล่งสตรีทอาร์ทของศิลปินดัง ๆ ทั่วปารีส จนกระทั่งวันหนึ่งเราทั้งสองคนเดินเล่นตามตรอกซอกซอยเพื่อเสพงานสตรีทอาร์ท

“เฮ้ย! คุณเคยไปแกลเลอรี่ 59 Rivoli หรือยัง แม่งโคตรเจ๋งเลย เดี๋ยวจะผ่านด้วย สนใจแวะมั้ย” 

“ยังเลยพี่ มันเป็นยังไงอะ” – เราถาม

  “มันเป็นแกลเลอรี่ที่ให้ศิลปินเข้าไปใช้พื้นที่ในตึกทั้งหลัง เหมือนสตูดิโอเลย ทำงาน ขายงานในนั้น อีกอย่าง เข้าฟรีด้วย” – ด้วยความฟรีบวกกับการดูงานศิลปะแล้วนั้น “ไปดิพี่” เราตอบอย่างไม่คิด

ทันที่ที่เราเดินมาถึงด้านหน้าตึก ต้องผงะกับความครีเอทีฟสุด ๆ ของเหล่าศิลปิน พื้นผิวด้านหน้าอาคารทั้งหมดตกแต่งด้วยงานศิลปะที่ทำจากกระดาษสีขาวเป็นรูปต่าง ๆ กับท่อพลาสติกหลากสีสัน พร้อมธงชาติยูเครนที่เขียนข้อความ (แสดงออกถึงการต่อต้านสงคราม) ประตูไม้บานใหญ่แบบดั้งเดิมของอาคารทาด้วยสีเหลืองสดใส เปิดอ้ารอให้คนที่สนใจเข้าชม มีนักท่องเที่ยวมากมายยืนต่อแถวรอคิวอยู่ด้านหน้า ใช่ครับ มันฟรีคนเลยเยอะ โดยปกติแล้วการตกแต่งหน้าอาคารนี้จะเปลี่ยนแปลงทุกปีจากศิลปินจากทั่วทุกมุมโลก ในปี 2022 นี้เป็นผลงานการแปลงโฉมของศิลปินจากประเทศฟินด์แลน

59 Rivoli ชุมชนศิลปะที่รวมศิลปินทั่วยุโรปและความหลากหลายทางวัฒนธรรม ณ ใจกลางปารีส
ด้านหน้าอาคารปี 2022
59 Rivoli ชุมชนศิลปะที่รวมศิลปินทั่วยุโรปและความหลากหลายทางวัฒนธรรม ณ ใจกลางปารีส
ด้านหน้าอาคารปี 2021
59 Rivoli ชุมชนศิลปะที่รวมศิลปินทั่วยุโรปและความหลากหลายทางวัฒนธรรม ณ ใจกลางปารีส
ด้านหน้าอาคารปี 2019 ผลงานของ Kaya Kralova และ Eve Tesorio
59 Rivoli ชุมชนศิลปะที่รวมศิลปินทั่วยุโรปและความหลากหลายทางวัฒนธรรม ณ ใจกลางปารีส
ด้านหน้าอาคารปี 2016 ผลงานของ Eve Tésorio, Vic Oh, Kaya Kralovaและt Yépar

Inside Out

“ลุยว่ะพี่…” หลังจากเดินลอดผ่านประตูสีเหลืองมัสตาร์ดเข้ามาด้านใน สิ่งที่อยู่เบื้องหน้าคือโถงบันไดของอาคารที่แต่งแต้มสีสันจนกลายเป็นงานศิลปะร่วมสมัย ตั้งแต่ลูกบันได แม่บันได ราวจับ ลามไปยันผนังทั้งผืน แต่ละชั้นก็มีความแตกต่างกันไปตามแต่ศิลปินที่สร้างสรรค์มันขึ้นมา 

แต่ละชั้นภายในตึกหมายเลข 59 ทุกพื้นที่จัดสรรให้ศิลปิน เพื่อนำมาเป็นพื้นที่รังสรรค์งานส่วนตัว ตลอดจนขายผลงานให้ผู้ที่อยากครอบครอง ไม่ว่าจะเป็นโปสการ์ด พวงกุญแจ ภาพปรินต์ผลงาน แม้กระทั่งผลงานจริง ๆ ก็ขาย ซึ่งศิลปินที่เป็นเจ้าของมุมนั้น จะจัดพื้นที่ตรงนั้นยังไงก็ได้ 

59 Rivoli ชุมชนศิลปะที่รวมศิลปินทั่วยุโรปและความหลากหลายทางวัฒนธรรม ณ ใจกลางปารีส
59 Rivoli ชุมชนศิลปะที่รวมศิลปินทั่วยุโรปและความหลากหลายทางวัฒนธรรม ณ ใจกลางปารีส

สำหรับเรา การได้มองพื้นที่ที่ศิลปินใช้ทำงานจริง ๆ เหมือนกระจกสะท้อนตัวตนและแนวทางการทำงานของศิลปินคนนั้น ระหว่างเดินไปตามพื้นที่ต่าง ๆ บางพื้นที่ก็มีศิลปินนั่งทำงานให้เห็นกันซึ่งหน้า และสัมผัสบรรยากาศกันอย่างโจ่งแจ้ง บางคนก็จับคู่สนทนากันพร้อมจิบกาแฟ ซึ่งระบบการจัดการพื้นที่ของ 59 Rivoli เป็นระบบหมุนเวียนสับเปลี่ยน ทุก ๆ 3 เดือนจะมีการผลัดเปลี่ยนให้ศิลปินคนอื่น ๆ จำนวน 15 คน เข้ามาใช้พื้นที่ เพื่อสร้างความหลากหลายและหมุนเวียนการแสดงออกของศิลปินด้วย

59 Rivoli ชุมชนศิลปะที่รวมศิลปินทั่วยุโรปและความหลากหลายทางวัฒนธรรม ณ ใจกลางปารีส

นอกจากการแสดงผลงานศิลปะแล้ว แกลเลอรี่ยังสลับทำหน้าที่เป็นเวทีสำหรับนักดนตรี พวกเขาจัดคอนเสิร์ตเล็ก ๆ ที่นี่ได้ ในทุกวันหยุดสุดสัปดาห์ เฉลี่ยแล้วต่อปีมีการจัดคอนเสิร์ตกว่า 100 ครั้ง

“เสียดายว่ะมาวันอังคาร อดดูคอนเสิร์ตเลย” เราบ่นให้พี่แกฟังเพราะเพิ่งรู้ข้อมูล

“เห็นว่าหลัง ๆ คอนเสิร์ตจัดน้อยลงนะ เพราะโควิด เห็นว่าปีที่แล้ว (ปี 2021) จัดแค่ 5 ครั้งเอง” 

ก็นั่นแหละครับ ทุกอย่างซบเซาเพราะโควิด-19 แต่ตอนนี้สถานการณ์โรคระบาดในฝรั่งเศสรวมถึงแถบยุโรปดีขึ้น ก็หวังว่าทุกอย่างจะกลับมาคึกคักและครึกโครมเหมือนก่อนหน้า 

59 Rivoli ชุมชนศิลปะที่รวมศิลปินทั่วยุโรปและความหลากหลายทางวัฒนธรรม ณ ใจกลางปารีส
บรรยากาศคอนเสิร์ตที่จัดขึ้นในปี 2017
ภาพ : www.59rivoli.org

อาคารเลขที่ 59 แห่งนี้คือพื้นที่สำหรับการแสดงออกทางศิลปะร่วมสมัยของศิลปินทั่วยุโรป ที่มารวมตัวกันภายใต้ความมุ่งมั่นและจุดหมายเดียวกัน ต่างก็ยอมรับและเคารพในความหลากหลายทางวัฒนธรรมของศิลปินที่อาศัยร่วมกัน และพวกเขาถักทอสานสัมพันธ์ทางศิลปะกับกลุ่มศิลปินอื่น รวมถึงเหล่าผู้รักงานศิลป์ทั่วโลก 

“จ๊าบว่ะ”   

: )

– ใช้ชีวิตให้สนุกนะครับ –

Write on The Cloud

Travelogue

ถ้าคุณมีประสบการณ์เรียนรู้ใหม่ ๆ จากการไปใช้ชีวิตในทั่วทุกมุมโลก เชิญแบ่งปันเรื่องราวความรู้ของคุณพร้อมภาพถ่ายประกอบบทความ รูปถ่ายผู้เขียน ประวัติส่วนตัวผู้เขียน ที่อยู่ เบอร์โทรติดต่อ และชื่อ Facebook มาที่อีเมล [email protected] ระบุหัวข้อว่า ‘ส่งต้นฉบับสำหรับคอลัมน์ Travelogue’ ถ้าผลงานของคุณได้ตีพิมพ์ลงในเว็บไซต์ เราจะส่งสมุดลิมิเต็ดอิดิชัน จาก ZEQUENZ แบรนด์สมุดสัญชาติไทย ทำมือ 100 % เปิดได้ 360 องศา ให้เป็นที่ระลึกด้วยนะ

Writer & Photographer

พชรพงษ์ จันทรา

พชรพงษ์ จันทรา

อดีตสถาปนิกจากเชียงใหม่ที่ผันตัวมาเป็นนักเรียนอีกครั้งที่ฝรั่งเศส ผู้ใช้ศิลปะ-เพลงร็อคเป็นพลังงานขับเคลื่อนชีวิต รังสรรค์ผลงานศิลปะในนาม FAHAKA.Drawing และเพิ่งเริ่มเป็นนักเดินทางได้ไม่นาน แต่โดนกรุงปารีสตกซะจนไม่อยากไปไหน